Thiết kế tình huống học tập nhằm đánh giá năng lực tính toán của học sinh tiểu học.

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 447 (Kì 1 - 2/2019), tr 35-40

35

THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG HỌC TẬP

NHẰM ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TÍNH TOÁN CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC

Phạm Thị Kim Châu - Trường Đại học Đồng Tháp

Ngày nhận: 19/06/2018; ngày sửa chữa: 26/11/2018; ngày duyệt đăng: 30/11/2018.

Abstract: The learning situation provides students with opportunities to interact, experience and

express calculatical behavior. This article briefly presenst the characteristics of how to design a

learning situation. The design of the learning situation helps teachers orient their observation,

creating the opportunity to collect evidence. The evidence is a basis for assessing students’

calculation capacities.

Keywords: Learning situation, assessment, calculation capacity, primary students.

1. Mở đầu

Hiện nay, đánh giá (ĐG) học sinh (HS) tiểu học thực

hiện theo Thông tư 22, ngày 22/09/2016 của Bộ GD-ĐT

[1]. Thông tư này nhấn mạnh việc ĐG năng lực HS qua

quan sát các hành vi và sản phẩm của quá trình hoạt động.

Các hành vi và sản phẩm của quá trình tính toán của HS

có thể được bộc lộ qua nhiều hình thức khác nhau, chẳng

hạn qua sản phẩm các bài kiểm tra, vở bài tập, vở nháp

và qua quá trình tương tác của HS khi làm việc nhóm đối

với các nhiệm vụ học tập. Tuy nhiên, việc đánh giá học

sinh thông qua các tình huống học tập là cần thiết và cũng

phù hợp với xu hướng đánh giá của thế giới, chẳng hạn

như vấn đề đánh giá thực (authentic assessment), đánh

giá qua tình huống (situational assessment), ...[2].

Bài viết trình bày năng lực tính toán của học sinh tiểu

học và cách thức thiết kế tình huống học tập (THHT), tạo

cơ hội cho HS tương tác trải nghiệm bộc lộ các hành vi

tính toán, đó là cơ hội để chúng tôi quan sát, thu thập

minh chứng làm cơ sở đánh giá năng lực tính toán

(NLTT) của học sinh.

2. Nội dung nghiên cứu

2.1. Năng lực tính toán của học sinh tiểu học

Trên thế giới có nhiều quan niệm khác nhau về

NLTT, tuy nhiên các quan niệm đều xem NLTT là năng

lực (NL) chung. Trong giáo dục phổ thông, các môn học

đều góp phần phát triển NLTT, trong đó toán học có ưu

thế hình thành và phát triển NL này cho HS. NLTT cần

cho nhiều người, nhiều lĩnh vực nhưng trong toán học có

đặc trưng riêng, chúng tôi tiếp cận NLTT theo hướng

NLTT gắn với toán học của HS tiểu học, nghĩa là: NLTT

là năng lực xử lí các thông tin, các quan hệ, các mối liên

hệ về lượng trong giải quyết các THHT ở tiểu học. Các

thành tố của NLTT gồm NL sử dụng các phép tính, công

thức, quy tắc, quy trình; NL sử dụng công cụ toán; NL

sử dụng các kĩ thuật tư duy; NL sử dụng ngôn ngữ toán

và NL mô hình hoá toán học [2]. Các hành vi tính toán

của HS thể hiện liên tục trong suốt quá trình hoạt động

và khó có thể lượng hoá được nên việc đánh giá NLTT

cần được thực hiện bằng phương pháp quan sát khi HS

đang hoạt động trong một THHT nào đó. Đây là dạng

ĐG vì quá trình học, vì sự tiến bộ của người học.

2.2. Quan niệm về tình huống học tập

Theo Hoàng Phê (2011), tình huống là sự diễn biến

của tình hình, về mặt cần phải đối phó [3; tr 1280]. Ở đây

có thể hiểu tình huống là toàn thể những sự việc xảy ra

tại một địa điểm, trong một thời gian cụ thể, buộc người

ta phải suy nghĩ, hành động, đối phó, tìm cách giải quyết.

Theo Nguyễn Bá Kim (2015), một tình huống được hiểu

là một hệ thống phức tạp gồm chủ thể và khách thể, trong

đó chủ thể có thể là người, còn khách thể lại là một hệ

thống nào đó [4; tr 132]. Trong đó, khái niệm hệ thống

có thể là những sự kiện, hiện tượng diễn ra dẫn tới một

vấn đề cần giải quyết. Mặt khác, theo tâm lí học, học tập

được hiểu là sự biến đổi hợp lí hoạt động và hành vi,

nhưng không phải do các thuộc tính bẩm sinh của cơ thể

[5; tr 118-119]. Kế thừa các quan niệm nêu trên, chúng

tôi tiếp cận THHT theo nghĩa: THHT là sự trình bày hoặc

mô phỏng các sự kiện nhằm đưa ra một vấn đề chưa

được giải quyết và qua đó đòi hỏi HS phải trải nghiệm

các hoạt động tính toán thì mới giải quyết được. Chúng

tôi xem xét THHT theo hai dạng: Tình huống toán học

thuần tuý và tình huống thực tiễn.

- Tình huống toán học thuần tuý: Là tình huống chỉ

giải quyết vấn đề đặt ra trong nội bộ toán học với các

yêu cầu chỉ liên quan đến tri thức toán học. Chẳng hạn:

Viết thêm 10 số trong dãy số sau: 1, 1, 2, 3, 5,...; có bao

nhiêu đoạn thẳng trong hình?

- Tình huống thực tiễn: Là một tình huống mà khách

thể của nó chứa đựng các yếu tố mang nội dung thực

tiễn, trong đó tồn tại ít nhất một câu hỏi, một yêu cầu hay

một nhiệm vụ đòi hỏi HS phải trải nghiệm các hoạt động

tính toán thì mới giải quyết được. Ví dụ: “Ở đô thị, mỗi