Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm giúp trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA MẦM NON

----------

LÊ THỊ NGUYỆT

Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm giúp trẻ

mẫu giáo lớn làm quen chữ cái

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM MẦM NON

2

PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài

Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong cuộc sống của con người. Nhờ ngôn

ngữ mà con người có thể trao đổi với nhau những hiểu biết, truyền cho nhau

những kinh nghiệm, tâm sự với nhau những nỗi niềm thầm kín,…

Trong công tác giáo dục thế hệ mầm non cho đất nước, chúng ta càng

thấy rõ vai trò của ngôn ngữ đối với việc giáo dục trẻ thơ. Ngôn ngữ đã góp

phần đào tạo các cháu trở thành những con người phát triển toàn diện.

Mặt khác, mục tiêu của giáo dục mầm non theo hướng đổi mới là giúp trẻ

phát triển toàn diện theo 5 lĩnh vực: Tình cảm xã hội, nhận thức, ngôn ngữ, thể

chất và thẩm mĩ. Trong đó lĩnh vực phát triển ngôn ngữ đóng vai trò hết sức

quan trọng trong việc giáo dục trẻ mầm non, là tiền đề cho sự phát triển trí tuệ

của trẻ sau này.

Hoạt động làm quen chữ cái là một trong 7 hoạt động học tập có chủ đích

trong trường mầm non, hoạt động làm quen chữ cái là giúp trẻ bước đầu làm

quen 29 chữ cái tiếng Việt, biết phát âm đúng, phân biệt các chữ cái thông qua

đường nét cấu tạo chữ, nhận ra các chữ cái đơn lẻ trong từ, tiếng, biết tô 29 chữ

cái qua đó hình thành ở trẻ những kiến thức, kỹ năng ban đầu về tiếng Việt. Đây

chính là một trong các lĩnh vực cần phải chuẩn bị cho trẻ trước khi vào lớp một.

Ở lứa tuổi mẫu giáo, trẻ học tập thông qua vui chơi, nên trò chơi là yếu tố

tích cực để hình thành và phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Trò chơi làm quen với chữ

cái là hình thức giáo dục tổng hợp nhằm phát triển ở trẻ hứng thú, sự say mê

“đọc” sách, truyện,.. tô “viết”. Thông qua trò chơi trong hoạt động làm quen chữ

cái, trẻ được củng cố các chữ cái vừa mới được học, ôn luyện lại các chữ cái trẻ

đã học trước đó, giúp cho trẻ ghi nhớ các chữ cái một cách chính xác và nhanh

chóng. Trò chơi làm cho trẻ không bị mệt mỏi và nhàm chán sau tiết học mà còn

lôi cuốn sự tham gia nhiệt tình của tất cả các trẻ, đòi hỏi trẻ phải nổ lực tự mình

tìm ra cách giải quyết trong các trò chơi, phát huy được tính tích cực của trẻ. Từ

đó sẽ đạt được hiệu quả cao trong môn học, đáp ứng được mục tiêu giáo dục.

3

Mặt khác, đặc điểm tâm lí của trẻ mẫu giáo lớn rất ham thích khám phá,

hiểu biết các mới nhưng khả năng tập trung, chú ý chưa cao. Trẻ chóng chán và

khả năng hứng thú với các trò chơi là không lâu. Những nhu cầu, sở thích và khả

năng của trẻ 5 tuổi chưa ổn định. Chúng dễ dàng bị thay đổi: tăng lên, giảm đi,

biến mất hoặc xuất hiện cái mới.

Do đó, việc tổ chức các trò chơi trong hoạt động làm quen chữ cái vô

cùng quan trọng và cần thiết. Đòi hỏi người giáo viên phải tích cực và sáng tạo

trong việc thiết kế các trò chơi, luôn luôn đổi mới các trò chơi, hay sưu tầm các

trò chơi mới trong các giờ học làm quen chữ cái.

Thực tế ở nhiều trường mầm non hiện nay vẫn chỉ sử dụng những trò chơi

cũ trong hoạt động làm quen chữ cái, chưa có sự đổi mới và sáng tạo. Những trò

chơi như: trò chơi tìm chữ cái trong từ; trò chơi tìm chữ cái theo hiệu lệnh của

cô; trò chơi tìm đúng nhà bé; trò chơi hái hoa; trò chơi tìm lá cho hoa,…được sử

dụng thường xuyên, mang tính chất rập khuôn. Và quá trình tổ chức cho trẻ hoạt

động làm quen với chữ cái còn rập khuôn, lý thuyết chưa biết tận dụng, đưa đồ

dùng đồ chơi vào tiết dạy, nếu có cũng chỉ là những đồ chơi đơn giản, chưa thu

hút được trẻ dẫn đến việc nhận biết một số chữ cái của trẻ còn nhiều hạn chế.

Cùng với sự đổi mới của giáo dục Mầm non nói chung, hoạt động làm quen

chữ cái cũng có những đổi mới đáng kể. Để dạy tốt hoạt động này theo hướng

đổi mới hiện nay đòi hỏi người giáo viên Mầm non phải tự suy nghĩ để tìm tòi ra

những trò chơi giúp trẻ mẫu giáo lớn học tốt hoạt động làm quen chữ cái. Xuất

phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm

giúp trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái”

II. Mục đích nghiên cứu

Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt

động cho trẻ làm quen chữ cái.

III. Giả thuyết khoa học

Chất lượng hiệu quả của việc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi làm quen chữ cái

phụ thuộc vào quá trình tổ chức các trò chơi của cô giáo mầm non. Nếu áp dụng

một số trò chơi mới, với nội dung và hình thức mới thì việc dạy trẻ làm quen

4

chữ cái có hiệu quả hơn. Trẻ nhớ chữ cái một cách nhanh chóng và chính xác

hơn, thích thú hơn với việc học chữ, tạo điều kiện và cơ hội để trẻ rèn luyện khả

năng phát âm, nghe, nói, đọc, viết nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.

IV. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

1. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu một số trò chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho

trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình tổ chức các trò chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ

mẫu giáo lớn.

V. Nhiệm vụ nghiên cứu

1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế trò chơi học tập trong hoạt động

làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi

- Cơ sở thực tiễn: Khảo sát thực trạng sử dụng các trò chơi học tập cho trẻ

mẫu giáo lớn làm quen chữ cái

2. Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen

chữ cái

3. Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm một số trò chơi học tập

nhằm kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thiết đề tài.

VI. Phạm vi nghiên cứu

Trong đề tài này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu 80 cháu lớp mẫu giáo

lớn ở cả 2 trường trường mầm non 20/10 và trường mầm non Hoa Phượng Đỏ.

VII. Phương pháp nghiên cứu

Để tiến hành xây dựng đề tài này, chúng tôi đã nghiên cứu và sử dụng các

phương pháp sau:

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Đọc, thu thập và tổng hợp các tài liệu lý luận có liên quan để xây dựng cơ

sở lý luận của đề tài.

5

2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

2.1. Phương pháp quan sát

- Dự giờ, quan sát các hoạt động làm quen chữ cái ở 2 lớp mẫu

giáo lớn trường mầm non 20-10 và trường mầm non Hoa Phượng Đỏ.

- Quan sát hoạt động của trẻ trong trò chơi học tập (hứng thú, tích cực

tham gia vào các trò chơi; nhận biết, phát âm chữ cái chính xác)

2.2. Phương pháp trò chuyện

- Trò chuyện, trao đổi với các giáo viên chủ nhiệm các lớp mẫu

giáo lớn về đề tài nghiên cứu và kinh nghiệm thiết kế, tổ chức các trò

chơi học tập cho trẻ trong hoạt động làm quen chữ cái.

- Trò chuyện, đặt câu hỏi cho trẻ trả lời để làm rõ hơn biểu hiện

hứng thú tham gia trò chơi, khả năng nhận biết, phát âm chữ cái vừa

được học của trẻ.

2.3. Thực nghiệm sư phạm

- Thực nghiệm một số trò chơi học tập mới nhằm cho trẻ mẫu

giáo lớn làm quen chữ cái

2.4. Sử dụng Anket:

Xây dựng hệ thống các câu hỏi đưa ra cho giáo viên các lớp mẫu

giáo lớn trường mầm non 20-10, trường mầm non Hoa Phượng Đỏ và

trường mầm non Tuổi Thơ về việc thiết kế và tổ chức các trò chơi học

tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo lớn.

3. Phương pháp thống kê toán học

Sau khi tiến hành khảo sát, dùng phương pháp này để tổng hợp, xử

lý số liệu, tính % nhằm sử dụng số liệu thu được và phân tích kết quả.

VIII. Cấu trúc đề tài

Dự kiến cấu trúc luận văn gồm các phần:

Phần 1: Phần mở đầu

Phần 2: Phần nội dung chính

Chương 1: Cơ sơ lý luận

6

Chương 2: Khảo sát thực trạng việc sử dụng trò chơi học tập

trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo lớn ở trường

mầm non.

Chương 3: Thực nghiệm một số trò chơi học tập đã được thiết kế

nhằm cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái.

Phần 3: Kết luận và kiến nghị sư phạm

7

PHẦN 2: NỘI DUNG CHÍNH

CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới

Vấn đề lý luận về trò chơi học tập và tổ chức cho trẻ chơi loại trò chơi này

được các nhà sư phạm trên thế giới cũng như ở nước ta quan tâm. Bởi lẽ họ đã

tìm thấy ý nghĩa đích thực của trò chơi học tập trong việc giáo dục và dạy học

cho trẻ. Tuy nhiên, trong các hệ thống giáo dục cổ điển và hiện đại, vấn đề này

được xem xét nghiên cứu theo một số khuynh hướng khác nhau.

 Khuynh hướng thứ nhất:

Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích giáo dục – phát

triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Có nghĩa là, trò chơi này được nghiên cứu,

xem xét như một phương pháp giáo dục nhân cách toàn diện có hiệu quả cho trẻ

mẫu giáo. Một số nhà khoa học giáo dục theo khuynh hướng này như P.A.

Bexônôva, O.P. Seina, V.I. Đalia, E.A. Pokrovxki, Z. Kontauchene…

Đại diện cho khuynh hướng sử dụng trò chơi học tập làm phương tiện

phát triển toàn diện cho trẻ phải kể đến nhà sư phạm nổi tiếng người Tiệp Khắc

I.A. Kômenxki (1592-1670). Ông coi trò chơi là hình thức hoạt động cần thiết,

phù hợp với bản chất và khuynh hướng của đứa trẻ. Trò chơi học tập là một hoạt

động trí tuệ nghiêm túc, là nơi mọi khả năng của trẻ được phát triển, các biểu

tượng về thế giới xung quanh của chúng được mở rộng và phong phú thêm.

Theo N.K. Crupxkaia, một nhà giáo dục Xô-viết cho rằng “Trò chơi học

tập không những là phương thức nhận biết thế giới, là con đường dẫn dắt trẻ em

tìm chân lý mà còn giúp trẻ xích lại gần nhau, giáo dục trẻ tình yêu quê hương,

lòng tự hào dân tộc. Trẻ em không chỉ học trong lúc học mà còn cả trong lúc

chơi. Chơi với trẻ vừa là học, vừa là lao động, vừa là hình thức giáo dục nghiêm

túc”.

Như vậy, theo các tác giả thuộc khuynh hướng thứ nhất thì trò chơi học tập

có thể là một phương tiện giáo dục và phát triển toàn diện có hiệu quả cho trẻ

mẫu giáo.

8

 Khuynh hướng thứ hai:

Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập bó hẹp trong mục đích dạy học,

coi trò chơi học tập như là một phương tiện dạy học. Có nghĩa là trò chơi học

tập được xác định không những như là một phương pháp, biện pháp dạy học mà

còn như là một hình thức dạy học phù hợp với trẻ mẫu giáo.

Đại diện cho khuynh hướng thứ hai, trước hết phải kể đến các nhà từ thiện -

sư phạm tư sản tiến bộ xuất hiện ở Đức vào cuối thế kỷ XVIII như I.B.

Bazêđôra, X.G. Zalxman…Họ đã sử dụng trò chơi học tập như biện pháp thu

hút sự chú ý của trẻ đến hoạt động học tập.

Vào đầu thế kỷ XX, trong các công trình nghiên cứu của một số nhà tâm lí,

sư phạm phương Tây như Ôviđa Đêkrôli (người Bỉ), I.B. Bazêđov (người Hà

Lan), Đ.N. Kolôssi (người Ý)…đã chỉ ra rằng, trò chơi học tập dùng lời nói là

phương tiện giáo dục trí tuệ có hiệu quả đối với trẻ mẫu giáo, nhà giáo dục cần

phải tổ chức cho trẻ chơi.

I.B. Bazêđov cho rằng, trò chơi là phương tiện dạy học phù hợp đối với trẻ

mẫu giáo. Theo ông, nếu trên tiết học, cô giáo sử dụng các phương pháp, biện

pháp chơi hoặc tiến hành tiết học dưới hình thức chơi thì sẽ đáp ứng được nhu

cầu và phù hợp với đặc điểm trẻ và tất nhiên hiệu quả tiết học sẽ cao hơn.

Khác với các nhà nghiên cứu phương Tây, các nhà tâm lí sư phạm mầm non

Xô-viết như E.I. Chikhieva, A.P. Uxôva, R.I. Giucôvxkaia, V.N. Avanhexôva,

G.A. Uruntaeva…đứng trên lập trường macxít khẳng định rằng, trò chơi trẻ em

nói chung và trò chơi học tập nói riêng có nguồn gốc từ lao động và mang bản

chất xã hội. Trong các công trình nghiên cứu về trò chơi, trong đó có trò chơi

học tập, họ đã đề cập và giải quyết một số vấn đề mang tính nguyên tắc như

khẳng định bản chất xã hội của trò chơi, chơi là hoạt động tích cực của trẻ, chơi

đáp ứng - thỏa mãn nhu cầu chơi và nhu cầu nhận thức của trẻ.

Một số công trình nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của nhà tâm lí học L.A.

Venger (ở Nga), của B.I. Khartrapuriđde, K.G. Matrabeli (ở Grugia) đã xem xét

trò chơi học tập như một phương tiện giáo dục nhận cảm cho trẻ mẫu giáo: “Trò

chơi học tập thực hiện chức năng kiểm tra mức độ phát triển hoạt động nhận

9

cảm của trẻ” và đã soạn thảo được một hệ thống trò chơi học tập và tài liệu, đồ

chơi dùng để luyện tập các giác quan, đồng thời phát triển óc quan sát, tư duy,

nghị lực, ý chí của trẻ và kèm theo một số gợi ý cho giáo viên mầm non khi tổ

chức trò chơi học tập như: lựa chọn trò chơi phù hợp với trình độ phát triển của

trẻ, phức tạp dần nội dung chơi, đưa ra nhiều tình huống trong một trò chơi, tạo

ra mối quan hệ tình cảm trong khi chơi, kịp thời khuyến khích trẻ.

Như vậy, với khuynh hướng thứ hai này, ý tưởng sử dụng trò chơi học tập

trong dạy học mẫu giáo được xem xét ở 2 khía cạnh khác nhau:

Một là, trò chơi học tập được xem như là một phương tiện củng cố, hệ

thống những tri thức và kỹ năng đã biết trên “tiết học”

Hai là, trò chơi học tập được xem như một phương tiện cung cấp, làm giàu

tri thức, kỹ năng mới trên “tiết học” cho trẻ mẫu giáo

 Khuynh hướng thứ ba:

Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích giáo dục và phát

triển một số năng lực, phẩm chất trí tuệ của trẻ mẫu giáo (T.M. Babunova, A.K.

Bôđarencô). Theo hướng nghiên cứu này, trò chơi học tập được xác định như

một phương pháp giáo dục và phát triển tính tích cực nhận thức và tính độc lập

tư duy cho trẻ mẫu giáo.

Trong công trình nghiên cứu về trò chơi học tập bằng lời, A.K. Bôđarencô

đã chứng minh tính hiệu quả của trò chơi học tập bằng lời nói trong việc hình

thành tính độc lập tư duy của trẻ mẫu giáo lớn chuẩn bị vào lớp một. Bên cạnh

đó tác giả chỉ ra mối quan hệ giữa việc tổ chức cho trẻ chơi với quá trình tích

cực hóa tư duy của trẻ: “Trò chơi học tập nếu được tổ chức tốt sẽ tạo điều kiện

tích cực hóa quá trình tư duy của trẻ”.

Có thể nói rằng, phần lớn các công trình nghiên cứu về trò chơi học tập trên

thế giới tập trung vào việc nghiên cứu lí luận sử dụng trò chơi học tập vào mục

đích dạy học và giáo dục trẻ mẫu giáo.

1.2. Các công trình nghiên cứu tại Việt Nam

Ở nước ta, vấn đề về trò chơi nói chung và trò chơi học tập của trẻ mẫu giáo

được các nhà tâm lí học và giáo dục học quan tâm nghiên cứu. Nhóm tác giả