Tăng cường tự chủ tài chính tại các Cơ sở Khám chữa bệnh công lập - Nghiên cứu trường hợp Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG THÚY PHƯƠNG

TĂNG CƯỜNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ

KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP - NGHIÊN CỨU

TRƯỜNG HỢP BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG THÚY PHƯƠNG

TĂNG CƯỜNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ

KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP - NGHIÊN CỨU

TRƯỜNG HỢP BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ THỊ THÚY PHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và

chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho

việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong

luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 02 năm 2018

Tác giả

Lương Thúy Phương

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Tăng cường tự chủ tài chính tại các

cơ sở khámchữa bệnh công lập - Nghiên cứu trường hợp Bệnh viện Đa khoa

tỉnh Yên Bái”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá

nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá

nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa,

phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và

hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn

PGS.TS Đỗ Thị Thúy Phương.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên

Bái, tập thể Phòng Tài chính kế toán và các bộ phận khoa, phòng của Bệnh

viện đa khoa tỉnh Yên Bái tạo điều kiện giúp đỡ để tôi được nghiên cứu luận

văn và ứng dụng luận văn này.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà

khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh

doanh - Đại học Thái Nguyên.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác

của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các

bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành

nghiên cứu này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, tháng 02 năm 2018

Tác giả

Lương Thúy Phương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................. vii

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................. x

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3

5. Kết cấu của Đề tài ......................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỰ CHỦ TÀI

CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP ................ 5

1.1. Cơ sở lý luận về tự chủ tài chính tại các cơ sở khám chữa bệnh

công lập............................................................................................................. 5

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của bệnh viện công lập ......................................... 5

1.1.2. Cơ chế tự chủ tài chính tại các cơ sở khám chữa bệnh công lập ......... 10

1.1.3. Nội dung cơ chế tự chủ tài chính tại các cơ sở khám chữa bệnh

công lập ........................................................................................................... 16

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế tự chủ tài chính các cơ sở khám

chữa bệnh công lập.......................................................................................... 25

1.2. Cơ sở thực tiễn về tự chủ tài chính tại các cơ sở khám chữa bệnh

công lập ........................................................................................................... 29

1.2.1. Kinh nghiệm thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại các cơ sở khám

chữa bệnh công lập.......................................................................................... 29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái ............ 32

iv

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 34

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 34

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 34

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 34

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 38

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 38

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 38

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu chuyên môn của Bệnh viện ........................................... 38

2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá công tác tự chủ tài chính tại bệnh viện............... 39

Chương 3: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH

TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI ......................................... 40

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 40

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 40

3.2. Khái quát về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái........................................ 41

3.3. Tình hình thực hiện quyền tự chủ tài chính tại bệnh viện Đa khoa

tỉnh Yên Bái .................................................................................................... 46

3.3.1. Thực trạng khai thác nguồn tài chính tại bệnh viện Đa khoa tỉnh

Yên Bái............................................................................................................ 46

3.3.2. Thực trạng sử dụng các nguồn tài chính tại Bệnh viện Đa khoa

tỉnh Yên Bái .................................................................................................... 61

3.3.3. Tình hình thực hiện cơ chế chi tiêu nội bộ tại Bệnh viện đa khoa

tỉnh Yên Bái .................................................................................................... 77

3.3.4. Cơ chế kiểm tra kiểm soát tài chính...................................................... 85

3.3.5. Kết quả khảo sát về thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính

tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái ............................................................... 86

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện tự chủ tài chính tại Bệnh viện

đa khoa tỉnh Yên Bái....................................................................................... 90

3.4.1. Các nhân tố khách quan ........................................................................ 90

v

3.4.2. Các nhân tố chủ quan ............................................................................ 92

3.5. Đánh giá chung về việc thực hiện tự chủ tài chính tại Bệnh viện Đa

khoa tỉnh Yên Bái............................................................................................ 95

3.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 95

3.5.2. Hạn chế, nguyên nhân........................................................................... 96

Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI

BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI ............................................... 101

4.1. Quan điểm, định hướng về tự chủ tài chính tại Bệnh viện Đa khoa

tỉnh Yên Bái .................................................................................................. 101

4.2. Giải pháp tăng cường tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh

Yên Bái.......................................................................................................... 102

4.2.1. Tăng cường huy động nguồn thu ........................................................ 102

4.2.1.1 Định hướng phát triển Bệnh viện...................................................... 102

4.2.1.2. Tăng cường các nguồn lực tài chính ................................................ 103

4.2.1.3. Tăng cường nguồn thu dịch vụ khám chữa bệnh (viện phí)............ 103

4.2.1.4. Tăng cường nguồn thu khám chữa bệnh theo yêu cầu .................... 105

4.2.1.5. Tăng cường nguồn thu khác............................................................. 105

4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý chi.......................................................... 106

4.2.2.1. Hoàn thiện hệ thống định mức, tiêu chuẩn chế độ chi tiêu nội bộ

hợp lý............................................................................................................. 106

4.2.2.2. Hoàn thiện cơ chế trả lương và phân phối thu nhập ........................ 107

4.2.3. Giải pháp về công tác kiểm tra, giám sát tài chính ............................. 108

4.2.3.1. Tăng cường kiểm soát chi NSNN qua hệ thống kho bạc nhà nước .... 108

4.2.3.2. Đổi mới công tác quản lý gắn liền với tăng cường trách nhiệm...... 109

4.3. Kiến nghị................................................................................................ 109

4.3.1. Đối với Nhà nước và Bộ Y tế ............................................................. 109

4.3.2. Đối với Sở Y tế tỉnh Yên Bái.............................................................. 110

4.3.3. Đối với Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái............................................ 112

vi

4.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quá trình tự chủ tài chính tại các cơ

sở khám chữa bệnh công lập......................................................................... 113

4.4.1. Nâng cao chất lượng KCB đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của

người dân, phát triển các dịch vũ kỹ thuật mới, hiện đại.............................. 113

4.4.2. Có lộ trình giao quyền tự chủ tăng dần cho từng đơn vị, chuyển

dần mô hình công lập sang hạch toán doanh nghiệp. ................................... 113

4.4.3. Đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa dịch vụ y tế, có cơ chế rõ ràng về

nguồn vốn vay của Ngân hàng Thương mại, liên doanh liên kết với cá

nhân, tổ chức, huy động các nguồn lực đầu tư cho y tế cam kết hai bên

cùng có lợi..................................................................................................... 113

4.4.4 Tăng nguồn thu dịch vụ y tế, dịch vụ ngoài bệnh viện........................ 113

4.4.5. Có cơ chế để các đơn vị tuyển dụng nhân lực theo vị trí việc làm..... 113

4.4.6. Ứng dụng CNTT trong quản lý Bệnh viện, quản lý thanh quyết

toán nguồn BHYT. ........................................................................................ 113

4.4.7. Tăng cường công tác đào tạo quản lý kinh tế, quản lý và sử dụng

trang thiết bị y tế............................................................................................ 113

KẾT LUẬN.................................................................................................. 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 116

PHỤ LỤC..................................................................................................... 119

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BHXH : Bảo hiểm xã hội

BHYT : Bảo hiểm y tế

CBCNVC : Cán bộ công nhân viên chức

CBNV : Cán bộ nhân viên

ĐVSN : Đơn vị sự nghiệp

HĐSN : Hoạt động sự nghiệp

KCB : Khám chữa bệnh

KSK : Khám sức khỏe

NSNN : Ngân sách nhà nước

SNTX : Sự nghiệp thường xuyên

TCTC : Tự chủ tài chính

TSCĐ : Tài sản cố định

UBND : Ủy ban nhân dân

XHH : Xã hội hóa

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Thông tin thứ cấp thu thập từ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái.... 35

Bảng 2.2: Số mẫu điều tra ............................................................................... 37

Bảng 3.1. Quy mô nhân sự của bệnh viện giai đoạn 2014 - 2016 .................. 43

Bảng 3.2. Tình hình thực hiện các chỉ tiêu chuyên môn giai đoạn 2014 -

2016................................................................................................. 45

Bảng 3.3. Tổng hợp nguồn thu giai đoạn 2014 - 2016 ................................... 48

Bảng 3.4. Kinh phí NSNN cấp (Gồm kinh tự chủ và không tự chủ) giai

đoạn 2014-2016 .............................................................................. 53

Bảng 3.5. Đánh giá của bệnh nhân và người nhà về chế độ viện phí và sự

hài lòng đối với bệnh viện .............................................................. 58

Bảng 3.6. Ý kiến của bệnh nhân và người nhà về thái độ ứng xử, năng

lực chuyên môn của nhân viên y tế Bệnh viện Đa khoa tỉnh

Yên Bái ........................................................................................... 60

Bảng 3.7. Tổng hợp số liệu chi của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai

đoạn 2014-2016 .............................................................................. 63

Bảng 3.8. Tổng hợp số liệu chi thu nhập tăng thêm và trích lập các quỹ

tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai đoạn 2014 - 2016........... 66

Bảng 3.9. Các khoản chi thường xuyên từ kinh phí thực hiện tự chủ của

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai đoạn 2014 - 2016................ 67

Bảng 3.10. Các khoản chi thường xuyên từ kinh phí không thực hiện tự

chủ của bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai đoạn 2014 - 2016 ... 73

Bảng 3.11. Kết quả hoạt động tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên

Bái giai đoạn 2014 - 2016............................................................... 74

Bảng 3.12 Kết quả tự chủ tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái

giai đoạn 2014 - 2016 ..................................................................... 75

Bảng 3.13. Trích lập các quỹ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai

đoạn 2014 - 2016 ............................................................................ 84

ix

Bảng 3.14. Đánh giá tình hình sử dụng biên chế và người lao động tại

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái .................................................... 87

Bảng 3.15. Đánh giá khi giao tự chủ sự hài lòng về quy chế chi tiêu nội

bộ, tiền lương, phúc lợi Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái ............. 88

Bảng 3.16. Đánh giá kết quả hoạt động tài chính thực hiện tự chủ tại

bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái..................................................... 89

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Biểu đồ 3.1. Tổng cộng nguồn thu theo tỷ trọng của giai đoạn 2014 - 2016 . 49

Biểu đồ 3.2. Kinh phí NSNN cấp tự chủ giai đoạn 2014 - 2016 .................... 53

Biểu đồ 3.3. Thu viện phí và thu BHYT giai đoạn 2014 - 2016 tại Bệnh

viện Đa khoa tỉnh Yên Bái...................................................... 56

Biểu đồ 3.4. Thu từ dịch vụ khám, chữa bệnh theo tự nguyện giai đoạn

2014 - 2016 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái................... 58

Biểu đồ 3.5. Kinh phí NSNN cấp tự chủ và thu từ dịch vụ y tế tại Bệnh

viện Đa khoa tỉnh Yên Bái giai đoạn 2014 - 2016 ................. 76

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong những năm gần đây, cùng với cải cách thể chế kinh tế nói chung,

công cuộc đổi mới các đơn vị sự nghiệp công lập đã được Đảng, Quốc hội,

Chính phủ đặc biệt quan tâm chỉ đạo. Trong đó, có việc tăng cường trao

quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp công lập, khuyến

khích các đơn vị có điều kiện vươn lên tự chủ, nâng cao số lượng, chất lượng

dịch vụ. Trong công tác y tế, giá các dịch vụ y tế theo lộ trình sẽ được tính

đúng, tính đủ để các cơ sở khám chữa bệnh phải hạch toán, tự chủ trong việc

thực hiện nhiệm vụ; Nhà nước sẽ chuyển dần việc cấp kinh phí trực tiếp bao

cấp cho các bệnh viện sang hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế cho các đối tượng

chính sách, tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân vào năm 2020.

Theo lộ trình đến năm 2018 tất cả các bệnh viện công lập phải tự chủ

hoàn toàn về tài chính, đây là một xu thế tất yếu trong quá trình phát triển của

ngành y tế để phù hợp với cơ chế thị trường, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất

lượng khám, chữa bệnh.

Việc đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đã tạo điều kiện cho

các đơn vị sự nghiệp y tế công lập từng bước thực hiện công tác tự chủ để

tăng thêm nguồn thu cho các đơn vị. Từ đó, đã góp phần nâng cao chất lượng

các dịch vụ và cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập cho đội ngũ cán bộ

ngành y tế.Tuy nhiên, đến nay hoạt động xã hội hóa và tự chủ của ngành còn

nhiều bất cập, chưa thực sự đáp ứng với tình mới, nhiều đơn vị chưa thực sự

quan tâm chú trọng, vẫn còn tư tưởng bao cấp trông chờ; việc quản lý kinh tế

trong y tế còn hạn chế; chưa có một lộ trình cụ thể cho công tác tự chủ của

các đơn vị.

Trong xu hướng chung của thế giới và các nước trong khu vực là đẩy

mạnh công tác quản lý bệnh viện, quản lý chất lượng dịch vụ khám, chữa

bệnh thì tự chủ tài chính đang là động lực thúc đẩy các Bệnh viện phải sáng