Tác động tài sản vô hình đến giá trị doanh nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

VÕ KIM YẾN

TÁC ĐỘNG TÀI SẢN VÔ HÌNH ĐẾN GIÁ TRỊ

DOANH NGHIỆP

LUẬN VĂN THẠC SĨ

TÀI CHÍNH-NGÂN HÀNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

VÕ KIM YẾN

TÁC ĐỘNG TÀI SẢN VÔ HÌNH ĐẾN GIÁ TRỊ

DOANH NGHIỆP

Chuyên ngành: Tài chính-Ngân hàng

Mã số chuyên ngành: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

TÀI CHÍNH-NGÂN HÀNG

Giảng viên hướng dẫn : TS. VÕ MINH LONG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

Tôi tên là: VÕ KIM YẾN

Ngày sinh: 10/10/1985 Nơi sinh: Vĩnh Long

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã học viên: 1883402010025

Tôi đồng ý cung cấp toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp hợp lệ về bản quyền cho

Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Thư viện trường đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh sẽ kết nối toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp vào hệ thống

thông tin khoa học của Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.

TpHCM, ngày 24 tháng 12 năm 2021

Ký tên

(Ghi rõ họ và tên)

VÕ KIM YẾN

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Ý KIẾN CHO PHÉP BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ

CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

Giảng viên hướng dẫn: TS. VÕ MINH LONG

Học viên thực hiện: VÕ KIM YẾN Lớp: MFB018A

Ngày sinh: 10/10/1985 Nơi sinh: Vĩnh Long

Tên đề tài: “Tác động tài sản vô hình đến giá trị doanh nghiệp”

Ý kiến của giáo viên hướng dẫn về việc cho phép học viên VÕ KIM YẾN được bảo vệ luận

văn trước Hội đồng:

- Luận văn đã đáp ứng đầy đủ các nội dung cần thiết của một luận văn thạc sỹ.

- Học viên Võ Kim Yến đã chấp hành nghiêm túc các quy định của giảng viên hướng dẫn.

Với các nội dung trên, giảng viên hướng dẫn đề nghị khoa đào tạo sau đại học cho phép học

viên Võ Kim Yến được bảo vệ luận văn trước hội đồng nếu hoàn thành các nghĩa vụ khác

theo quy định của nhà trường.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 10 năm 2021

Người nhận xét

Võ Minh Long

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Tác động tài sản vô hình đến giá trị doanh

nghiệp” là bài nghiên cứu độc lập của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được

công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, năm 2021

Tác giả

VÕ KIM YẾN

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành và sâu sắc đến TS. Võ Minh

Long - người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã luôn dành nhiều thời gian, công sức

hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu này.

Bên cạnh đó, tôi cũng xin cám ơn Ban giám hiệu cùng toàn thể các thầy cô tại

Khoa Đào Tạo Sau Đại Học - Trường Đại Học Mở Thành phố Hồ Chí Minh đã tận

tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và

nghiên cứu. Ngoài ra, tôi xin chân thành cám ơn các bạn học viên, đồng nghiệp và

gia đình đã hỗ trợ và giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện luận văn này.

Tuy bản thân tôi đã có nhiều cố gắng, nhưng trong quá trình nghiên cứu không

tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong được quý thầy cô, các chuyên gia, những

người quan tâm đến đề tài, tiếp tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài

được hoàn thiện hơn.

Một lần nữa tôi xin chân thành cám ơn!

Tác giả

VÕ KIM YẾN

iii

TÓM TẮT

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xem xét ảnh hưởng tài sản vô hình đến

giá trị của các công ty xây dựng niêm yết tại Việt Nam. Nghiên cứu kiểm tra mô

hình với một mẫu gồm 71 công ty xây dựng với 710 quan sát trong giai đoạn 2010-

2019. Trong luận văn sử dụng ba mô hình hồi quy để ước tính dữ liệu bảng, cụ thể

là bình phương nhỏ nhất gộp (Pooled OLS), mô hình hiệu ứng cố định (FEM) và

mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên (REM). Giá trị doanh nghiệp được đo lường bằng

cách sử dụng 2 biến phụ thuộc thay thế, đó là: Tobin’s Q và tỷ lệ giá trị thị trường

trên giá trị sổ sách (PBV). Kết quả phân tích dữ liệu sử dụng FEM ước lượng vững,

cho thấy: Chỉ có hai yếu tố vi mô ảnh hưởng đến giá trị của công ty: Tài sản hữu

hình (IA) và tỷ lệ nợ trên tài sản (DAR), trong khi tất cả các yếu tố vĩ mô đều ảnh

hưởng đến giá trị của công ty.

Từ khóa: Tài sản vô hình; Giá trị doanh nghiệp; Tobin’s Q; PBV.

iv

ABSTRACT

This study was practiced to examine the effect of ingtangible assets on the

value of Vietnam construction companies listed. The study tests our model on a

sample of 71 construction companies with 710 observations during the period 2010-

2019. In the thesis, three regression models are used to estimate panel data, namely

pooled least squares (Pooled OLS), fixed effects model (FEM) and random effects

model (REM). Firm value is measured using two alternative dependent variables,

namely: Tobin’s Q and market to book value ratio (PBV). The result of data

analysis firm estimate FEM, show that: There are only two micro factors affecting

the value of the firm: Ingtangible assets (IA) and debt-to-assests ratio (DAR), while

all macro factors affect the value of the company.

Keywords: Ingtangible; Firm Value; Tobin’s Q; PBV.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

TÓM TẮT................................................................................................................ iii

ABSTRACT..............................................................................................................iv

MỤC LỤC..................................................................................................................v

DANH MỤC BẢNG.............................................................................................. viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ix

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT....................................................................................x

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................1

1.1. Lý do nghiên cứu đề tài........................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................4

1.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................................4

1.2.2. Mục tiêu cụ thể..................................................................................................4

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................5

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................5

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................5

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu...........................................................................................6

1.5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................6

1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ........................................................6

1.7. Bố cục luận văn....................................................................................................7

Tóm tắt chương 1 ........................................................................................................8

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN.....9

2.1. Cơ sở lý thuyết .....................................................................................................9

2.1.1. Khái niệm về tài sản vô hình.............................................................................9

2.1.2. Khái niệm về giá trị doanh nghiệp ..................................................................14

2.1.3 Ảnh hưởng của tài sản vô hình đến giá trị doanh nghiệp.................................16

2.2. Các nghiên cứu liên quan đến đề tài ..................................................................19

2.2.1 Nghiên cứu trong nước.....................................................................................19

vi

2.2.2. Nghiên cứu nước ngoài ...................................................................................21

Tóm tắt chương 2 ......................................................................................................25

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................26

3.1. Mô hình nghiên cứu ...........................................................................................26

3.1.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất............................................................................26

3.1.2. Mô tả biến .......................................................................................................28

3.2. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................39

3.3. Dữ liệu nghiên cứu.............................................................................................40

3.3.1 Thiết kế mẫu nghiên cứu..................................................................................40

3.3.2. Quy trình chọn mẫu.........................................................................................41

3.4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................42

3.4.1. Thống kê mô tả................................................................................................42

3.4.2. Kiểm tra ma trận tương quan và hiện tượng đa cộng tuyến............................42

3.4.3. Hồi quy theo dữ liệu bảng...............................................................................43

3.4.4. Kiểm định sự phù hợp của mô hình và khắc phục khuyết tật mô hình...........46

3.4.5. Phân tích kết quả hồi quy................................................................................49

Tóm tắt chương 3 ......................................................................................................49

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................50

4.1. Kết quả thống kê mô tả ......................................................................................50

4.2. Phân tích ma trận tương quan và kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến................54

4.2.1 Phân tích ma trận tương quan ..........................................................................54

4.2.2 Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến..................................................................55

4.3. Kết quả phân tích hồi quy ..................................................................................55

4.3.1. Kiểm định mô hình tác động của tài sản vô hình đến giá trị doanh nghiệp theo

biến TOBIN’S Q .......................................................................................................56

4.3.2. Kiểm định mô hình tác động của tài sản vô hình đến giá trị doanh nghiệp theo

biến PBV ...............................................................................................................58

4.4. Kết quả hồi quy theo mô hình Tác động cố định FEM – ước lượng vững ........60

4.5. Thảo luận kết quả nghiên cứu ............................................................................65

vii

Tóm tắt chương 4 ......................................................................................................70

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH......................................71

5.1. Kết luận ..............................................................................................................71

5.2. Hàm ý chính sách ...............................................................................................71

5.3. Hạn chế của nghiên cứu .....................................................................................74

5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo...............................................................................75

Tóm tắt chương 5 ......................................................................................................76

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................77

PHỤ LỤC.................................................................................................................86

viii

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Bảng tổng hợp các nghiên cứu về tài sản vô hình tác động giá trị doanh

nghiệp........................................................................................................................25

Bảng 3.1 Bảng mô tả các biến...................................................................................37

Bảng 4.1 Thống kê mô tả ..........................................................................................51

Bảng 4.2 Bảng ma trận hệ số tương quan ................................................................ 55

Bảng 4.3 Kết quả hiện tượng đa cộng tuyến.............................................................56

Bảng 4.4 Kết quả tác động mô hình theo biến TOBIN’S Q .....................................57

Bảng 4.5 Kết quả kiểm định Wald theo biến TOBIN’S Q .......................................58

Bảng 4.6 Kết quả kiểm định Wooldridge theo biến TOBIN’S Q.............................59

Bảng 4.7 Kết quả hồi quy của biến PBV ..................................................................59

Bảng 4.8 Kết quả kiểm định Wald theo biến PBV ...................................................60

Bảng 4.9 Kết quả kiểm định Wooldridge theo biến PBV.........................................61

Bảng 4.10 Kết quả mô hình FEM - ước lượng vững ................................................62

ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Trang

Sơ đồ 3.1 Mô hình nghiên cứu..................................................................................27

x

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa Tiếng Việt Nghĩa Tiếng Anh

BCTC Báo cáo tài chính Financial Statement

DN Doanh nghiệp

GTDN Gía trị doanh nghiệp Firm value

HNX Sở giao dịch chứng khoán

Hà Nội

Hanoi Stock Exchange

HOSE Sở giao dịch chứng khoán

Thành phố Hồ Chí Minh

Hồ Chí Minh Stock

Exchange

FEM Mô hình tác động cố định Fixed Effects Model

POOLED OLS Bình phương nhỏ nhất gộp Pooled Ordinary Least

Squared

REM Mô hình tác động ngẫu nhiên Random Effects Model

TSVH Tài sản vô hình Intangible asset

1

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

1.1. Lý do nghiên cứu đề tài

Giai đoạn kinh tế 2010-2019 Việt Nam chứng kiến những thành tựu to lớn

trên nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội, trong đó cơ cấu kinh tế theo ngành và nội ngành

có nhiều chuyển biến tích cực. Tỷ trọng công nghiệp chế biến chế tạo, và ứng dụng

công nghệ tăng lên, tỷ trọng các khu công nghiệp, xây dựng và dịch vụ cũng tăng

nhanh đáng kể. Đặc biệt hơn, giai đoạn 2010-2019 cũng cho thấy sự phát triển

mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Việt Nam, nơi đang trở thành kênh thu hút

vốn đầu tư hiệu quả cho nền kinh tế trong nhiều năm qua. Song song với các hoạt

động đầu tư, mở rộng quy mô trong doanh nghiệp, các hoạt động mua bán, sát nhập,

hợp nhất và chia nhỏ doanh nghiệp đang diễn ra ngày càng nhiều với nhiều quy mô

khác nhau. Mỗi doanh nghiệp đều đưa ra rất nhiều chiến lược để phát triển DN với

mục tiêu tối đa hóa giá trị doanh nghiệp, tạo sự hấp dẫn hơn với các nhà đầu tư

tương lai. Do đó, việc nhận định và đánh giá đúng giá trị doanh nghiệp, nắm bắt các

yếu tố có tác động đến giá trị doanh nghiệp đang được quan tâm đặc biệt, từ các

chuyên gia kinh tế, các nhà lãnh đạo điều hành công ty, cho đến những người đầu tư

trên thị trường. Tuy nhiên, việc nghiên cứu những mối quan hệ kinh tế liên quan

đến giá trị doanh nghiệp là điều không đơn giản, đòi hỏi sự nghiên cứu có đầu tư

một cách nghiêm túc và được thực hiện bằng các phương pháp khoa học cụ thể.

Theo nhiều nghiên cứu trước đây, giá trị của doanh nghiệp luôn là yếu tố

then chốt trong các chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, vì nó có quan hệ trực

tiếp với lợi ích của cổ đông và các bên liên quan, cải thiện giá trị doanh nghiệp cũng

đồng nghĩa với việc gia tăng sự giàu có của cổ đông và lợi ích của các bên liên quan

khác. Do đó cần phải hiểu những yếu tố nào ảnh hưởng đến giá trị của công ty nhằm

nâng cao giá trị doanh nghiệp. Giá trị doanh nghiệp được phản ánh trong giá thị

trường của công ty và là giá phải trả khi một công ty khác muốn tiếp quản. Trong

suốt thời gian dài, giá trị doanh nghiệp của các công ty trên S&P 500 đã có một

chênh lệch lớn so với giá trị sổ sách của chính nó (Malackowski và Smith, 2009),

Malackowski và Smith (2009) cho rằng: Có sự chênh lệch về giá trị sổ sách và giá