Soạn thảo hệ thống bài tập và hướng dẫn hoạt động giải bài tập chương “từ trường”, vật lý 11 theo

Soạn thảo hệ thống bài tập và hướng dẫn hoạt

động giải bài tập chương “Từ trường”, vật lý

11 theo hướng phát huy tính tích cực, tự chủ

và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh

Lê Văn Đán

Trường Đại học Giáo dục

Luận văn Thạc sĩ ngành: Lý luận và phương pháp dạy học

Mã số: 60 14 10

Người hướng dẫn: TS. Ngô Diệu Nga

Năm bảo vệ: 2011

Abstract: Nghiên cứu cơ sở lý luận của phương pháp dạy học Vật lý để phát huy tính

tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh. Trình bày cơ sở lý luận

về dạy giải bài tập vật lý phổ thông. Phân tích chương trình, nội dung kiến thức và kỹ

năng cần đạt được của chương “Từ trường”. Điều tra thực trạng dạy bài tập chương

“Từ trường” ở một số trường THPT. Soạn thảo hệ thống bài tập đảm bảo tính hệ

thống, khoa học theo các mức độ nhận thức: nhận biết, hiểu, vận dụng. Xây dựng kế

hoạch sử dụng hệ thống bài tập đã soạn thảo khi dạy học chương “Từ trường” Vật lý

11. Soạn thảo tiến trình hướng dẫn hoạt động giải hệ thống bài tập đó theo hướng phát

huy tính tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh. Tiến hành thực

nghiệm sư phạm để đánh giá hệ thống bài tập đã soạn thảo về tính khả thi và tác dụng

phát huy tính tích cực, tự chủ, bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh. Nêu các kết

luận về ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.

Keywords: Từ trường; Vật lý; Phương pháp giảng dạy

Content

MỞ ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu

Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết Trung

ương 4 khóa VII (1 - 1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12 - 1996), và được thể chế

hóa trong Luật giáo dục (2005). Luật giáo dục, điều 28.2 đã chỉ rõ: “Phương pháp giáo dục

phổ thông là phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với

đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc

nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại

niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”

2

Trong quá trình học tập bộ môn vật lí, mục tiêu chính của người học bộ môn này là việc

học tập những kiến thức về lý thuyết, hiểu và vận dụng được các lý thuyết chung của vật lí

vào những lĩnh vực cụ thể, một trong những lĩnh vực đó là việc giải bài tập vật lí.

Bài tập vật lí có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình nhận thức và phát triển

năng lực tư duy của người học, giúp cho người học ôn tập, đào sâu, mở rộng kiến thức, rèn

luyện kỹ năng, kỹ xảo, ứng dụng vật lí vào thực tiễn, phát triển tư duy sáng tạo. Phần lớn các

giáo viên đã nhận thức được điều này, đã đánh giá đúng vai trò của bài tập vật lí và coi trọng

hoạt động giải bài tập trong dạy học vật lí. Tuy nhiên vẫn rất nhiều học sinh gặp khó khăn khi

giải bài tập. Điều này không chỉ do tính phức tạp, đa dạng, phong phú của công việc này mà

còn do chính nhược điểm mắc phải khi soạn thảo hệ thống bài tập, phân dạng và hướng dẫn

học sinh giải bài tập của giáo viên. Thông thường, nhiều giáo viên có quan niệm rằng số

lượng bài tập càng nhiều và mức độ bài tập càng khó thì càng tốt. Chính điều này lại thường

để lại những dấu ấn căng thẳng và nặng nề trong tâm lí học sinh khi học vật lí.

Thông qua bài tập vật lí có thể cung cấp cho cả giáo viên và học sinh thông tin một

cách đầy đủ để xác định, phân tích những khó khăn trong nhận thức của từng học sinh để cả

thầy và trò điều chỉnh hoạt động dạy và hoạt động học. Đây là điều rất quan trọng mà mọi

người đều phải quan tâm bởi vì, điều khó nhất đối với giáo viên là phải tìm ra được những

điểm mạnh, điểm yếu của từng học sinh trong học tập vật lí. Điều đó không phải chỉ để phán

xét cho điểm mà quan trọng hơn cả là để uốn nắn, khích lệ học sinh vươn lên trong nhận thức.

Chương “Từ trường” nằm trong phần Điện học – Điện từ học của vật lí 11 trung học

phổ thông. Những kiến thức về từ trường đã được đề cập sơ bộ ở chương trình vật lí lớp 9

THCS. Ở lớp 11 các kiến thức về Từ trường được mở rộng và hoàn thiện thêm. Kiến thức về

Từ trường khá trừu tượng, các bài tập về từ trường chứa đựng nhiều kiến thức tổng hợp, đòi

hỏi học sinh không những nắm vững kiến thức vật lí, kiến thức toán học mà còn phải biết

cách vận dụng linh hoạt sáng tạo các kiến thức đã có. Những yêu cầu này dẫn đến thực tế là

học sinh thường gặp nhiều khó khăn khi giải bài tập về Từ trường.

Với tất cả các lí do trên, tôi lựa chọn đề tài “Soạn thảo hệ thống bài tập và hướng dẫn

hoạt động giải bài tập chương Từ trường Vật lí 11 theo hướng phát huy tính tích cực, tự chủ

và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh” để nghiên cứu.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Soạn thảo hệ thống bài tập chương “Từ trường” Vật lí 11 đảm bảo tính hệ thống, khoa học

theo các mức độ nhận thức: nhận biết, hiểu, vận dụng.

- Xây dựng kế hoạch sử dụng hệ thống bài tập khi dạy học chương “Từ trường” và soạn thảo

tiến trình hướng dẫn hoạt động giải hệ thống bài tập đó theo hướng phát huy tính tích cực, tự

chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh.

3. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu soạn thảo hệ thống bài tập và hướng dẫn hoạt động giải bài tập

chương “Từ trường” Vật lí 11.

4. Mẫu khảo sát