Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN QUANG LUÂN

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở CÁC

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG,

TỈNH THÁI NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU

ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TẤT THẮNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Quang Luân

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới

Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo

đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện

giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.

Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Tất Thắng,

người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình

học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản

thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết.

Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp.

Em xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Quang Luân

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................... ii

MỤC LỤC ............................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................viii

DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................ ix

MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................ 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 2

4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................................... 2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................................... 3

6. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 3

8. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ

CHỨC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI

MỚI GIÁO DỤC ................................................................................................................ 5

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................................. 5

1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ..................................................................................... 5

1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 6

1.2. Các khái niêm công cụ ................................................................................................ 11

1.2.1. Xây dựng ................................................................................................................... 11

1.2.2. Văn hóa ..................................................................................................................... 11

1.2.3. Tổ chức ...................................................................................................................... 11

1.2.4. Quản lý ...................................................................................................................... 12

1.2.5. Văn hóa nhà trường, văn hóa tổ chức nhà trường ................................................. 12

1.2.6. Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu

cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 14

iv

1.3. Lý luận xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu

đổi mới giáo dục ...................................................................................................... 14

1.3.1. Vai trò và mục tiêu của xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở

đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................................................ 14

1.3.2. Nội dung xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu

cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 17

1.3.3. Các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp

ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................................ 22

1.4. Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu

cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 24

1.4.1. Lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp

ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................................ 24

1.4.2. Tổ chức xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng

yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 26

1.4.3. Chỉ đạo xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng

yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 28

1.4.4. Đánh giá xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng

yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học

cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................. 30

1.5.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................................. 30

1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................................. 32

Tiểu kết chương 1 ............................................................................................................... 34

Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN

HÓA TỔ CHỨC Ở TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH

THÁI NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................... 36

2.1. Một vài nét về các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công ......................... 36

2.2. Mục tiêu, nội dung, phạm vi, phương pháp khảo sát ............................................... 37

2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................................... 37

v

2.2.2. Nội dung khảo sát ..................................................................................................... 37

2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát .................................................................. 37

2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý các kết quả ........................................................... 38

2.3. Thực trạng xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông

Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................... 38

2.3.1. Thực trạng nhận thức về văn hóa tổ chức và xây dựng văn hóa tổ chức ở

các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .... 38

2.3.2. Thực trạng mục tiêu xây dựng văn hóa tổ chức xây dựng văn hóa tổ chức ở

các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .... 42

2.3.2. Thực trạng nội dung xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành

phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................. 44

2.3.3. Thực trạng các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS

thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................... 57

2.4. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố

Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................................................... 58

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS

thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................... 58

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 61

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 63

2.4.4. Thực trạng đánh giá xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành

phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................. 65

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 67

2.5.1. Yếu tố chủ quan ........................................................................................................ 67

2.5.1. Yếu tố khách quan .................................................................................................... 68

2.6. Đánh giá chung ............................................................................................................ 69

2.6.1. Kết quả đạt được ...................................................................................................... 69

vi

2.6.2. Tồn tại, hạn chế ........................................................................................................ 70

Tiểu kết chương 2 ............................................................................................................... 72

Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở

TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................................................... 73

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................................... 73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ......................................................................... 73

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ......................................................................... 73

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ......................................................................... 74

3.2. Các biện pháp xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành

phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................ 74

3.2.1. Quản lý xây dựng tiêu chí đánh giá văn hóa tổ chức trong trường trung học

cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................. 74

3.2.2. Tổ chức nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà

trường về xây dựng văn hóa tổ chức và quản lý xây dựng văn hóa tổ chức

ở các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................... 80

3.2.3. Đổi mới lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ

sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 84

3.2.4. Chỉ đạo phát huy tính tích cực của các thành viên trong trường trung học

cơ sở để xây dựng văn hóa tổ chức ....................................................................... 87

3.2.5. Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở

đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................................................ 91

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................................ 93

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................ 93

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................................ 93

3.4.2. Đối tượng được khảo nghiệm ................................................................................. 94

3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................................ 94

3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................................... 94

Tiểu kết chương 3 ............................................................................................................... 98

vii

KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 99

1. Kết luận ........................................................................................................................... 99

2. Khuyến nghị ..................................................................................................................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................102

PHỤ LỤC ................................................................................................................................

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL Cán bộ quản lý

ĐHQGH Đại học Quốc gia Hà Nội

GDĐT Giáo dục Đào tạo

GV Giáo viên

HS Học sinh

NV Nhân viên

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

VHTC Văn hóa tổ chức

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên, phụ huynh về văn hóa tổ chức

ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục ............................................................................................... 39

Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên, phụ huynh về xây dựng

văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp

ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................ 40

Bảng 2.3. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên về mục tiêu xây dựng văn

hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng

yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 42

Bảng 2.4. Thực trạng xác định tầm nhìn, sứ mạng, hệ giá trị ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 45

Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện nội dung xây dựng nề nếp hành chính, nề

nếp dạy học ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng

yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 47

Bảng 2.6. Thực trạng xây dựng mối quan hệ và văn hóa ứng xử ở các

trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 50

Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành

phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................... 53

Bảng 2.8. Thực trạng các xây dựng môi trường sư phạm, cơ sở vật chất ở

các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 55

Bảng 2.9. Thực trạng các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở các

trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 57

Bảng 2.10. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng văn hóa quản lý ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 59

x

Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa quản lý ở các

trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 61

Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa quản lý ở các

trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 63

Bảng 2.13. Thực trạng đánh giá xây dựng văn hóa quản lý ở các trường

THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 65

Bảng 2.14. Ảnh hưởng của yếu tố chủ quan đến xây dựng văn hóa tổ chức ở

các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục .............................................................................................. 67

Bảng 2.15. Ảnh hưởng của yếu tố khách quan đến xây dựng văn hóa quản lý

ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi

mới giáo dục ...................................................................................... 68

Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ..................... 94

Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........................ 96

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh hiện nay, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc, nhất

là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo thời cơ, thách thức về giáo dục

hiện nay. “Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương

Đảng Cộng sản Việt Nam (khoá XI) đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày

4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng

yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [2, tr.3].

Đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và yêu cầu

của đổi mới giáo dục, xây dựng văn hóa tổ chức trong nhà trường có ý nghĩa quan

trọng bởi khi xây dựng văn hóa tổ chức trong nhà trường tốt sẽ tạo động lực cho

đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên yên tâm cống hiến, làm việc. Xây dựng văn hóa

tổ chức tốt góp phần hạn chế xung đột và những tiêu cực xảy ra, tạo niềm tin cho

mọi thành viên trong nhà trường và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà

trường. Văn hóa tổ chức trong nhà trường chính là công cụ để chủ thể quản lý sử

dụng để tổ chức, quản lý giáo dục trong nhà trường có hiệu quả. Đối với đội ngũ

giáo viên, văn hóa tổ chức trong nhà trường nếu được xây dựng hiệu quả sẽ

khuyến khích họ sáng tạo, học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm và tạo động lực để nâng

cao chất lượng dạy học, nỗ lực tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn và

thêm tâm huyết với nghề. Đối với học sinh, môi trường giáo dục thuận lợi giúp

học sinh vui vẻ, hòa đồng, tích cực học tập, trải nghiệm và thoải mái, vui vẻ và

ham học, đồng thời nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong xây dựng trường học

thân thiện.

Văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đã tạo ra một

môi trường làm việc lành mạnh, giúp hình thành các mối quan hệ tốt đẹp giữa các

cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh, trở thành động lực tinh thần cho sự sáng

tạo của mỗi cá nhân trong nhà trường trong thực hiện các hoạt động dạy học và

giáo dục nhằm phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn

những biểu hiện tiêu cực trái với quy tắc, chuẩn mực của một tổ chức, vẫn tồn tại

2

mâu thuẫn và xung đột, một bộ phận cán bộ, giáo viên ở một số trường THCS ở

thành phố Sông Công chưa hiểu về ý nghĩa của xây dựng văn hóa tổ chức, chưa ý

thức được đầy đủ trách nhiệm và nghĩa vụ của mình đối với việc xây dựng văn

hóa tổ chức.

Xây dựng văn hóa tổ chức của các trường trung học cơ sở hiện nay là một

nhiệm vụ cấp thiết nhằm phát triển và củng cố về chất lượng đào tạo, môi trường

giáo dục trong nhà trường đồng thời để phát huy thương hiệu của nhà trường.

Từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài:

“Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố

Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý

xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp

ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý để nâng cao

chất lượng hoạt động này.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu

đổi mới giáo dục.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học

cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

4. Giả thuyết khoa học

Văn hóa tổ chức trong nhà trường có tác động lớn đến thương hiệu, uy tín

và chất lượng giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, công tác xây dựng văn hóa tổ

chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công hiện nay chưa tạo ra

động lực cho các nhà trường phát triển bền vững và ổn định, vẫn còn những hạn

chế nhất định về cơ sở vật chất, về môi trường văn hóa… để đáp ứng yêu cầu đổi

mới giáo dục. Vì vậy, nếu đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa tổ chức