Quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của hiệu trưởng các trường THPT huyện Gia lộc, tỉnh Hải Dương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ NGỌC

QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN

KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC

CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT

HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ NGỌC

QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN

KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC

CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT

HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÌNH

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Phạm Thị Ngọc học viên lớp cao học quản lý giáo dục K22A - Trường

Đại học Sư phạm Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên.

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân, được xuất phát từ

yêu cầu phát sinh trong công việc để hình thành hướng nghiên cứu.

Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình

bày trong luận văn thu thập được trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng

được ai công bố trước đây.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì mà tôi đã cam đoan ở trên.

Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2016

Tác giả

Phạm Thị Ngọc

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Nguyễn Thị Tình trường

Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận

văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy lớp

Cao học Quản lý, những người thầy đã trang bị cho tôi tri thức và kinh nghiệm

quý báu trong lĩnh vực quản lý khoa học giáo dục.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô Phòng Quản lý đào tạo sau Đại

học, khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên; Sở

Giáo dục và Đào tạo Hải Dương; Ban giám hiệu các trường THPT Gia Lộc,

THPT Gia Lộc II, THPT Đoàn Thượng huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương; các

bạn bè đồng nghiệp đã động viên, nhiệt tình giúp đỡ tôi và tạ điều kiện thuận

lợi cho tôi hoàn thành luận văn này.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có

nhiều cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong

nhận được sự chỉ bảo, đóng góp kiến của các thầy giáo, cô giáo, các nhà quản

lý và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2016

Tác giả

Phạm Thị Ngọc

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .......................................................................vi

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................2

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu......................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Điểm mới của đề tài.........................................................................................6

9. Cấu trúc luận văn.............................................................................................7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN

MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC

CỦA HIỆU TRƯỞNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG....8

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................8

1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................8

1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ..................................................................10

1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................11

1.2.1. Khái niệm quản lý....................................................................................11

1.2.2. Quản lý giáo dục......................................................................................15

1.2.3. Trường Trung học phổ thông và quản lý trường Trung học phổ thông ..16

1.2.4. Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ...............................................18

1.3. Tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông .........................................20

1.3.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của tổ chuyên môn......................................20

iv

1.3.2. Tổ chức và phân loại tổ chuyên môn.......................................................23

1.4. Sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ..............24

1.4.1. Khái niệm sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu

bài học .......................................................................................................24

1.4.2. Các lợi ích có được khi tham gia sinh hoạt chuyên môn khoa học xã

hội theo nghiên cứu bài học......................................................................24

1.4.3. Mục đích sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học....25

1.4.4. Quy trình tiến hành nghiên cứu bài học ..................................................25

1.4.5. Tổ chức thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên

cứu bài học .................................................................................................25

1.4.6. Các nguyên tắc thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo

nghiên cứu bài học.....................................................................................27

1.4.7. Hồ sơ sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học.......27

1.4.8. Đặc thù của sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội ...............................27

1.5. Quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học.........28

1.5.1. Khái niệm quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên

cứu bài học..................................................................................................28

1.5.2. Nội dung quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu

bài học ........................................................................................................29

1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã

hội theo nghiên cứu bài học.......................................................................33

1.6.1. Các yếu tố khách quan.............................................................................33

1.6.2. Các yếu tố chủ quan.................................................................................35

Kết luận chương 1..............................................................................................37

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN

KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC CỦA

HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG .............................................38

2.1. Khái quát về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện

Gia Lộc, tỉnh Hải Dương...........................................................................38

v

2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Gia Lộc,

tỉnh Hải Dương .........................................................................................38

2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục nói chung và giáo dục Trung học phổ

thông của huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương nói riêng................................38

2.2. Thực trạng giáo dục ở các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc,

tỉnh Hải Dương..........................................................................................40

2.2.1. Quy mô trường lớp, cơ sở vật chất phục vụ dạy và học..........................40

2.2.2. Thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý .....................................................41

2.2.3. Thực trạng về đội ngũ tổ trưởng chuyên môn .........................................42

2.2.4. Thực trạng về đội ngũ giáo viên khoa học xã hội trong các nhà trường ......43

2.2.5. Kết quả học tập của học sinh trong năm học 2014 - 2015 ......................45

2.3. Thực trạng sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ở

các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ............47

2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết sinh hoạt

chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .............................47

2.3.2. Thực trạng việc thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội

theo nghiên cứu bài học.............................................................................48

2.4. Thực trạng quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu

bài học ở các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương...49

2.4.1. Quản lý bồi dưỡng kiến thức sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội

theo nghiên cứu bài học cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.............50

2.4.2. Quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy minh họa theo nghiên cứu bài học ......53

2.4.3. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai dự giờ bài dạy

minh họa theo nghiên cứu bài học.............................................................56

2.4.4. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai kế hoạch thảo luận, suy

ngẫm về bài học nghiên cứu.........................................................................59

2.4.5. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai việc áp dụng dạy

học theo nghiên cứu bài học vào thực tiễn hàng ngày ..............................63

vi

2.4.6. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá của tổ chuyên môn KHXH

trong sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học...............................65

2.4.7. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội trong việc thực hiện cơ chế

phối hợp và tạo động lực cho giáo viên thực hiện hiệu quả sinh hoạt

chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .............................69

2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội

theo nghiên cứu bài học ở các trường Trung học phổ thông huyện Gia

Lộc, tỉnh Hải Dương ...................................................................................71

2.5.1. Đánh giá chung về thực trạng quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã

hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng ở các trường Trung học phổ

thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.........................................................73

2.5.2. Phân tích nguyên nhân.............................................................................77

Kết luận chương 2..............................................................................................79

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN

KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC CỦA

HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG .............................................80

3.1. Nguyên tắc đề xuất hệ thống các biện pháp ...............................................80

3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................80

3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống.............................................................................80

3.1.4. Đảm bảo tính khoa học............................................................................81

3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả.............................................................................81

3.2. Các biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo

nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông

huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ................................................................81

3.2.1. Đề xuất các nguyên tắc chung để đảm bảo việc sinh hoạt chuyên môn

khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ..................................................81

3.2.2. Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn khoa học xã

hội theo nghiên cứu bài học đạt hiệu quả..................................................83

vii

3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý

về sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .........85

3.2.4. Bồi dưỡng và khuyến khích giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao trình độ

chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội

theo nghiên cứu bài học.............................................................................88

3.2.5. Chỉ đạo triển khai việc dạy học thể nghiệm theo nghiên cứu bài học

một cách đại trà ở các tổ chuyên môn .......................................................89

3.2.6. Quản lý các điều kiện và phương tiện đảm bảo yêu cầu sinh hoạt

chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .............................91

3.2.7. Tăng cường việc kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn khoa học xã hội

thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ........................94

3.2.8. Những điều kiện hỗ trợ khi thực hiện biện pháp.....................................95

3.2.9. Tăng cường mối quan hệ giữa các biện pháp..........................................95

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp ..........96

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................96

3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm...........................................................................96

3.3.3. Thang đánh giá khảo nghiệm ..................................................................97

3.3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp....97

Kết luận chương 3............................................................................................101

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ...........................................................................102

1. Kết luận........................................................................................................102

2. Đề nghị.........................................................................................................104

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................107

PHỤ LỤC .......................................................................................................109

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH : Ban Giám hiệu

BPQL : Biện pháp quản lý

BDMH : Bài dạy minh họa

CB, GV, HS : Cán bộ, giáo viên, học sinh.

CBQL : Cán bộ quản lý

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

NCBH : Nghiên cứu bài học

KHXH : Khoa học xã hội

KHTN : Khoa học tự nhiên

PPDH : Phương pháp dạy học

QL : Quản lý

QLGD : Quản lý giáo dục

SHCM : Sinh hoạt chuyên môn

TTCM : Tổ trưởng chuyên môn

THCS, THPT : Trung học cơ sở, Trung học phổ thông

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Quy mô trường, lớp và số học sinh THPT huyện Gia Lộc

năm học 2014-2015.....................................................................40

Bảng 2.2: Thống kê đội ngũ cán bộ quản lý năm học 2014 - 2015.............41

Bảng 2.3: Thống kê đội ngũ tổ trưởng chuyên môn KHXH năm học

2014 - 2015..................................................................................42

Bảng 2.4: Thống kê đội ngũ giáo viên năm học 2014 - 2015 .....................43

Bảng 2.5: Kết quả thi giáo viên giỏi cấp tỉnh năm học 2014 - 2015...........43

Bảng 2.6: Kết quả xếp loại thi đua năm học 2014 - 2015 ...........................44

Bảng 2.7: Thống kê kết quả dự thi sáng kiến kinh nghiệm năm học

2014 - 2015..................................................................................44

Bảng 2.8: Thống kê kết quả xếp loại học lực năm học 2014 - 2015...........45

Bảng 2.9: Kết quả học sinh tốt nghiệp THPT Quốc gia năm học 2014 - 2015.....46

Bảng 2.10: Thống kê kết quả học sinh giỏi cấp tỉnh năm học 2014 - 2015.......... 46

Bảng 2.11: Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần

thiết sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học............. 47

Bảng 2.12: Thực trạng về mức độ thực hiện sinh hoạt chuyên môn

KHXH theo nghiên cứu bài học..................................................48

Bảng 2.13: Mức độ cần thiết của quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ

trưởng chuyên môn và giáo viên về SHCM KHXH theo NCBH ...50

Bảng 2.14: Mức độ thực hiện quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ

trưởng chuyên môn và giáo viên về sinh hoạt chuyên môn

KHXH theo nghiên cứu bài học..................................................51

Bảng 2.15: Mức độ cần thiết quản lý xây dựng kế hoạch chuẩn bị bài

dạy minh họa ...............................................................................53

Bảng 2.16: Mức độ thực hiện quản lý xây dựng kế hoạch chuẩn bị bài

dạy minh họa tổ chuyên môn KHXH triển khai dự giờ

BDMH theo NCBH.....................................................................56

Bảng 2.18: Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn

KHXH tổ chức dự giờ BDMH theo NCBH................................57

Bảng 2.19: Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn

KHXH triển khai kế hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học

nghiên cứu....................................................................................60

vi

Bảng 2.20: Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn KHXH

triển khai kế hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học nghiên cứu....61

Bảng 2.21: Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn

KHXH triển khai việc áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài

học vào thực tiễn hàng ngày........................................................63

Bảng 2.22: Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn KHXH

triển khai việc áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài học vào

thực tiễn hàng ngày.......................................................................64

Bảng 2.23: Đánh giá về mức độ cần thiết của hoạt động kiểm tra đánh

giá tổ chuyên môn KHXH trong SHCM theo NCBH.................65

Bảng 2.24: Đánh giá về mức độ thực hiện của hoạt động kiểm tra đánh

giá tổ chuyên môn KHXH trong SHCM theo NCBH.................67

Bảng 2.25: Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn trong

việc thực hiện cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo viên

thực hiện hiệu quả trong SHCM KHXH theo NCBH ....................69

Bảng 2.26: Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn trong

việc thực hiện cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo

viên thực hiện hiệu quả sinh hoạt chuyên môn KHXH theo

nghiên cứu bài học ......................................................................70

Bảng 2.27: Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt

chuyên môn KHXH theo NCBH ở các trường THPT huyện

Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.............................................................71

Bảng 2.28: Mức độ cần thiết của quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH

theo NCBH..................................................................................73

Bảng 2.29: Mức độ thực hiện quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH

theo nghiên cứu bài học ..............................................................74

Bảng 3.1: Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản lý

sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học .............97

Bảng 3.2: Kết quả đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý

sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học .............98

Bảng 3.3: Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của

các biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo

nghiên cứu bài học ......................................................................99

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu đồ 2.1: Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần

thiết sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ............. 48

Biểu đồ 2.2: Thực trạng quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ trưởng chuyên

môn và giáo viên về sinh hoạt chuyên môn KHXH theo NCBH....... 53

Biểu đồ 2.3: Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy minh họa theo

nghiên cứu bài học.............................................................................. 56

Biểu đồ 2.4: Thực trạng quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai dự giờ bài

dạy minh họa theo nghiên cứu bài học ............................................... 59

Biểu đồ 2.5: Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai kế

hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học nghiên cứu ............................. 62

Biểu đồ 2.6: Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai việc

áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài học vào thực tiễn hàng ngày....... 65

Biểu đồ 2.7: Thực trạng biện pháp hoạt động kiểm tra đánh giá của tổ chuyên

môn trong SHCM KHXH theo NCBH............................................... 68

Biểu đồ 2.8: Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn trong việc thực hiện

cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo viên thực hiện hiệu quả

sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ..................... 71

Biểu đồ 2.9: Thực trạng các quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên

cứu bài học.......................................................................................... 75

Biểu đồ 3.1: Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi..................... 100

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1: Cấu trúc hệ thống quản lý được đặt trong môi trường quản lý .......... 13

Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối quan hệ của các nhóm biện pháp quản lý sinh hoạt

chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học..................................... 96