Phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên quảng nam-đà nẵng giai đoạn 1969-1975.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA SỬ

----------

LÊ THỊ NGỌC DUNG

Phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên

Quảng Nam-Đà Nẵng giai đoạn 1969-1975

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

2

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Học sinh, sinh viên là thành phần quan trọng trong tầng lớp trí thức tiểu tư

sản. Ngay từ khi ra đời, họ đã có những đóng góp xuất sắc trong phong trào giải

phóng dân tộc. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, toàn Đảng, toàn dân và toàn

quân ta đã xung trận với một quyết tâm lớn, một tinh thần quả cảm tuyệt vờí để

giành được thắng lợi cuối cùng, bảo vệ được độc lập tự do cho dân tộc. Hòa mình

vào phong trào chung của quần chúng nhân dân, lực lượng học sinh, sinh viên đã

thể hiện vai trò vừa là “ngòi pháo” vừa là lực lượng “chủ công” trong các phong

trào đấu tranh, nhất là đấu tranh chính trị ở đô thị. Chính bộ phận này, với nhiều

hình thức đấu tranh đa dạng, sáng tạo và linh hoạt đã trở thành lực lượng xung kích

trong việc gây rối loạn nội bộ chính quyền Sài Gòn và từng bước làm thất bại âm

mưu của Mỹ trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam.

Tại Quảng Nam - Đà Nẵng, học sinh, sinh viên là một lực lượng rất quan

trọng trong phong trào đấu tranh ở đô thị. Đặc biệt, họ đã góp phần làm nên 76 ngày

đêm làm chủ thành phố Đà Nẵng (1966), là đỉnh cao của phong trào đô thị miền

Nam, góp phần làm thất bại chiến lược “chiến tranh cục bộ” của Mỹ, buộc Mỹ và

tay sai phải xuống thang và thay đổi chiến lược chiến tranh.

Trong giai đoạn 1969-1975, Đế quốc Mỹ tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa cuộc

chiến tranh bằng việc thực hiện chiến lược chiến tranh mới - chiến lược “Việt Nam

hóa chiến tranh” với âm mưu thay “màu da trên xác chết”. Phong trào học sinh,

sinh viên Quảng Nam - Đà Nẵng ở thời kỳ này cũng phát triển sang một bước mới

và có sự thay đổi về chất. Đây là thời kì phong trào phát huy tối đa các hình thức

đấu tranh, các biện pháp đấu tranh, huy động tối đa lực lượng tham gia.

Tuy nhiên, cho đến nay giới Sử học cả nước và địa phương vẫn chưa có

nhiều công trình đi sâu nghiên cứu về phong trào học sinh, sinh viên Quảng Nam -

Đà Nẵng ở giai đoạn này. Các công trình nghiên cứu chủ yếu là hồi ký của những

người trực tiếp tham gia phong trào như Lê Công Cơ, Hồ Duy Lệ, Hoàng Phủ Ngọc

Phan… Chính điều này đã gây nên những khó khăn trong vấn đề đánh giá vai trò

3

của lực lượng học sinh sinh viên đối với phong trào đấu tranh đô thị trong cuộc

kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Quảng Nam - Đà Nẵng. Cũng như sẽ không

thấy được sự phát triển vượt bậc về mục tiêu và hình thức đấu tranh của học sinh,

sinh viên qua các thời kỳ kháng chiến. Là một sinh viên nên tôi rất khâm phục tinh

thần đấu tranh của học sinh, sinh viên Quảng Nam - Đà Nẵng trong cuộc kháng

chiến chống Mỹ cứu nước. Lịch sử mãi ghi công những “chiến sĩ áo trắng” đã học

tập và chiến đấu hy sinh cho mảnh đất này.

Với mong muốn giúp thế hệ trẻ hiểu sâu sắc hơn những trang sử hào hùng

của dân tộc, nhằm khơi dậy ngọn lửa nhiệt tình, xung kích của thế hệ trẻ đối với

công cuộc xây dựng và phát triển đất nước tôi đã chọn đề tài “Phong trào đấu tranh

của học sinh, sinh viên Quảng Nam-Đà Nẵng giai đoạn 1969-1975 ” làm khóa luận

tốt nghiệp.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Phong trào học sinh, sinh viên nói chung và ở QN - ĐN nói riêng đã được

các các học giả và các tập thể, ban ngành nghiên cứu ở một số khía cạnh khác nhau.

Hội Sinh viên Việt Nam (1999), Sơ thảo lịch sử phong trào học sinh - sinh

viên Việt Nam và Hội sinh viên Việt Nam, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Đây là công

trình của Tổng hội sinh viên Việt Nam, viết chung về phong trào của sinh viên Việt

Nam từ khi thành lập đến nay chứ không đề cập đến địa điểm cụ thể nào và cũng

chưa đề cập đến phong trào của HSSV QN - ĐN trong giai đoạn 1969-1975.

Lê Cung (2007), “Phong trào học sinh, sinh viên các đô thị miền Nam trong

kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975)”, Một số chuyên đề lịch sử Việt Nam,

nxb Đại học quốc gia Hà Nội. Chuyên đề nghiên cứu này chung cho phong trào

HSSV toàn miền Nam chứ không đề cập đến một thời gian hay địa điểm cụ thể nào.

Bên cạnh những cuốn sách phục vụ trực tiếp vào việc nghiên cứu còn có

nhiều cuốn sách sưu tầm những hoạt động của HSSV trong các lĩnh vực văn hóa

nghệ thuật, như: “Tiếng hát những người đi tới”, (Nxb Trẻ, 1993) của Nguyễn

Công Khế. Cuốn sách tập hợp các sáng tác về thơ, văn, nhạc, họa và báo chí của

HSSV miền Nam chống Mỹ 1969-1975. Qua đó, họ thể hiện sự tinh tế và khéo léo

4

nhưng hiệu quả của HSSV trong cuộc đấu tranh chống Mỹ và Chính quyền Sài

Gòn.

Ở QN - ĐN, một số công trình nghiên cứu về lịch sử địa phương đã được

công bố như “Lịch sử Đảng bộ Quảng Nam-Đà Nẵng (1954-1975)” của Tỉnh ủy

Quảng Nam-Đà Nẵng, xuất bản năm 1996; “Lịch sử Đảng bộ Thành phố Đà Nẵng,

tập II (1954-1975)” của Ban Thường vụ Thành phố Đà Nẵng, xuất bản năm 1997…

Những công trình này phản ánh về phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân

QN - ĐN trong kháng chiến chống Mỹ. Các công trình này có đề cập đến một số

hoạt động của HSSV nhưng chỉ mang tính đơn lẻ, sơ lược.

Cùng với các công trình trên còn có công trình “Lịch sử Đoàn thanh niên

cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh thiếu niên tỉnh Quảng Nam (1927-

2011)” của Ban chấp hành Tỉnh Đoàn Quảng Nam ấn hành năm 2011. Công trình

này cũng có đề cập đến phong trào HSSV trong giai đoạn 1969-1975 nhưng rất ít và

chưa rõ ràng, không đủ để hiểu sự đóng góp và hoạt động của phong trào.

Ngoài ra, còn có một số hồi ký của những người từng tham gia phong trào

như “Năm tháng dâng người” của Lê Công Cơ (Nxb Phụ nữ xuất bản năm 2006),

“Chúng tôi có một thời như thế” của Ban Liên lạc Tổng đoàn học sinh Đà Nẵng

(Nxb Đà Nẵng, năm 2011), “Từ xếp bút nghiên lên đàng đến xuống đường dậy mà

đi” do nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 2010 là tập hồi kí của nhiều nhân chứng đã

từng tham gia vào phong trào, kể lại lại một số hoạt động của phong trào HSSV ở

miền Nam, Huế, Đà Nẵng, Tam Kỳ trong kháng chiến chống Mỹ giai đoạn 1954-

1975.

Nhìn chung, cho đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu chuyên khảo về

phong trào HSSV QN - ĐN trong giai đoạn 1969-1975. Những công trình trên chỉ

mới đề cập ở mức độ sơ lược một số hoạt động tiêu biểu của phong trào chứ chưa

có sự phân tích, đánh giá, rút ra đặc điểm, cũng như chưa tái hiện được đầy đủ

những sự kiện, những đóng góp của phong trào đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ

cứu nước ở QN - ĐN. Dẫu vậy, những công trình này là tài liệu tham khảo bước

đầu cho khóa luận của chúng tôi.

5

3. Đối tượng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phong trào HSSV QN - ĐN trong kháng

chiến chống Mỹ, cứu nước giai đoạn 1969-1975. Nhiệm vụ của đề tài là làm rõ

nguyên nhân, diễn biến và mục tiêu đấu tranh của HSSV. Cuối cùng rút ra tính chất,

đặc điểm và ý nghĩa của phong trào.

Về phạm vi không gian, khóa luận nghiên cứu phong trào HSSV QN - ĐN

giai đoạn 1969-1975 chủ yếu tập trung ở thành phố Đà Nẵng và hai thành phố Hội

An, Tam Kỳ (Quảng Nam).

4. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, trong quá trình nghiên cứu chúng tôi đã sử dụng các

phương pháp chính của chuyên ngành lịch sử:

Phương pháp sưu tầm, tra cứu, tập hợp các tài liệu liên quan đến đề tài.

Phân tích, so sánh đối chiếu các tư liệu kết hợp với việc sử dụng phương

pháp logic, phương pháp luận sử học macxit.

Đồng thời chúng tôi còn tiến hành khảo sát điền dã tại một số trường, một số

địa điểm tại thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam

Bên cạnh đó, chúng tôi còn sử dụng phương pháp phỏng vấn những nhân

chứng lịch sử trực tiếp tham gia phong trào như: ông Phan Duy Nhân, Nhà báo Lê

Đức Hùng... để tìm hiểu và thu thập tài liệu nhằm làm sáng tỏ cho đề tài nghiên cứu.

5. Nguồn tài liệu

Nguồn tư liệu chủ yếu của khóa luận là một số các văn kiện của Đảng bộ Địa

phương, một số sách, hồi ký của những người tham gia phong trào, một số công

trình nghiên cứu ở tỉnh QN-ĐN. Đặc biệt chúng tôi tập trung nghiên cứu các bản

báo cáo, văn kiện về phong trào đấu tranh của HSSV QN - ĐN trong giai đoạn Mỹ

tiến hành chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” do Ban Tuyên Giáo Thành ủy Đà

Nẵng cung cấp. Đồng thời chúng tôi còn gặp gỡ, phỏng vấn một số nhân chứng

từng tham gia phong trào này.

6.Đóng góp của đề tài

6

Trước hết, khóa luận sẽ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho những công

trình nghiên cứu về phong trào HSSV phong trào đấu tranh đô thị, lịch sử của địa

phương và những ai yêu thích lịch sử.

Là công trình chuyên khảo về phong trào HSSV QN - ĐN trong giai đoạn

1969-1975, đề tài hi vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ vai trò, vị trí, sự đóng góp của

lực lượng HSSV trong kháng chiến chống Mỹ cũng như trong giai đoạn xây dựng

đất nước hiện nay. Từ đó, khóa luận có thể giúp ích cho việc tìm hiểu phong trào

HSSV QN - ĐN nói riêng và miền Nam nói chung, cho thấy được sự phát triển của

phong trào đô thị miền Nam.

Qua đề tài này, có thể cung cấp một số nguồn tư liệu có giá trị cho các

trường học, các bậc học ở QN - ĐN sử dụng vào việc giáo dục truyền thống yêu

nước và tinh thần cách mạng cho thế hệ trẻ, trước hết là thế hệ trẻ ở QN - ĐN.

7. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo thì phần nội dung

gồm có 3 chương:

Chương 1: Khái quát pong trào học sinh, sinh viên Quảng Nam – Đà Nẵng

trước năm 1969.

Chương 2: Phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên giai đoạn 1969-1975

ở Quảng Nam - Đà Nẵng.