Phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong thực hiện chương trình giáo dục nhà trường ở trường trung học cơ sở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRẦN VĂN BÚT

PHỐI HỢP GIỮA NHÀ TRƢỜNG, GIA ĐÌNH

VÀ XÃ HỘI TRONG THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG THCS

HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRẦN VĂN BÚT

PHỐI HỢP GIỮA NHÀ TRƢỜNG, GIA ĐÌNH

VÀ XÃ HỘI TRONG THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG THCS

HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã ngành: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT MAI

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

Tác giả luận văn

Trần Văn Bút

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian nghiên cứu đề tài "Phối hợp giữa nhà trường, gia đình và

xã hội trong việc thực hiện chương trình giáo dục nhà trường ở trường Trung học

cơ sở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang", đến nay tôi đã hoàn thành và đƣợc

phép bảo vệ luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy,

các cô khoa Tâm lý - Giáo dục trƣờng Đại học Sƣ phạm thuộc Đại học Thái Nguyên

đã giúp đỡ tận tình cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin chân thành cảm ơn các

bộ phận quản lý, lãnh đạo trƣờng Đại học Sƣ phạm, đặc biệt là khoa sau đại học,

đã chỉ dẫn, quản lý chặt chẽ về thủ tục, thời gian và những điều kiện cần thiết cho

việc hoàn thành luận văn thạc sĩ.

Với lòng biết ơn chân thành tôi bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới:

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai, Trƣờng ĐH Nội Vụ Hà Nội - Ngƣời đã giúp

đỡ, hƣớng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi làm luận văn này. Mặc dù bản thân tôi

đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song chắc chắn trong luận văn sẽ

không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong đƣợc sự chỉ dẫn của quí thầy cô và

các bạn đồng nghiệp.

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2015

Tác giả

Trần Văn Bút

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii

MỤC LỤC ..............................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... v

MỞ ĐẦU................................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu..................................................................... 3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4

6. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4

8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 6

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHỐI HỢP GIỮA NHÀ TRƢỜNG

GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI TRONG THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG THCS.........................................................7

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề........................................................................... 7

1.1.1. Một số công trình nghiên cứu của nƣớc ngoài .............................................. 7

1.1.2. Một số công trình nghiên cứu trong nƣớc ................................................... 10

1.2. Một số khái niệm và lý luận có liên quan....................................................... 12

1.2.1. Quản lý......................................................................................................... 12

1.2.2. Quản lý nhà trƣờng ...................................................................................... 14

1.2.3. Khái niệm các lực lƣợng giáo dục ............................................................... 17

1.2.4. Phối hợp các lực lƣợng giáo dục ................................................................. 18

1.3. Hiệu trƣởng trƣờng THCS trong tổ chức thực hiện chƣơng trình giáo

dục nhà trƣờng............................................................................................... 23

1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của hiệu trƣởng trƣờng THCS.................................. 23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn

1.3.1.1. Lập kế hoạch thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng...................... 23

1.3.1.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng............... 24

1.3.1.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng ............... 25

1.3.1.4. Kiểm tra kết quả thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng................. 25

1.3.2. Nội dung chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng ở trƣờng THCS ..................... 26

1.3.3. Vai trò của Hiệu trƣởng trong việc quản lý các hoạt động trải nghiệm

sáng tạo cho học sinh THCS ......................................................................... 26

1.3.4. Biện pháp tổ chức phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội trong

tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh THCS.................. 30

1.4. Bản chất của hoạt động trải nghiệm sáng tạo ................................................. 31

1.5. Mối quan hệ giữa nhà trƣờng với gia đình và xã hội trong việc phối hợp

thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng.................................................... 32

1.6. Yếu tố ảnh hƣởng tới việc tổ chức phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình

và xã hội trong tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học

sinh THCS ..................................................................................................... 34

1.6.1. Yếu tố chủ quan ........................................................................................... 34

1.6.2. Yếu tố khách quan ....................................................................................... 38

Kết luận chƣơng 1.................................................................................................. 41

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ PHỐI HỢP GIỮA NHÀ TRƢỜNG,

GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI TRONG THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG THCS HUYỆN SƠN DƢƠNG,

TỈNH TUYÊN QUANG..................................................................................................42

2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, giáo dục của huyện

Sơn Dƣơng .................................................................................................... 42

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................................ 42

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................ 42

2.1.3. Về giáo dục: Quy mô phát triển trƣờng lớp; đội ngũ cán bộ, giáo viên;

Cơ sở vật chất trƣờng học; Chất lƣợng giáo dục........................................... 42

2.2. Khái quát việc thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng của các

trƣờng THCS huyện Sơn Dƣơng, tỉnh Tuyên Quang ................................... 46

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.3. Phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội trong tổ chức các hoạt

động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh THCS ở huyện Sơn Dƣơng,

Tuyên Quang hiện nay .................................................................................. 48

2.3.1. Khái quát về khách thể nghiên cứu.............................................................. 48

2.3.2. Nhận thức của khách thể nghiên cứu về chƣơng trình giáo dục nhà

trƣờng ở trƣờng THCS .................................................................................. 49

2.3.3. Đánh giá của khách thể nghiên cứu về mức độ đạt đƣợc mục tiêu của sự

phối hợp tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh THCS ...... 53

2.3.4. Nội dung và biện pháp phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội

trong tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh ở các

trƣờng THCS huyện Sơn Dƣơng, tỉnh Tuyên Quang ................................... 56

2.3.5. Thực trạng công tác quản lý chỉ đạo của Hiệu trƣởng trong việc thực

hiện phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội ....................................... 64

2.4. Nguyên nhân của thực trạng quản lý phối hợp giữa nhà trƣờng, gia

đình và xã hội trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm

sáng tạo cho học sinh .................................................................................... 67

2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng tới việc quản lý phối hợp giữa nhà trƣờng, gia

đình và xã hội trong tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho

học sinh THCS ở Sơn Dƣơng, Tuyên Quang................................................ 77

Kết luận chƣơng 2.................................................................................................. 79

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHỐI HỢP GIỮA NHÀ TRƢỜNG,

GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI TRONG THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG THCS HUYỆN SƠN DƢƠNG,

TỈNH TUYÊN QUANG......................................................................................................80

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp......................................................................... 80

3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn ................................................................................ 80

3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ.................................................................................. 81

3.1.3. Phát huy đƣợc tiềm năng, tính tích cực tham gia của các lực lƣợng xã hội...... 82

3.2. Một số biện pháp cụ thể.................................................................................. 82

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các lực lƣợng giáo dục trong thực hiện

chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng ................................................................. 82

3.2.2. Bồi dƣỡng năng lực giáo viên thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà

trƣờng ở trƣờng THCS huyện Sơn Dƣơng.................................................... 87

3.2.3. Xây dựng cơ chế tổ chức phối hợp giữa các lực lƣợng giáo dục để

thực hiện chƣơng trình giáo dục ở trƣờng THCS huyện Sơn Dƣơng ........... 89

3.2.4. Huy động các nguồn lực xã hội để đảm bảo cơ sở vật chất đáp ứng

cho việc thực hiện chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng................................... 94

3.2.5. Quản lí việc xây dựng nội dung chƣơng trình nhà trƣờng định hƣớng

trải nghiệm sáng tạo ...................................................................................... 96

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................... 100

3.4. Khảo nghiệm nhận thức của khách thể nghiên cứu về tính cần thiết và

khả thi của các biện pháp ............................................................................ 101

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 105

1. Kết luận............................................................................................................ 105

2. Khuyến nghị..................................................................................................... 106

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................. 108

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

CBGV : Cán bộ giáo viên

CBQL : Cán bộ quản lý

CSVC : Cơ sở vật chất

DTNT : Dân tộc nội trú

GD : Giáo dục

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

GV : Giáo viên

HĐGD TNST : Hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo

HS-SV : Học sinh - sinh viên

LLXH : Lực lƣợng xã hội

PHHS : Phụ huynh học sinh

QL : Quản lý

THCS : Trung học cơ sở

TNST : Trải nghiệm sáng tạo

UBND : Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mô phát triển trƣờng, lớp, học sinh THCS huyện Sơn Dƣơng,

tỉnh Tuyên Quang ................................................................................. 43

Bảng 2.2. Khung chƣơng trình thực hiện ở trƣờng THCS, huyện Sơn Dƣơng....... 47

Bảng 2.3. Khách thể khảo sát ................................................................................ 49

Bảng 2.4. Quan niệm về hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của khách

thể nghiên cứu....................................................................................... 50

Bảng 2.5. Nhận thức của khách thể khảo sát về mức độ cần thiết tổ chức hoạt

động giáo dục trải nghiệm sáng tạo đối với học sinh ở trƣờng THCS.......51

Bảng 2.6. Đánh giá mức độ đạt đƣợc mục tiêu của sự phối hợp giữa nhà trƣờng

với gia đình và xã hội trong tổ chức các hoạt động giáo dục trải

nghiệm sáng tạo.............................................................................................53

Bảng 2.7. Ý kiến của khách thể khảo sát về mức độ thực hiện và đạt đƣợc về

nội dung phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội........................ 56

Bảng 2.8. Ý kiến của khách thể khảo sát về mức độ thực hiện và đạt đƣợc về

biện pháp phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội ...................... 60

Bảng 2.9. Khảo sát về mức độ, hiệu quả công tác quản lý chỉ đạo thực hiện

sự phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội trong tổ chức các

hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh của cán bộ quản lý

các nhà trƣờng....................................................................................... 65

Bảng 2.10. Nguyên nhân ảnh hƣởng đến tổ chức phối hợp giữa nhà trƣờng,

gia đình và xã hội trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục trải

nghiệm sáng tạo cho học sinh ............................................................... 68

Bảng 2.11. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng quản lý sự phối hợp giữa nhà

trƣờng, gia đình và xã hội ..................................................................... 72

Bảng 2.13. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc quản lý phối hợp giữa nhà trƣờng,

gia đình và xã hội trong tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo

cho học sinh........................................................................................... 77

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp ................................................... 102

Bảng 3.2. Hệ số tƣơng quan các biện pháp quản lý ............................................ 103

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp ................................................103

Sơ đồ:

Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp..........................................................101

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nhƣ chúng ta đã biết các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác-Lênin đã từng khẳng

định “Bản chất của con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội”. Lý luận của

tâm lý học, giáo dục học cũng khẳng định trong quá trình phát triển nhân cách,

con ngƣời luôn bị tác động của 4 yếu tố: Bẩm sinh di truyền; hoàn cảnh tự nhiên,

đặc biệt là quan hệ xã hội; tác động của giáo dục và hoạt động của cá nhân. Vì

vậy, muốn nâng cao hiệu quả, chất lƣợng giáo dục đòi hỏi các nhà quản lý giáo

dục phải tuân theo các quy luật phát triển và phải có những giải pháp phát huy

đƣợc sức mạnh tổng hợp của các lực lƣợng giáo dục trong toàn xã hội tham gia

vào quá trình giáo dục. Vì vậy giáo dục nhà trƣờng cần phải phối hợp chặt chẽ với

gia đình và xã hội để đào tạo ra những con ngƣời phát triển toàn diện nhân cách.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đã quyết định đẩy mạnh công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc nhằm mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội

công bằng, dân chủ, văn minh, vững bƣớc đi lên chủ nghĩa xã hội. Muốn tiến hành

công nghiệp hóa, hiện đại hóa thắng lợi phải phát triển giáo dục - đào tạo, phát

huy nguồn lực con ngƣời, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững. Điều

này đƣợc thể hiện rõ trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung

ƣơng Đảng khóa VIII “Thực sự coi giáo dục là quốc sách hàng đầu… Giáo dục

đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, của Nhà nước và của toàn dân… Mọi người

chăm lo cho giáo dục, các cấp ủy và tổ chức Đảng, các cấp Chính quyền và các

đoàn thể nhân dân, các tổ chức kinh tế, xã hội, các gia đình và cá nhân đều có

trách nhiệm tích cực góp phần phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo, đóng góp trí

tuệ, nhân lực, vật lực, tài lực cho giáo dục đào tạo” [1, tr.36].

Nghị quyết 29 Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ƣơng

khóa XI Về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công

nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ

nghĩa và hội nhập quốc tế; trong đó chỉ rõ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ

các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hƣớng coi trọng phát triển phẩm chất,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn

năng lực của ngƣời học: “...Đổi mới nội dung, chƣơng trình giáo dục nhằm phát

triển năng lực và phẩm chất ngƣời học, hài hòa đức, trí, thể, mĩ; dạy ngƣời, dạy

chữ và dạy nghề. Đổi mới theo hƣớng tinh giản, hiện đại, thiết thực phù hợp với

lứa tuổi, trình độ và ngành nghề, tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực

tiễn...” [6, tr.3 VKHN8TWXI].

Vậy giáo dục thế hệ trẻ là trách nhiệm của gia đình, nhà trƣờng và xã hội,

trong đó nhà trƣờng và gia đình là cơ sở trực tiếp giáo dục các em. Gia đình luôn

là môi trƣờng sống, môi trƣờng giáo dục lâu dài, thƣờng xuyên và dựa trên cơ sở

tình thƣơng yêu. Môi trƣờng xã hội góp phần thực hiện mục đích, nội dung giáo

dục, đồng thời tạo nên động cơ, phƣơng tiện và điều kiện cho hoạt động giáo dục

hình thành phẩm chất, năng lực và các kỹ năng kỹ xảo của cá nhân. Do đó nhà

trƣờng cần chủ động phối hợp các môi trƣờng giáo dục này để thực hiện chƣơng

trình giáo dục nhà trƣờng góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục đáp ứng yêu cầu

đổi mới hiện nay. Sự phối hợp giữa môi trƣờng giáo dục nhà trƣờng, gia đình và

xã hội là một trong những nguyên lý giáo dục của nƣớc ta.

Huyện Sơn Dƣơng, tỉnh Tuyên Quang là một huyện miền núi. Trong nhiều

năm qua, nhận thức về giáo dục của một bộ phận nhân dân trong các xã chƣa cao,

cộng thêm điều kiện kinh tế còn khó khăn cho nên việc đầu tƣ và quan tâm đến

việc học tập của con em đối với nhiều bậc phụ huynh còn hạn chế. Trách nhiệm

giáo dục thế hệ trẻ ở nhiều gia đình chƣa đƣợc coi trọng, một số cha mẹ còn khoán

trắng việc dạy dỗ con cái cho nhà trƣờng. Việc phối hợp giữa môi trƣờng giáo dục

nhà trƣờng, gia đình và xã hội ở các trƣờng trung học cơ sở (THCS) để thực hiện

chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng trong những năm vừa qua về cơ bản đã đƣợc

thực hiện. Nhận thức về vai trò phối hợp giữa các môi trƣờng giáo dục trên tuy đã

có những chuyển biến tích cực nhƣng sự thể hiện chỉ đạo, tổ chức trong thực hiện

chƣơng trình giáo dục ở các nhà trƣờng còn hạn chế, chƣa có biện pháp tổ chức và

tính thống nhất nên hiệu quả trong việc thực hiện chƣơng trình chƣa cao. Một số

cán bộ quản lý (hiệu trƣởng) chƣa xây dựng đƣợc kế hoạch phối hợp để thực hiện

chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng, cụ thể về biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục

trải nghiệm sáng tạo cho học sinh gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phƣơng.