Phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––

LÒ THỊ THANH HẰNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ VẤN HỌC ĐƢỜNG

CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––

LÒ THỊ THANH HẰNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ VẤN HỌC ĐƢỜNG

CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn: Phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên các trường

trung học phổ thông huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang được thực hiện từ tháng

11 năm 2018 đến tháng 10 năm 2020.

Tôi xin cam đoan:

Luận văn sử dụng các thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin

đã được chọn lọc, xử lí và đưa vào luận văn đúng qui định.

Luận văn là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn, giúp

đỡ của TS. Hà Thị Kim Linh cũng như các thầy, cô giáo trong khoa Tâm lý

giáo dục trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu trong luận

văn là hoàn toàn trung thực, khách quan và chưa được sử dụng để bảo vệ trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả

Lò Thị Thanh Hằng

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, Ban

chủ nhiệm, quí Thầy, Cô giáo khoa Tâm lý giáo dục trường ĐH Sư phạm Thái

Nguyên và quí thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá

trình học tập cũng như nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hà Thị Kim Linh đã tận tình chỉ

bảo, giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu, các đồng nghiệp và các em học sinh khối

trường THPT Quản Bạ, Trường THPT Quyết Tiến huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang

đã tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm.

Tôi cũng xin cảm ơn tập thể lớp cao học Quản lý giáo dục trường ĐH Sư

phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè đã luôn động

viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả

Lò Thị Thanh Hằng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...................................................................vii

DANH MỤC BẢNG ........................................................................................viii

DANH MỤC HÌNH............................................................................................ix

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................4

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................4

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu .........................................................................5

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ

VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC

PHỔ THÔNG....................................................................................................7

1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu..................................................................7

1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới.................................................................7

1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................8

1.2. Các khái niệm cơ bản .................................................................................12

1.2.1. Tư vấn, tư vấn học đường........................................................................12

1.2.2. Năng lực, năng lực tư vấn học đường .....................................................14

1.2.3. Phát triển năng lực và phát triển năng lực tư vấn học đường..................17

1.3. Năng lực tư vấn học đường của giáo viên ở trường trung học phổ thông........18

1.3.1. Hoạt động tư vấn học đường trong nhà trường trung học phổ thông......18

1.3.2. Yêu cầu về năng lực tư vấn học đường đối với giáo viên trường trung

học phổ thông ....................................................................................................27

iv

1.4. Phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên ở trường trung học

phổ thông ...........................................................................................................31

1.4.1. Mục tiêu và ý nghĩa của hoạt động phát triển năng lực tư vấn học

đường cho giáo viên ở trường trung học phổ thông..........................................31

1.4.2. Nội dung phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên ở

trường trung học phổ thông ...............................................................................32

1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực tư vấn học đường cho

giáo viên các trường trung học phổ thông.........................................................39

1.5.1. Nhận thức và năng lực của người lãnh đạo, quản lý ...............................39

1.5.2. Nhận thức và năng lực của GV ...............................................................39

1.5.3. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội....................................40

1.5.4. Văn bản chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền...........................................40

1.5.5. Cơ sở vật chất phụ vụ hoạt động tư vấn học đường................................41

Kết luận chương 1..............................................................................................42

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ VẤN HỌC

ĐƢỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ

THÔNG HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG .......................................43

2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo huyện

Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ....................................................................................43

2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Quản Bạ ...........43

2.1.2. Khái quát về các trường trung học phổ thông huyện Quản Bạ,

tỉnh Hà Giang....................................................................................................43

2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................47

2.2.1. Mục tiêu khảo sát.....................................................................................47

2.2.2. Đối tượng khảo sát...................................................................................47

2.2.3. Nội dung khảo sát....................................................................................47

2.2.4. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu...............................47

2.3. Kết quả khảo sát thực trạng ........................................................................48

v

2.3.1. Thực trạng về hoạt động tư vấn học đường cho học sinh ở các trường

trung học phổ thông huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ........................................48

2.3.2. Thực trạng phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên trong

các trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang..56

2.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực tư vấn học đường cho

giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang............64

2.5. Đánh giá về thực trạng tổ chức hoạt động phát triển năng lực tư vấn

học đường cho giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Quản Bạ

tỉnh, Hà Giang....................................................................................................67

2.5.1. Điểm mạnh...............................................................................................67

2.5.2. Những hạn chế.........................................................................................67

Kết luận chương 2..............................................................................................69

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ VẤN HỌC

ĐƢỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN QUẢN

BẠ TỈNH HÀ GIANG.....................................................................................70

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................70

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục đích phát triển năng lực tư vấn học đường

cho giáo viên......................................................................................................70

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống..........................................................70

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................71

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.............................................................71

3.2. Biện pháp phát triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên các

trường trung học phổ thông huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ............................72

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về phát triển năng

lực tư vấn học đường cho giáo viên trường trung học phổ thông .....................72

3.2.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực tư vấn học đường cho giáo

viên làm công tác chủ nhiệm lớp.......................................................................74

3.2.3. Tổ chức sinh hoạt chuyên đề theo khối về tư vấn học đường cho

giáo viên............................................................................................................76

vi

3.2.4. Tăng cường các điều kiện cơ sở vật chất để phát triển năng lực tư vấn

học đường cho giáo viên....................................................................................78

3.2.5. Tăng cường hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động phát

triển năng lực tư vấn học đường cho giáo viên .................................................80

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................82

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp...................83

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................83

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................83

3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm...........................................................................83

3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm......................................................................83

3.4.5. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................84

Kết luận chương 3..............................................................................................88

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................89

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................92

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Nội dung

1 BGH Ban giám hiệu

2 CSVC Cơ sở vật chất

3 DTTS Dân tộc thiểu số

4 GV Giáo viên

5 HS Học sinh

6 NL Năng lực

7 NTV Nhà tư vấn

8 NXB Nhà xuất bản

9 THPT Trung học phổ thông

10 TVHĐ Tư vấn học đường

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Tình hình đội ngũ CBQL, GV ở các trường THPT huyện Quản

Bạ năm học 2019-2020....................................................................44

Bảng 2.2. Tình hình học sinh ở các trường THPT huyện Quản Bạ năm học

2019-2020 ........................................................................................44

Bảng 2.3a. Năm học 2018-2019........................................................................45

Bảng 2.3b. Năm học 2019-2020........................................................................45

Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội

dung cần TVHĐ cho HS..................................................................49

Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về kỹ năng

TVHĐ của GV.................................................................................51

Bảng 2.6. Thực trạng về năng lực TVHĐ của giáo viên các trường THPT......53

Bảng 2.7. Thực trạng về nội dung TVHĐ cho học sinh ở các trường THPT

trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang....................................55

Bảng 2.8. Thực trạng lập kế hoạch phát triển năng lực TVHĐ cho GV

trường THPT ở huyện QB, HG .......................................................57

Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức hoạt động phát triển năng lực TVHĐ cho

giáo viên các trường THPT huyện Quản Bạ tỉnh Hà Giang............59

Bảng 2.10. Thực trạng việc chỉ đạo phát triển năng lực TVHĐ cho giáo

viên THPT trên địa bàn huyện Quản Bạ .........................................61

Bảng 2.11. Thực trạng kiểm tra, đánh giá công tác phát triển năng lực

TVHĐ cho GV các trường THPT trên địa bàn huyện Quản

Bạ, tỉnh Hà Giang...........................................................................63

Bảng 2.12. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực TVHĐ cho giáo

viên các trường THPT .....................................................................65

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất ...84

Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp đề xuất......86

ix

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Biểu đồ các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển năng lực

TVHĐ cho GV.................................................................................65

Hình 3.1. Biểu đồ khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp phát triển năng

lực TVHĐ cho GV...........................................................................85

Hình 3.2. Biểu đồ khảo sát tính khả thi của các biện pháp phát triển năng

lực TVHĐ cho GV...........................................................................87

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bước sang thế kỷ thứ XX, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục có những bước

đột phá, tạo sự chuyển biến nhanh về mọi mặt trong đời sống của người Việt

Nam. Tuy nhiên, những biến động của nền kinh tế thị trường mở cửa cũng gây

ra không ít tác động tiêu cực đến đời sống tinh thần của nhiều người, đặc biệt là

giới trẻ, mà lực lượng đông nhất chính là học sinh trung học phổ thông.

Ở độ tuổi 16-18, các em chưa phải là người lớn nhưng cũng không còn là

trẻ con, có khả năng nhận thức nhưng những nhận thức của các em chưa thật sự

chín chắn và có thể sẽ sai lệch nếu không được định hướng. Đa số các em còn

lệ thuộc vào cha mẹ về cả kinh tế lẫn tinh thần. Tuy nhiệm vụ chính là học tập,

nhưng các em thường phải đối mặt với rất nhiều áp lực, từ nhiều phía: gia đình,

nhà trường, xã hội. Ở nhà, đó là những yêu cầu, kỳ vọng của cha mẹ, ông bà, là

bầu không khí trong gia đình, là mối quan hệ giữa con cái với cha mẹ,… Ở

trường, là áp lực về học tập, quan hệ với thầy cô, bạn bè... Ngoài xã hội, các em

phải đối mặt với những cám dỗ của các trò chơi, các trang thông tin mạng… Và

riêng bản thân các em cũng phải lúng túng với những vấn đề mới nảy sinh:

những thay đổi về tâm sinh lý, tình yêu tuổi học trò, việc lựa chọn nghề nghiệp

trong tương lai,… Cá biệt, có những em vấp phải vấn đề nghiêm trọng hơn:

lệch lạc về giới tính, bạo hành gia đình, tệ nạn xã hội,… Đối diện với những

vấn đề phức tạp đó, rất nhiều em sẽ không biết nhìn nhận, giải quyết vấn đề

như thế nào cho hợp lý. Trong những trường hợp như thế, học sinh rất cần đến

sự chia sẻ, sự thông hiểu từ người thân: gia đình, bạn bè, thầy cô…

Thực tế cho thấy học sinh trong nhà trường phổ thông có thể có những rối

loạn về phát triển tâm lý, những rối loạn về cảm xúc như lo âu, trầm cảm hay

những rối loạn về hành vi (như vi phạm kỷ luật, bỏ học, trốn học, trộm cắp, bạo

lực…). Hậu quả là ngày càng có nhiều học sinh gặp không ít khó khăn trong

học tập, tu dưỡng đạo đức, xây dựng lý tưởng sống cho mình cũng như xác