Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------------

NGUYỄN THÀNH HƯNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG

NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN THCS TRONG DẠY HỌC

TÍCH HỢP LIÊN MÔN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------------

NGUYỄN THÀNH HƯNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG

NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN THCS TRONG DẠY HỌC

TÍCH HỢP LIÊN MÔN

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 62.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM HỒNG QUANG

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i

LỜI CAM ĐOAN

Tên tôi là: Nguyễn Thành Hưng

Công tác tại: Trường THCS Trần Hưng Đạo thị xã Quảng Yên tỉnh

Quảng Ninh.

Sau một thời gian học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, đến nay tôi đã

hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài: “Phát triển năng lực tổ chức các hoạt

động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn”.

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số chuyên ngành: 62.14.01.14

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự

hướng dẫn của PGS.TS Phạm Hồng Quang, các kết quả nghiên cứu là trung

thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thành Hưng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới

Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô

giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo

điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.

Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến

PGS.TS Phạm Hồng Quang, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình

giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán

bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thị xã Quảng Yên, đặc biệt là BGH,

GV và HS trường THCS Trần Hưng Đạo cùng các bậc phụ huynh, bạn bè,

người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong

suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân

em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết.

Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn

đồng nghiệp.

Em xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nguyễn Thành Hưng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................ii

MỤC LỤC .........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. v

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 5

4. Giả thuyết khoa học......................................................................................... 5

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 5

6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5

7. Dự kiến đóng góp của luận văn....................................................................... 6

8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC

CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG

DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở NHÀ TRƯỜNG THCS..... 7

1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................ 7

1.1.1. Trên thế giới............................................................................................... 7

1.1.2. Những nghiên cứu trong nước................................................................... 9

1.2. Lý luận về dạy học tích hợp liên môn ........................................................ 14

1.2.1. Dạy học tích hợp liên môn là gì?............................................................. 14

1.2.2. Sự khác nhau giữa dạy học theo chủ đề "đơn môn" và chủ đề "liên môn"?.. 16

1.2.3. Xu hướng của dạy học tích hợp liên môn ở nước ta .............................. 17

1.3. Hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS..........19

1.3.1. Hoạt động ngoại khóa, ngoại khóa liên môn........................................... 19

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv

1.3.2. Mục đích, yêu cầu của hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên

môn ở trường THCS .......................................................................................... 21

1.3.3. Nội dung tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn

ở trường THCS .................................................................................................. 22

1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn

ở trường THCS .................................................................................................. 24

1.4. Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS

trong dạy học tích hợp liên môn........................................................................ 25

1.4.1. Năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa của giáo viên THCS là gì? 25

1.4.2. Bản chất của hoạt động phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại

khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ............................. 27

1.4.3. Đặc điểm của việc phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa

cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ...................................... 30

1.4.4. Ý nghĩa của việc phát triển năng lực tổ chức các HĐNK cho giáo viên

THCS trong dạy học tích hợp liên môn............................................................. 32

1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển năng lực tổ chức các hoạt

động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường

THCS................................................................................................................. 40

Kết luận chương 1.............................................................................................. 44

Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ

CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN

TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS

TRẦN HƯNG ĐẠO, THỊ XÃ QUẢNG YÊN, QUẢNG NINH... 45

2.1. Khái quát về hoạt động khảo sát................................................................. 45

2.1.1. Mục đích khảo sát................................................................................... 45

2.1.2. Nội dung khảo sát.................................................................................... 45

2.1.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 45

2.1.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v

2.1.5. Khái quát đặc điểm tình hình giáo dục, kinh tế - xã hội thị xã Quảng Yên,

tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................ 46

2.2. Kết quả khảo sát thực trạng việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong

dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo ...................... 48

2.2.1. Về nhận thức............................................................................................ 48

2.2.2. Về những hình thức tổ chức HĐNKLM:................................................. 54

2.2.3. Về năng lực tổ chức của giáo viên........................................................... 55

2.2.4. Về việc phát triển năng lực tổ chức cho giáo viên: ................................ 64

2.3. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại

khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo.... 67

2.3.1. Những ưu điểm và kết quả chính............................................................. 68

2.3.2. Hạn chế của thực trạng ............................................................................ 69

Kết luận chương 2.............................................................................................. 71

Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC

HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG DẠY HỌC

TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRẦN HƯNG ĐẠO, THỊ XÃ

QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH............................................................ 73

3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của HĐNKLM................................ 73

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của HĐNKLM................................ 73

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của HĐNKLM.................................. 73

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của HĐNKLM.................................... 74

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của HĐNKLM................................. 74

3.2. Một số biện pháp phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho

giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo, thị

xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi

3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và đội ngũ giáo

viên về tầm quan trọng của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy

học tích hợp liên môn ........................................................................................ 74

3.2.2. Biện pháp 2: Phát triển kĩ năng xây dựng kế hoạch HĐNKLM cho GV 78

3.2.3. Biện pháp 3: Phát triển kỹ năng tổ chức HĐNKLM cho giáo viên ........ 80

3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức cho giáo viên tham gia tập huấn, trao đổi kinh

nghiệm tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn giữa các

trường THCS trong thị xã và ngoài thị xã ......................................................... 85

3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng các điều kiện, phương tiện để phục vụ phát triển

năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích

hợp liên môn ...................................................................................................... 88

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................... 90

3.4. Khảo nghiệm nhận thức của các khách thể về tính cần thiết và mức độ khả

thi của các biện pháp đề xuất............................................................................. 91

3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm........................................................................... 91

3.4.2. Cách đánh giá .......................................................................................... 91

3.4.3. Kết quả đánh giá ...................................................................................... 92

Kết luận chương 3.............................................................................................. 94

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 95

1. Kết luận...................................................................................................... 95

2. Khuyến nghị .............................................................................................. 96

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 99

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

HT : Hiệu trưởng

BGH : Ban giám hiệu

CBQL : Cán bộ quản lý

CBGV : Cán bộ giáo viên

CSVC : Cơ sở vật chất

GD : Giáo dục

HS : Học sinh

GV : Giáo viên

GVBM : Giáo viên liên môn

GVCN : Giáo viên chủ nhiệm

HĐNK : Hoạt động ngoại khóa

HĐNKLM : Hoạt động ngoại khóa liên môn

NKLM : Ngoại khóa liên môn

PHHS : Phụ huynh học sinh

THCS : Trung học cơ sở

TPT : Tổng phụ trách

PPDH : Phương pháp dạy học

XHH : Xã hội hóa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Kết quả xếp loại 2 mặt giáo dục năm học 2014 - 2015...............................48

Bảng 2.2: Nhận thức của CBGV về mức độ quan trọng của HĐNKLM ....................49

Bảng 2.3: Nhận thức về tác dụng của việc tổ chức HĐNKLM và những yêu cầu

cần đạt............................................................................................. 49

Bảng 2.4: Ý kiến về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các hình thức

HĐNKLM ....................................................................................... 50

Bảng 2.5: Năng lực và phẩm chất của giáo viên cần có khi tổ chức HĐNKLM ........52

Bảng 2.6: Mức độ cần thiết của các điều kiện trong việc tổ chức HĐNKLM có

hiệu quả........................................................................................... 53

Bảng 2.7: Ý kiến của GV về mức độ thu hút HS tham gia của các hình thức tổ chức

HĐNKLM ..................................................................................................54

Bảng 2.8: Thực trạng triển khai nội dung hoạt động ngoại khóa của trường THCS

Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh................................55

Bảng 2.9: Mức độ thực hiện các nội dung HĐNKLM ................................................57

Bảng 2.10: Quan điểm của giáo viên về hiệu quả các hình thức HĐNKLM đã triển

khai ở trường THCS Trần Hưng Đạo.........................................................58

Bảng 2.11: Thực trạng sử dụng các phương pháp tổ chức HĐNKLM........................60

Bảng 2.12: Thực trạng về thực hiện quy trình tổ chức HĐNKLM cho HS trường

THCS trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên ..........................62

Bảng 2.13: Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch HĐNKLM cho học sinh .....64

Bảng 2.14: Thực trạng công tác quản lý HĐNKLM ở trường THCS Trần Hưng Đạo ......68

Bảng 3.1: Thống kê kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các

biện pháp đề xuất ở trường THCS Trần Hưng Đạo ...................................92

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tiến trình hội nhập quốc tế đòi

hỏi Việt Nam phải có nguồn nhân lực trình độ cao, năng động, sáng tạo và

phẩm chất đạo đức tốt. Vì vậy, Đảng ta đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW

ngày 04/11/2013 của Hội nghị TW 8 (Khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện

giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều

kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Để đổi mới giáo dục một cách toàn diện, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang

tích cực chuẩn bị cho Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa từ sau năm

2015. Chúng ta đã từng bước áp dụng các phương pháp dạy và học tích cực,

trong đó đặc biệt chú trọng đến phương pháp dạy học tích hợp liên môn.

Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong

việc xác định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thông và trong xây dựng

chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Dạy học tích hợp được xây

dựng trên cơ sở những quan điểm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy

học. Vận dụng hợp lí quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp

phát triển các năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học

tập trở nên có ý nghĩa hơn với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo

dục được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục

nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo ra những con người có

đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.

Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc và là quan điểm hiện đại trong giáo dục.

Đối với nền giáo dục Việt Nam hiện nay việc hiểu đúng và vận dụng phù hợp

quá trình tích hợp có thể đem lại những hiệu quả cụ thể đối với từng phân môn

trong nhà trường phổ thông.

Tích hợp trong nhà trường sẽ giúp cho học sinh học tập thông minh và vận

dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng và phương pháp của khối lượng tri thức toàn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2

diện, hài hòa và hợp lý trong giải quyết tình huống khác nhau và mới mẻ trong

cuộc sống hiện đại.

Dạy học tích hợp liên môn sẽ giúp người giáo viên quan tâm đến các khả

năng, nhu cầu, điều kiện học tập khác nhau của người học, nuôi dưỡng học sinh

có khả năng học tập độc lập, có ý thức trách nhiệm và tự định hướng bản thân.

Tuy nhiên đội ngũ giáo viên hiện nay chủ yếu được đào tạo theo chương

trình sư phạm đơn môn, chưa được trang bị về cơ sở lý luận dạy học tích hợp

liên môn một cách chính thống, khoa học nên khi thực hiện thì phần lớn là do

giáo viên tự mày mò, tự tìm hiểu nên không tránh khỏi việc hiểu chưa đúng,

chưa đầy đủ về mục đích, ý nghĩa cũng như cách thức tổ chức dạy học tích hợp

liên môn. Phần lớn giáo viên đã quen với việc dạy học đơn môn là chính nên

giáo viên các môn “liên quan” ít có sự trao đổi chuyên môn do vậy khi dạy học

tích hợp liên môn chưa có sự thống nhất về nội dung, phương pháp, thời gian tổ

chức các nội dung, chủ đề dạy học tích hợp liên môn của các môn “liên quan”;

Mặt khác do chương trình giáo dục đã trải qua nhiều lần cải cách nên

nhiều giáo viên khác môn chưa thực sự nắm rõ về cấu trúc chương trình, chưa

cập nhật kịp thời những kiến thức mới và chưa được trang bị về “phương pháp

sư phạm” đặc trưng của các môn học “liên quan” nên cho dù đã xác định được

kiến thức, mức độ cần liên môn ở mỗi nội dung, chủ đề thì việc lựa chọn

phương pháp tổ chức đôi khi còn chưa phù hợp, thậm chí không mang lại hiệu

quả. Do đó khi tiến hành dạy học tích hợp liên môn kết quả đạt được mới ở

mức tích hợp; chưa tận dụng, phát huy được việc vận dụng kiến thức ở các môn

“liên quan” làm công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học liên môn, chưa phát huy

được sức mạnh tổng hợp của các môn “liên quan” trong dạy học các chủ đề tích

hợp liên môn và cũng chưa thực sự giảm tải được…

Trong tổng thể các hoạt động giáo dục của nhà trường hiện nay, dạy học

tích hợp liên môn đã và đang thực hiện trong chương trình giáo dục theo thời

khóa biểu chính khóa, bên cạnh đó còn có những hoạt động khác cũng đang sử