Phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm stem trong dạy học chuyên đề “vật lí với giáo dục bảo vệ môi trường” – vật lí 10 chương trình gdpt 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

---------------------------------------

NGUYỄN THỊ THỌ

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƢỚNG

NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC

HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM STEM TRONG DẠY HỌC

CHUYÊN ĐỀ “VẬT LÍ VỚI GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG”

– VẬT LÍ 10 CHƢƠNG TRÌNH GDPT 2018

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ

ĐÀ NẴNG – 2022

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

---------------------------------------

NGUYỄN THỊ THỌ

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƢỚNG

NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC

HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM STEM TRONG DẠY HỌC

CHUYÊN ĐỀ “VẬT LÍ VỚI GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG”

– VẬT LÍ 10 CHƢƠNG TRÌNH GDPT 2018

Ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Bộ môn Vật lí

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THANH NGA

ĐÀ NẴNG – 2022

III

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa của từ

CT GDPT Chương trình giáo dục phổ thông

ĐHNN Định hướng nghề nghiệp

GV Giáo viên

HS Học sinh

NL Năng lực

NL ĐHNN Năng lực định hướng nghề nghiệp

THPT Trung học phổ thông

TNSP Thực nghiệm sư phạm

VVOB Tổ chức Hợp tác phát triển và Hỗ trợ kỹ thuật

IV

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................I

LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................II

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................III

MỤC LỤC ................................................................................................................... IV

DANH MỤC CÁC BẢNG.........................................................................................VII

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ......................................................................................X

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ...........................................................................................X

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1

2. Tổng quan về đề tài.............................................................................................3

3. Mục tiêu ..............................................................................................................4

4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................4

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................4

6. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................5

8. Cấu trúc của luận án............................................................................................5

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG TRẢI

NGHIỆM STEM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƢỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH..6

1.1. Giáo dục STEM ở trường trung học phổ thông........................................................6

1.1.1. Thuật ngữ STEM ..........................................................................................6

1.1.2. Mục tiêu của giáo dục STEM .......................................................................7

1.1.3. Các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục STEM ở trường THPT..............8

1.1.4. Quy trình tổ chức dạy học theo giáo dục STEM ........................................10

1.1.5. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM ........................................11

1.2. Giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT ................................................................12

1.2.1. Mục tiêu dạy học phát triển NL trong chương trình GDPT 2018 ..............12

1.2.2. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong CT GDPT 2018....................13

1.2.3. Năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh ........................................14

1.3. Hoạt động trải nghiệm STEM nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp

của học sinh THPT ........................................................................................................17

1.3.1. Hoạt động trải nghiệm STEM định hướng nghề nghiệp ............................17

V

1.3.2. Biểu hiện của năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh trong hoạt

động trải nghiệm STEM ................................................................................................18

1.3.3. Biện pháp phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh trong

hoạt động trải nghiệm STEM ........................................................................................18

1.3.4. Quy trình xây dựng chủ đề STEM nhằm phát triển năng lực định hướng

nghề nghiệp của học sinh ..............................................................................................19

1.4. Đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của HS THPT trong hoạt động trải

nghiệm STEM................................................................................................................21

1.4.1. Công cụ đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh trong

hoạt động trải nghiệm STEM ........................................................................................21

1.4.2. Ma trận đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh trong hoạt

động trải nghiệm STEM ................................................................................................23

1.5. Thực trạng hoạt động trải nghiệm STEM nhằm phát triển năng lực định hướng

nghề nghiệp của học sinh ở trường trung học phổ thông ..............................................24

1.5.1. Mục đích điều tra ........................................................................................24

1.5.2. Đối tượng điều tra.......................................................................................24

1.5.3. Phương pháp điều tra ..................................................................................24

1.5.4. Kết quả điều tra...........................................................................................24

Kết luận chương 1 .........................................................................................................33

CHƢƠNG 2. THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM STEM VỚI CHUYÊN

ĐỀ “VẬT LÍ VỚI GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG” – VẬT LÍ 10

CHƢƠNG TRÌNH GDPT 2018 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH

HƢỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH............................................................34

2.1. Phân tích yêu cầu cần đạt nội dung chuyên đề “Vật lí với giáo dục bảo vệ môi

trường” theo định hướng giáo dục STEM....................................................................34

2.1.1. Vị trí, vai trò của chuyên đề........................................................................34

2.1.2. Yêu cầu cần đạt của chuyên đề...................................................................34

2.1.3. Phân tích mạch logic xây dựng kiến thức của chuyên đề...........................35

2.1.4. Các đơn vị kiến thức của chuyên đề. ..........................................................37

2.2. Phân tích nội dung kiến thức “Vật lí với giáo dục bảo vệ môi trường” – Vật lí 10

(CT GDPT 2018) theo định hướng nghề nghiệp...........................................................45

2.2.1. Một số ngành nghề gắn với nội dung Vật lí với giáo dục bảo vệ môi trường ... 45

2.2.2. Đề xuất một số chủ đề STEM trong dạy học nội dung Vật lí với giáo dục

bảo vệ môi trường nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh ...46

VI

2.3. Thiết kế hoạt động trải nghiệm STEM một số kiến thức của chuyên đề “Vật lí với

giáo dục bảo vệ môi trường” – Vật lí 10 CT GDPT 2018 nhằm phát triển năng lực

định hướng nghề nghiệp của học sinh ...........................................................................47

2.4. Công cụ đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh trong hoạt động

trải nghiệm STEM với chủ đề “Chế tạo pin sử dụng năng lượng tái tạo” ....................58

Kết luận chương 2 .........................................................................................................62

CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..............................................................63

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .............................................................................63

3.2. Nội dung thực nghiệm............................................................................................63

3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm .......................................................................63

3.4. Thời gian thực nghiệm............................................................................................63

3.5. Đối tượng thực nghiệm sư phạm............................................................................63

3.6. Phân tích diễn biến tiến trình thực nghiệm sư phạm..............................................64

3.7. Đánh giá định tính kết quả thực nghiệm sư phạm..................................................67

3.8. Đánh giá định lượng kết quả thực nghiệm sư phạm...............................................69

3.8.1. Lượng hoá các mức độ biểu hiện hành vi...................................................69

3.8.2. Đánh giá sự phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh.....70

Kết luận chương 3 .........................................................................................................75

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................78

PHỤ LỤC ..................................................................................................................PL1

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)

VII

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

1.1 Năng lực đặc thù môn học STEM 7

1.2 Cấu trúc năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh theo

chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp GDPT 2018

16

1.3 Cấu trúc NL ĐHNN của HS THPT trong hoạt động trải nghiệm

STEM

17

1.4 Bảng đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh

trong hoạt động trải nghiệm STEM

21

1.5 Ma trận đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh

trong hoạt động trải nghiệm STEM

23

1.6 Mức độ năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh 24

1.7 Mức độ quan trọng của việc định hướng nghề nghiệp cho HS 25

1.8 Mức độ thường xuyên định hướng nghề nghiệp cho HS 25

1.9 Thời gian định hướng nghề nghiệp cho HS 25

1.10 Mức độ GV tổ chức các nội dung định hướng nghề 26

1.11 Khảo sát GV về mức độ hứng thú của HS 26

1.12 Khảo sát HS về NL ĐHNN 28

1.13 Khảo sát HS về mức độ GV tổ chức các nội dung ĐHNN 28

1.14 Mức độ hứng thú của HS đối với các nội dung ĐHNN 29

1.15 Khảo sát HS về nghề ngiệp tương lai 29

1.16 Khảo sát GV về thực trạng tổ chức HĐTN STEM 30

1.17 Khảo sát HS về việc GV tổ chức các HĐTN STEM 32

2.1 Một số văn bản pháp luật của Việt Nam trong việc bảo vệ môi

trường

38

2.2 Một số ngành nghề chủ yếu gắn với nội dung Vật lí với giáo dục

bảo vệ môi trường.

45

2.3 Một số chủ đề STEM nội dung “Vật lí với giáo dục bảo vệ môi

trường” nhằm phát triển NL ĐHNN của học sinh

46

2.4 Đánh giá NL ĐHNN của HS trong hoạt động trải nghiệm STEM

với chủ đề “Chế tạo pin sử dụng năng lượng tái tạo”

58

3.1 . Danh sách học sinh được tập trung đánh giá NL ĐHNN 63

VIII

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

3.2 Đánh giá mức độ biểu hiện hành vi NL ĐHNN qua hoạt động

trải nghiệm STEM

69

3.3 Lượng hóa các mức độ đạt được của từng hành vi NL ĐHNN

của HS

70

3.4 Tỉ lệ phần trăm đánh giá các mức độ NL ĐHNN của HS 70

3.5 Các mức độ HS đạt được ở năng lực thành tố thứ 1 70

3.6 Các mức độ HS đạt được ở năng lực thành tố thứ 2 71

3.7 Các mức độ HS đạt được ở năng lực thành tố thứ 3 72

3.8 Các mức độ HS đạt được ở năng lực 3 thành tố 73

IX

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình Trang

1.1 Quy trình xây dựng chủ đề STEM phát triển NL ĐHNN của

học sinh ở trường THPT

19

2.1 Mối tương quan giữa nhu cấu sử dụng năng lượng và sự phát

triển kinh tế từ năm 2005 đến năm 2030 của tổ chức MIP,

UNDP

40

2.2 Quá trình hình thành mưa axit 41

2.3 Quá trình hình thành hiện tượng ô nhiễm suy giảm tầng ozon 42

2.4 Thí nghiệm hiện tượng hiệu ứng nhà kính 42

2.5 Mỏ than ở tỉnh Quảng Ninh 43

2.6 Mỏ dầu Bạch Hổ 43

2.7 Cánh đồng tubin gió tạo ra điện ở Ninh Thuận 44

2.8 Nhà máy điện mặt trời ở Bình Thuận 44

3.1 Nhóm 2 thảo luận ý tưởng chế tạo pin sử dụng năng lượng tái tạo 65

3.2 Nhóm 3 thảo luận ý tưởng chế tạo Pin sử dụng năng lượng tái tạo 65

3.3 Các nhóm chế tạo Pin sử dụng năng lượng tái tạo 66

3.4 Nhóm 1 trình bày pin quang điện sử dụng năng lượng mặt trời 67

X

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Số hiệu

biểu đồ

Tên biểu đồ Trang

3.1 Phần trăm điểm số HS đạt được ở NL thành tố thứ 1 71

3.2 Phần trăm điểm số HS đạt được ở NL thành tố thứ 2 72

3.3 Phần trăm điểm số HS đạt được ở NL thành tố thứ 3 73

3.4 Phần trăm điểm số HS đạt được ở NL 3 thành tố 74

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Số hiệu

sơ đồ

Tên sơ đồ Trang

2.1 Logic xây dựng các đơn vị kiến thức theo yêu cầu cần đạt của

chuyên đề Vật lí với giáo dục bảo vệ môi trường (lớp 10,

Chương trình giáo dục phổ thông 2018)

37