Phát triển kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐẶNG THỊ AN

PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG

TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG MẦM NON

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐẶNG THỊ AN

PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG

TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG MẦM NON

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ MINH HUẾ

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

Thái Nguyên, ngày 5 tháng 4 năm 2018

Tác giả luận văn

Đặng Thị An

ii

LỜI CẢM ƠN

Em xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Trường ĐHSP Thái Nguyên, Khoa

Tâm lý Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo đã giảng dạy và giúp đỡ em trong

suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Thị Minh Huế - người

đã trực tiếp hướng dẫn em thực hiện luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu, giáo viên của các trường

mầm non thành phố Hạ Long đã nhiệt tình cộng tác và giúp đỡ để tôi hoàn

thành luận văn.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng

nghiệp đã động viên, quan tâm, chia sẻ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành

tốt luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 5 tháng 4 năm 2018

Tác giả luận văn

Đặng Thị An

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. iv

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................................ vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu........................................................................ 4

7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4

8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................... 6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG TỔ

CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN MẦM NON ......7

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 7

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài............................................................. 7

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ............................................................. 9

1.2. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................... 12

1.2.1. Kỹ năng ................................................................................................. 12

1.2.2. Hoạt động trải nghiệm của trẻ mầm non............................................... 14

1.2.3. Kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ của giáo viên mầm non... 15

1.2.4. Phát triển kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên

mầm non.......................................................................................................... 16

iv

1.3. Một số vấn đề lý luận về kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho

trẻ của giáo viên mầm non .............................................................................. 18

1.3.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động trải nghiệm của trẻ

mầm non.......................................................................................................... 18

1.3.2. Một số vấn đề lý luận về kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm

cho trẻ của giáo viên mầm non ....................................................................... 27

1.4. Một số vấn đề lý luận về phát triển kỹ năng tổ chức hoạt động trải

nghiệm cho giáo viên mầm non ...................................................................... 35

1.4.1. Vai trò quản lý của hiệu trưởng trong phát triển kĩ năng tổ chức

hoạt động trải nghiệm cho giáo viên mầm non............................................... 35

1.4.2. Nội dung và phương pháp phát triển kĩ năng tổ chức hoạt động trải

nghiệm cho giáo viên mầm non ...................................................................... 36

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển kỹ năng tổ chức hoạt

động trải nghiệm cho giáo viên mầm non....................................................... 43

Kết luận chương 1 ........................................................................................... 46

Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG TỔ CHỨC

HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG

MẦM NON THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH ................ 47

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng.............................................................. 47

2.1.1. Khái quát về giáo dục mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.... 47

2.1.2. Mục tiêu, nội dung, quy mô và phương pháp khảo sát......................... 51

2.2. Thực trạng nhận thức về phát triển kĩ năng tổ chức hoạt động trải

nghiệm của giáo viên mầm non ...................................................................... 52

2.2.1. Nhận thức của giáo viên về kĩ năng tổ chức HĐTN trong các

nhóm kỹ năng.................................................................................................. 52

2.2.2. Nhận thức về hệ thống kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm GV ..... 53

2.2.3. Nhận thức về ý nghĩa, vai trò của kĩ năng tổ chức hoạt động trải

nghiệm trong việc đảm bảo thực hiện hiệu quả hoạt động : ........................... 53

v

2.3. Thực trạng các hoạt động trải nghiệm đã được tổ chức cho trẻ của

giáo viên ở trường mầm non ........................................................................... 54

2.4. Thực trạng kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên

mầm non.......................................................................................................... 57

2.4.1. Thực trạng về nhóm kĩ năng thiết kế hoạt động ................................... 58

2.4.2. Thực trạng về nhóm kĩ năng tổ chức thực hiện hoạt động ................... 61

2.4.3. Thực trạng về nhóm kĩ năng kiểm tra - đánh giá kết quả hoạt động .... 64

2.4.4. Thực trạng về nhóm kĩ năng bổ trợ....................................................... 66

2.5. Thực trạng phát triển kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho

giáo viên các trường mầm non thành phố Hạ Long........................................ 68

2.5.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch phát triển kỹ năng tổ chức

HĐTN cho giáo viên ....................................................................................... 68

2.5.2. Thực trạng công tác tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển kỹ năng

tổ chức HĐTN cho giáo viên .......................................................................... 70

2.5.3. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển kỹ năng

tổ chức HĐTN cho giáo viên .......................................................................... 73

2.5.4. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch

phát triển kỹ năng tổ chức HĐTN cho giáo viên ............................................ 75

2.5.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển kĩ năng

tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên .................................................. 76

2.6. Đánh giá chung về kết quả khảo sát và nguyên nhân của thực trạng ...... 78

2.6.1. Những ưu điểm...................................................................................... 78

2.6.2. Những hạn chế ...................................................................................... 79

2.6.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 80

Kết luận chương 2 ........................................................................................... 81

vi

Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG TỔ CHỨC

HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG

MẦM NON THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ............... 83

3.1. Nguyên tắc chỉ đạo đề xuất biện pháp ..................................................... 83

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích HĐTN .......................................... 83

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................... 83

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 83

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................ 84

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, tính toàn diện................................ 85

3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 86

3.2. Các biện pháp phát triển kỹ năng tổ chức HĐTN cho giáo viên mầm

non thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh...................................................... 86

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức về kỹ năng tổ chức HĐTN

cho CBQL và GV các trường mầm non.......................................................... 86

3.2.2. Bồi dưỡng phát triển kỹ năng tổ chức HĐTN cho GV......................... 88

3.2.3. Chỉ đạo phát triển kỹ năng tổ chức HĐTN cho GV thông qua hoạt

động sinh hoạt chuyên môn ở trường mầm non.............................................. 91

3.2.4. Tổ chức các hoạt động tự học, tự rèn phát triển kĩ năng tổ chức

HĐTN của GV ................................................................................................ 93

3.2.5. Tăng cường các điều kiện cho các hoạt động phát triển kỹ năng tổ

chức HĐTN của GV........................................................................................ 94

3.2.6. Xây dựng cơ chế phối hợp trong bồi dưỡng phát triển kỹ năng tổ

chức HĐTN cho GV ....................................................................................... 95

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 97

3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 97

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 97

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm.......................................................................... 98

3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm.................................................................... 98

3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 98

Kết luận chương 3 ......................................................................................... 101

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 105

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBGV Cán bộ giáo viên

CBQL Cán bộ quản lý

CMHS Cha mẹ học sinh

CS - GD Chăm sóc - Giáo dục

GD Giáo dục

GD - ĐT Giáo dục - Đào tạo

GDMN Giáo dục mầm non

GV Giáo viên

HĐTN Hoạt động trải nghiệm

KN Kỹ năng

MN Mầm non

UBND

HS

TX

TT

RTX

ĐK

CBG

TB

SL

Ủy ban nhân dân

Học sinh

Thường xuyên

Thỉnh thoảng

Rất thường xuyên

Đôi khi

Chưa bao giờ

Trung bình

Số lượng

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, trẻ bậc học mầm non ...............47

Bảng 2.2. Nhận thức của GV, CBQL giáo dục về vai trò, ý nghĩa của kỹ

năng tổ chức trong thực hiện HĐTN cho trẻ ở trường MN............54

Bảng 2.3. Đánh giá về các hoạt động trải nghiệm đã tổ chức cho trẻ ........55

Bảng 2.4. Đánh giá về thực trạng kỹ năng thiết kế HĐTN của GV ...........59

Bảng 2.5. Đánh giá về thực trạng nhóm kỹ năng tổ chức HĐTN của GV.....62

Bảng 2.6. Đánh giá về thực trạng kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả

HĐTN của GV ...................................................................................65

Bảng 2.7. Đánh giá về thực trạng kỹ năng bổ trợ trong tổ chức

HĐTN cho trẻ của GV......................................................................67

Bảng 2.8: Thực trạng công tác lập kế hoạch phát triển kỹ năng tổ

chức HĐTN cho giáo viên của hiệu trưởng trường mầm

non thành phố Hạ Long ....................................................................69

Bảng 2.9: Thực trạng tổ chức phát triển kỹ năng cho giáo viên..................72

Bảng 2.10. Thực trạng việc chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển kỹ

năng tổ chức HĐTN cho giáo viên.................................................73

Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức đánh giá kết quả phát triển kỹ năng tổ

chức HĐTN cho giáo viên ...............................................................76

Bảng 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển kĩ

năng tổ chức HĐTN cho GV MN thành phố Hạ Long...............77

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi

của các biện pháp phát triển kỹ năng tổ chức HĐTN cho

giáo viên các trường mầm non thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh ........................................................................................99

vi

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Đánh giá chung về trình độ đạt được ở nhóm kỹ năng thiết kế .... 61

Biểu đồ 2.2. Đánh giá chung về trình độ đạt được nhóm kỹ năng tổ

chức HĐTN .............................................................................. 63

Biểu đồ 3.1: Mức độ tương quan của tính cần thiết và tính khả thi của

các biện pháp đề xuất ............................................................. 100

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đất nước ta đang trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, vì vậy yếu tố

con người là điều kiện tiên quyết để thực hiện thắng lợi mục tiêu hiện đại hóa

đất nước. Để thực hiện mục tiêu đó đòi hỏi phải có một nguồn nhân lực dồi

dào, có lòng yêu nước, có trình độ khoa học công nghệ cao cùng với các

phẩm chất nhân cách phù hợp. Con người đó phải là con người có sức khỏe,

con người công nghệ, con người tri thức… đó là mô hình nhân cách con

người Việt Nam mà giáo dục phải đào tạo ra. Như vậy, GD Việt Nam đang

đứng trước những yêu cầu mới của xã hội phải xây dựng con người có phẩm

chất, năng lực, vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời Bác Hồ đã căn dặn.

Giáo dục mầm non là nấc thang khởi đầu trong hệ thống GD quốc dân

với mục tiêu: “Giúp trẻ em phát triển thể chất, tình cảm trí tuệ, thẩm mỹ, hình

thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào học lớp

một” [28]. Để thực hiện mục tiêu này, giáo viên và cha mẹ cần thực hiện tốt

công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ.

Ở lứa tuổi mầm non, tổ chức Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) gắn với

môi trường tự nhiên, các quan hệ giữa trẻ với trẻ, trẻ với cô giáo và các lực

lượng xã hội là một dạng hoạt động giáo dục hiệu quả vì thông qua hoạt động

làm thỏa mãn nhu cầu hoạt động, giao tiếp, khám phá môi trường xung quanh và

các kĩ năng trải nghiệm của trẻ, tăng cường sức khỏe, cơ thể phát triển cân đối,

hài hòa, tạo điều kiện phát triển ở trẻ sự cứng cáp của cơ bắp và niềm vui trong

hoạt động. Hoạt động đó có liên quan chặt chẽ với quá trình GD nhằm mục đích

phát triển thể chất, GD các phẩm chất tâm lý, hình thành nhân cách…để dần tạo

nên sự hoàn thiện mọi mặt cho trẻ.

HĐTN của trẻ mầm non rất đa dạng và phong phú, tồn tại dưới nhiều

hình thức khác nhau: Hoạt động quan sát, khám phá hình thành tri thức, kĩ

năng mới; Hoạt động thử nghiệm, làm thí nghiệm giản đơn; hoạt động gắn với

2

rèn luyện đạo đức, kĩ năng sống hàng ngày của trẻ. Thông qua các hoạt động

đó, giáo viên, nhà trường hình thành tri thức kĩ năng mới cho trẻ hoặc củng

cố, phát triển kiến thức, kĩ năng đã tích lũy được ở trẻ, từ đó giúp trẻ phát

triển năng lực hành động, khắc phục những điểm yếu còn tồn tại để phát triển

và thích ứng trong môi trường xã hội luôn luôn biến đổi.

Thực tế cho thấy trong những năm qua, giáo dục mầm non chủ yếu

qua tâm đến hoạt động dạy học cho trẻ, ít quan tâm đến HĐTN của trẻ chưa

được đầu tư cả về trí tuệ, thời gian và nguồn lực để tổ chức cho trẻ MN, vì

vậy kỹ năng tổ chức các HĐTN của đội ngũ GV bậc học này chưa đáp ứng

được yêu cầu đề ra.

Xác định được vai trò của GDMN trong chiến lược phát triển nguồn

nhân lực, phát triển con người, trong những năm qua, tỉnh Quảng Ninh nói

chung, thành phố Hạ Long nói riêng có nhiều cố gắng trong việc đổi mới toàn

diện GDMN như: Xây dựng cơ sở vật chất, mở rộng mạng lưới trường lớp, đa

dạng hóa các loại hình giáo dục mầm non, huy động trẻ ra lớp, đặc biệt là trẻ

5 tuổi, nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ… Tuy nhiên, GDMN thành

phố Hạ Long còn gặp nhiều khó khăn bất cập trong đầu tư các điều kiện để

nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ, đặc biệt là việc bồi dưỡng phát

triển kỹ năng tổ chức các HĐTN cho đội ngũ giáo viên.

Phát triển năng lực tổ chức hoạt động giáo dục trẻ trong đó có kĩ năng

tổ chức HĐTN cho đội ngũ giáo viên MN là một trong những vấn đề được đề

cập trong kế hoạch xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán

bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2015- 2020 của tỉnh Quảng Ninh nói chung và

thành phố Hạ Long nói riêng nhưng chưa được nghiên cứu một cách cụ thể,

đầy đủ và sâu sắc.

Là một cán bộ được giao nhiệm vụ trực tiếp quản lý, chỉ đạo bậc học

giáo dục MN của địa phương, tôi thấy cần phải đánh giá một cách chính xác

thực trạng đội ngũ giáo viên MN mình đang quản lý chỉ đạo. Căn cứ vào thực