Phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non Hải Cường - Hải Hậu - Nam Định

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

VŨ THỊ PHƢƠNG THẢO

PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ

MẪU GIÁO LỚN QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ

Ở TRƢỜNG MẦM NON HẢI CƢỜNG - HẢI HẬU – NAM ĐỊNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

VŨ THỊ PHƢƠNG THẢO

PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ

MẪU GIÁO LỚN QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ

Ở TRƢỜNG MẦM NON HẢI CƢỜNG - HẢI HẬU – NAM ĐỊNH

Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC

Mã số: 60 14 01. 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của

PGS.TS. Nguyễn Thị Tính. Các kết quả và số liệu đảm bảo tính khách quan,

trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Vũ Thị Phƣơng Thảo

XÁC NHẬN

CỦA TRƢỞNG KHOA CHUYÊN MÔN

XÁC NHẬN CỦA

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH, ngƣời

đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học

Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành luận văn.

Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới các cô giáo Trƣờng Mầm non Hải Cƣờng -

Hải Hậu – Nam Định đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu thực tiễn giáo

dục tại trẻ tại trƣờng.

Xin gửi lời cảm ơn đến tất cả các bạn bè và đồng nghiệp, những ngƣời

luôn động viên, khích lệ tôi hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, Tháng 08 năm 2013

Tác giả luận văn

VŨ THỊ PHƢƠNG THẢO

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cam đoan ....................................................................................................... i

Lời cảm ơn.......................................................................................................... ii

Mục lục .............................................................................................................. iii

Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt.............................................................. iv

Danh mục các bảng .............................................................................................v

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................2

3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu..............................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................3

5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................3

6. Phƣơng pháp nghiên cứu ..............................................................................3

7. Giả thuyết khoa học ......................................................................................4

8. Những đóng góp của đề tài...........................................................................4

9. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN GIÁO DỤC KỸ NĂNG GIAO TIẾP

CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO

CHỦ ĐỀ............................................................................................................. 5

1.1. Vài nét về tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................5

1.2. Một số khái niệm công cụ..........................................................................8

1.2.1. Giao tiếp và kỹ năng giao tiếp .......................................................... 8

1.2.2. Phát triển và phát triển kỹ năng giao tiếp ....................................... 15

1.2.3. Trò chơi và trò chơi đóng vai theo chủ đề ...................................... 18

1.3. Một số vấn đề cơ bản về phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................................................26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

iv

1.3.1. Vài nét về đặc điểm giao tiếp của trẻ mẫu giáo lớn và tính ƣu thế

của trò chơi đóng vai theo chủ đề trong quá trình phát triển kỹ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn .................................................................. 26

1.3.2. Bản chất và đặc điểm của phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu

giáo lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề............................................... 28

1.3.3. Mục tiêu, nội dung phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề....................................................... 30

1.3.4. Vai trò của giáo viên trong quá trình tổ chức trò chơi đóng vai

theo chủ đề nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn........ 31

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP

CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN QUA TỔ CHỨC TRÕ CHƠI ĐÓNG

VAI THEO CHỦ ĐỀ Ở TRƯỜNG MẦM NON HẢI CƯỜNG - HẢI HẬU

- NAM ĐỊNH .................................................................................................... 35

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng .............................................................35

2.1.1. Mục tiêu khảo sát............................................................................ 35

2.1.2. Khách thể khảo sát.......................................................................... 35

2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát và cách xử lý số liệu ................................... 35

2.2. Thực trạng phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.................................................................37

2.2.1. Nhận thức của giáo viên về phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ

mẫu giáo lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ....................................... 37

2.2.2. Mục tiêu, nội dung, phƣơng thức và điều kiện phát triển kỹ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ........................................ 41

2.2.3. Thực trạng kỹ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo lớn trƣờng mầm

non Hải Cƣờng ......................................................................................... 49

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

v

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO

TRẺ MẪU GIÁO LỚN TRƢỜNG MẦM NON HẢI CƢỜNG - HẢI

HẬU-NAM ĐỊNH QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ......... 55

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................55

3.1.1. Đảm bảo hứng thú chơi và phát huy đƣợc tính tự nguyện, tính

sáng tạo của trẻ ......................................................................................... 55

3.1.2. Đảm bảo mục tiêu giáo dục mầm non và tính sƣ phạm khi tổ chức

TCĐVTCĐ cho trẻ ................................................................................... 55

3.1.3. Đảm bảo tính mở và tính phát triển của trò chơi ............................ 56

3.2. Hệ thống các biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

lớn qua TCĐVTCĐ.........................................................................................56

3.2.1. Xây dựng qui trình tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề nhằm

phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ .......... 56

3.2.2. Nâng cao năng lực của giáo viên và cha mẹ trẻ trong việc phát

triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ.................. 66

3.2.3. Tăng cƣờng cơ sở vật chất để phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ

mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ................................................................... 66

3.2.4. Phối hợp giữa trƣờng mầm non và gia đình trẻ để phát triển kỹ

năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ ............................... 71

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã xây dựng .71

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................... 77

3.3.2. Đối tƣợng khảo nghiệm.................................................................. 77

3.3.3. Nội dung khảo nghiệm.................................................................... 77

3.3.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm. ............................................................ 78

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm...................................................................... 78

KẾT LUẬN CHUNG.......................................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

vi

PHỤ LỤC ........................................................................................................ 86

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

iv

BẢNG KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Nội dung Từ viết tắt

1. Trò chơi đóng vai theo chủ đề TCĐVTCĐ

2. Mẫu giáo lớn MGL

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của kỹ năng giao tiếp..... 37

Bảng: 2.2. Nhận thức của giáo viên về tính ƣu thế của TCĐVTCĐ trong

phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ................................................. 38

Bảng 2.3. Những mục tiêu giáo viên hƣớng tới khi tổ chức TCĐVTCĐ ........... 41

Bảng 2.4. Xu hƣớng xác định mục tiêu của giáo viênError! Bookmark not defined.

Bảng 2.5. Mức độ giáo viên quan tâm phát triển các kỹ năng cụ thể cho trẻ.. 42

Bảng 2.6. Phƣơng thức phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ qua TCĐVTCĐ. 49

Bảng 2.7. Điều kiện cơ sở vật chất để tổ chức TCĐVTCĐ ............................ 49

Bảng 2.8. Tƣơng quan điểm giữa các nhóm kỹ năng mà trẻ đạt đƣợc ............ 52

Bảng 2.9. Mức độ phát triển kỹ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo lớn..............53

Bảng 2.10. Mức độ phát triển kỹ năng giao tiếp của các nhóm

trẻ………………………………………………………………………….....55

Bảng 3.1: Ý kiến của GV về tính cần thiết của các biện pháp......................... 78

Bảng 3.2: Ý kiến của giáo viên về tính khả thi của các biện pháp .................. 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giao tiếp là một trong những hoạt động cơ bản của con ngƣời, có vai trò

vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi cá nhân. Qua hoạt động giao tiếp,

cá nhân có thể lĩnh hội đƣợc nền văn hoá xã hội, nắm bắt đƣợc một số đặc điểm

tâm lí – nhân cách của ngƣời khác, chia sẻ hiểu biết và bộc lộ thái độ của bản

thân. Nói cách khác, giao tiếp giúp con ngƣời hoà nhập vào các mối quan hệ xã

hội và hình thành nhân cách của bản thân.

Quán triệt tinh thần Nghị quyết TW2 Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng

khoá VIII về “định hƣớng phát triển giáo dục đào tạo trong thời kỳ công nghiệp

hoá, hiện đại hoá”, ngành giáo dục mầm non đã xác định mục tiêu chăm sóc –

giáo dục trẻ mẫu giáo là: “cần phát triển một số giá trị, nét tính cách, phẩm chất

cần thiết phù hợp với lứa tuổi nhƣ: mạnh dạn, tự tin, độc lập, sáng tạo, linh

hoạt, tự giác,…tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ tham gia vào cuộc sống, chuẩn bị

học tập tốt ở lớp một và các bậc học sau có kết quả”.

Để đảm bảo cho “sự chín muồi” đến trƣờng, trẻ cần đƣợc chuẩn bị tổng

thể những phẩm chất tâm lý cần thiết. Trong đó, sự chuẩn bị về những kỹ năng

giao tiếp có ý nghĩa vô cùng quan trọng để giúp trẻ hoà nhập vào các mối quan

hệ mới. Những trẻ không đƣợc chuẩn bị chu đáo về kỹ năng giao tiếp thƣờng

có tâm lý lo lắng, sợ sệt, ngại tiếp xúc với cô giáo, bạn bè và những ngƣời xung

quanh, từ đó trẻ sẽ gặp phải những khó khăn lớn hơn trong quá trình phát triển

toàn diện. Có thể nói, việc phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo sẽ giúp

các em thích ứng đƣợc với các mối quan hệ giữa con ngƣời với con ngƣời trong

môi trƣờng sống; đồng thời tạo điều kiện cho sự phát triển các chức năng tâm

lý khác nhƣ trí tuệ, ngôn ngữ, tạo điều kiện cho hoạt động học tập ở các lớp đầu

cấp tiểu học đƣợc tốt hơn.

Đối với trẻ mẫu giáo lớn, khi các dạng hoạt động của trẻ còn hạn chế về

số lƣợng thì giao tiếp là một phƣơng thức quan trọng không thể thiếu giúp trẻ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

2

giúp trẻ trải nghiệm các dạng hoạt động khác của xã hội qua hoạt động vui

chơi, trong đó TCĐVTCĐ là trung tâm.

Trò chơi đóng vai theo chủ đề có rất nhiều ƣu thế trong việc phát triển kỹ

năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn, bởi những chủ đề chơi thƣờng rất gần gũi

với trẻ, phù hợp với đặc điểm tâm – sinh lý của trẻ lứa tuổi mẫu giáo. Qua

TCĐVTCĐ trẻ học đƣợc nghĩa vụ và trách nhiệm của bản thân cũng nhƣ ngƣời

khác khi tham gia vào các mỗi quan hệ xã hội. Trong quá trình chơi, trẻ phải

học cách giao tiếp, ứng xử cho phù hợp với vai mình đóng, do đó mà kỹ năng

giao tiếp của trẻ ngày càng phát triển.

Thực tiễn giáo dục mầm non ở nông thôn cho thấy nhiều nơi, nhiều cơ sở

giáo dục mầm non chƣa chú ý đúng mức việc giáo dục kỹ năng giao tiếp cho

trẻ, chƣa nhận thức đƣợc những ƣu thế của trò chơi đóng vai theo chủ đề đối

với sự hình thành và phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn.

Từ những phân tích trên cho thấy việc đề xuất cho giáo viên mầm non

những biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua trò chơi

đóng vai theo chủ đề là vô cùng cần thiết.

Vì vậy tôi chọn vấn đề “Phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải

Hậu – Nam Định” làm đề tài nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu

Đề xuất các biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

lớn qua TCĐVTCĐ ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu - Nam Định.

3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ ở

trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu - Nam Định.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục trẻ mẫu giáo ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu -

Nam Định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn

qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.

4.2. Khảo sát thực trạng phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn

qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu -

Nam Định.

4.3. Đề xuất biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn

qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu -

Nam Định.

5. Phạm vi nghiên cứu

- Về khách thể nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc phát

triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ ở trƣờng mầm non

Hải Cƣờng - Hải Hậu – Nam Định.

- Về khách thể khảo sát, quan sát: Trong quá trình nghiên cứu, tôi khảo

sát ý kiến của 28 giáo viên; quan sát quá trình tổ chức của giáo viên và quá

trình chơi của 2 lớp trẻ mẫu giáo 5 tuổi (68 trẻ) khi tham gia TCĐVTCĐ; và

nghiên cứu sản phẩm của 3 cô giáo phụ trách các lớp trẻ mẫu giáo 5 tuổi.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

6.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết: Đọc, phân tích, tổng hợp hoá,

hệ thống hoá và khái quát hoá những tài liệu lý thuyết có liên quan đến việc phát

triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.

6.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn:

- Phƣơng pháp quan sát: Quan sát quá trình giáo viên tổ chức trò chơi

đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo lớn; quan sát những kỹ năng giao tiếp

mà trẻ biểu hiện trong quá trình tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề.

- Phƣơng pháp điều tra bằng Ankét: Sử dụng các phiếu Ankét để khảo sát

nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của công tác phát triển kỹ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn; khảo sát mục tiêu, nội dung và phƣơng thức tổ chức trò

chơi đóng vai theo chủ đề nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

4

- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu sản phẩm

hoạt động của giáo viên (giáo án và phƣơng tiện giáo dục tự tạo của giáo viên).

6.3. Nhóm phƣơng pháp bổ trợ:

Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học và phần mềm tin học để xử lý

số liệu nghiên cứu.

7. Giả thuyết khoa học

Nếu xây dựng và thực thi đƣợc những biện pháp phát triển kỹ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua TCĐVTCĐ sẽ góp phần nâng cao đƣợc chất

lƣợng giáo dục trẻ mẫu giáo lớn ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu –

Nam Định.

8. Những đóng góp của đề tài

Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển kỹ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.

9. Cấu trúc của đề tài

- Phần mở đầu

- Phần nội dung, gồm 3 chƣơng:

+ Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu

giáo lớn qua TCĐVTCĐ

+ Chƣơng 2: Thực trạng phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn

qua TCĐVTCĐ ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu – Nam Định

+ Chƣơng 3: Biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo lớn qua

TCĐVTCĐ ở trƣờng mầm non Hải Cƣờng - Hải Hậu – Nam Định

- Kết luận và khuyến nghị

- Danh mục tài liệu tham khảo

- Phụ lục