Phát triển kinh tế huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010-2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HOÀI

PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN LƯƠNG TÀI,

TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 2010-2017

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HOÀI

PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN LƯƠNG TÀI,

TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 2010-2017

Ngành: Địa lí học (Địa lí KT-XH)

Mã số: 8310501

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ VÂN ANH

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, không trùng lặp với các

đề tài khác và chưa từng được ai công bố ở bất cứ tài liệu nào.

Thái Nguyên, tháng 06 năm 2020

Học viên

Nguyễn Thị Hoài

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu

của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài nhà trường.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Địa

lí cùng các thầy, cô giáo Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình

giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trường.

Tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Vũ Vân Anh, người đã hết lòng

hướng dẫn tôi trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và triển khai luận văn thạc sĩ.

Tôi xin chân thành cảm ơn Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Sở

Tài nguyên môi trường tỉnh Bắc Ninh, Phòng Nông nghiệp & PTNN, Phòng

thống kê huyện Lương Tài đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thu thập thông tin,

dữ liệu và khảo sát thực tế để thực hiện luận văn này.

Tuy nhiên, do năng lực, kinh nghiệm nghiên cứu và nguồn tư liệu còn hạn

chế, nên không tránh khỏi những thiếu sót và tồn tại nhất định. Tôi rất mong nhận

được ý kiến đóng góp của quý thầy cô, bạn bè để tiếp tục nghiên cứu và giải

quyết thấu đáo hơn những vấn đề còn tồn tại của luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 06 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hoài

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ............................................ix

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................... 2

3. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài....................................................... 3

4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu.......................................................... 4

5. Đóng góp chính của luận văn .......................................................................... 7

6. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 7

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ... 8

1.1. Cơ sở lí luận.................................................................................................. 8

1.1.1. Các khái niệm............................................................................................ 8

1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế...................................... 11

1.1.3. Các tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế cho cấp huyện........................... 17

1.2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................ 18

1.2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế vùng Đồng Bằng Sông Hồng ...... 18

1.2.2. Vài nét về tình hình phát triển kinh tế tỉnh Bắc Ninh ............................. 20

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .................................................................................... 24

Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT

TRIỂN KINH TẾ HUYỆN LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH..................... 25

2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế huyện Lương Tài............... 25

2.1.1. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ .................................................................. 25

2.1.2. Tự nhiên................................................................................................... 27

iv

2.1.3. Kinh tế - xã hội ........................................................................................ 30

2.1.4. Đánh giá chung........................................................................................ 45

2.2. Thực trạng phát triển kinh tế huyện Lương Tài ......................................... 46

2.2.1. Khái quát chung....................................................................................... 46

2.2.2. Phát triển kinh tế theo ngành ................................................................... 51

2.2.3. Sự phân hóa lãnh thổ kinh tế xã hội của huyện....................................... 78

2.2.4. Đánh giá chung........................................................................................ 79

Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN

LƯƠNG TÀI ĐẾN NĂM 2025 ....................................................................... 83

3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp .............................................................................. 83

3.1.1. Căn cứ thực tế phát triển kinh tế của huyện Lương Tài.......................... 83

3.1.2. Bối cảnh trong nước và khu vực.............................................................. 84

3.2. Quan điểm, mục tiêu, định hướng .............................................................. 84

3.2.1. Quan điểm................................................................................................ 84

3.2.2. Mục tiêu................................................................................................... 86

3.2.3. Định hướng.............................................................................................. 86

3.3. Những giải pháp cơ bản.............................................................................. 95

3.3.1. Huy động và khai thác nguồn vốn........................................................... 95

3.3.2. Quy hoạch và phát triển đồng bộ CSHT các khu CN trên địa bàn ......... 97

3.3.3. Phát triển nguồn nhân lực........................................................................ 98

3.3.4. Áp dụng những thành tựu KHCN tiên tiến vào sản xuất và đời sống..... 99

3.3.5. Giải pháp về thị trường............................................................................ 99

3.3.6. Phát huy sức mạnh tổng hợp các TP kinh tế ......................................... 100

Tiểu kết chương 3............................................................................................ 100

KẾT LUẬN..................................................................................................... 101

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 102

PHỤ LỤC ........................................................................................................... 1

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CN-XD : Công nghiệp - Xây dựng

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSHT : Cơ sở hạ tầng

ĐHSP : Đại học Sư phạm

GDP : Tổng thu nhập quốc nội

GNI : Tổng thu nhập quốc gia

GTSX : Giá trị sản xuất

GTSXCN : Giá trị sản xuất công nghiệp

GTVT : Giao thông vận tải

HĐND : Hội đồng nhân dân

KCN, CCN : Khu công nghiệp, cụm công nghiệp

KT-XH : Kinh tế - Xã hội

KH&CN : Khoa học và Công nghệ

N-L-TS : Nông - Lâm - Thủy sản

TT : Thị trấn

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

TTGDTX : Trung tâm Giáo dục Thường xuyên

UBND : Ủy ban nhân dân

VLXD : Vật liệu xây dựng

XDCB : Xây dựng cơ bản

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.2. GDP và tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn 2017 - 2019 tỉnh

Bắc Ninh ..................................................................................... 23

Bảng 2.1. Dân số trung bình phân theo đơn vị hành chính cấp xã của

huyện Lương Tài giai đoạn 2017 - 2019..................................... 30

Bảng 2.2. Tỉ suất sinh, tỉ suất tử và tỉ suất gia tăng tự nhiên huyện Lương

Tài giai đoạn 2017-2018 ............................................................. 31

Bảng 2.3. Tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất gia tăng tự nhiên huyện Lương

Tài chia các xã năm 2017............................................................ 32

Bảng 2.4. Diện tích, dân số, mật độ dân số năm 2017 ................................ 34

Bảng 2.5. GTSX và GTSX/người của Lương Tài giai đoạn 2010 - 2017...........47

Bảng 2.6. GTSX và cơ cấu GTSX huyện Lương Tài giai đoạn 2015-2019 .......48

Bảng 2.7. Hiện trạng sử dụng đất huyện Lương Tài năm 2017 .................. 51

Bảng 2.8. Cơ cấu GTSX nông-lâm-thủy sản của huyện Lương Tài giai

đoạn 2010-2017........................................................................... 53

Bảng 2.9. GTSX và cơ cấu GTSX nông nghiệp huyện Lương Tài giai

đoạn 2010-2017........................................................................... 53

Bảng 2.10. GTSX ngành trồng trọt phân theo nhóm cây trồng giai đoạn

2010-2017.................................................................................... 54

Bảng 2.11. Diện tích gieo trồng các loại cây trồng giai đoạn 2010-2017..... 55

Bảng 2.12. Diện tích gieo trồng, năng suất và sản lượng một số cây lương

thực huyện Lương Tài giai đoạn 2010-2017............................... 56

Bảng 2.13. Diện tích, năng suất, sản lượng lúa phân theo xã, thị trấn huyện

Lương Tài năm 2018................................................................... 57

Bảng 2.14. Diện tích, năng suất và sản lượng lúa của huyện Lương Tài

giai đoạn 2015-2018.................................................................... 58

Bảng 2.15. Diện tích, năng suất và sản lượng cây lương thực của huyện

Lương Tài giai đoạn 2015-2018.................................................. 59

viii

Bảng 2.16. Diện tích, và sản lượng một số cây lâu năm của huyện Lương

Tài giai đoạn 2015-2018 ............................................................. 60

Bảng 2.17. Số lượng gia súc, gia cầm huyện Lương Tài giai đoạn 2015-2018 ....61

Bảng 2.18. Giá trị sản xuất lâm nghiệp phân theo ngành hoạt động năm 2018....63

Bảng 2.19. Sản phẩm lâm nghiệp chủ yếu của huyện Lương Tài giai đoạn

2015-2018.................................................................................... 64

Bảng 2.20. Giá trị sản xuất phân theo ngành hoạt động huyện Lương Tài

giai đoạn 2015-2018.................................................................... 65

Bảng 2.21. Tình hình sản xuất ngành thủy sản của Lương Tài giai đoạn

2015-2018.................................................................................... 65

Bảng 2.22. Sản phẩm công nghiệp ở Lương Tài phân theo các loại hình

kinh tế từ năm 2012-2017 ........................................................... 68

Bảng 2.23. Giá trị sản xuất công nghiệp theo giá so sánh 2010 phân theo

loại hình kinh tế huyện Lương Tài giai đoạn 2015-2018............ 69

Bảng 2.24. Số cơ sở kinh doanh của ngành thương mại - dịch vụ huyện

Lương Tài phân theo ngành kinh doanh và loại hình cơ sở giai

đoạn 2012-2017........................................................................... 75

Bảng 2.25. Số cơ sở trong các cơ sở kinh tế cá thể phi nông, lâm nghiệp và

thủy sản của huyện phân theo ngành kinh tế năm 2012-2017...........76

Bảng 2.26. Khối lượng vận chuyển, luân chuyển hàng hóa và hành khác

trên địa bàn huyện giai đoạn 2012-2016..................................... 77

Bảng 3.1. Dự báo quy mô và tốc độ tăng trưởng ngành nông - lâm - thủy

sản huyện Lương Tài đến năm 2025........................................... 87

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ

Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh .........................26

Hình 2.2. Cơ cấu sử dụng đất huyện Lương Tài năm 2010.................................28

Hình 2.4: Bản đồ nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế huyện Lương

Tài, tỉnh Bắc Ninh...................................................................................41

Hình 2.5: GTSX và GTSX/ người huyện Lương Tài giai đoạn 2015-2018 ......47

Hình 2.6. Cơ cấu GTSX huyện Lương Tài giai đoạn 2015 - 2019.............. 49

Hình 2.7: Bản đồ thực trạng phát triển kinh tế huyện Lương Tài, tỉnh

Bắc Ninh....................................................................................... 50

Hình 2.7. Cơ cấu GTSX ngành nông - lâm - thủy sản huyện Lương Tài

giai đoạn 2015- 2018.................................................................... 52

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Lương Tài là một huyện đồng bằng thuộc tỉnh Bắc Ninh, nằm ở phía Nam

của tỉnh Bắc Ninh, diện tích đất tự nhiên của huyện là 101,2 km2

. Trong những

năm gần đây kinh tế huyện Lương Tài đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng

chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của nó. Giá trị sản xuất trên địa bàn huyện

còn ở mức khiêm tốn, cơ cấu giá trị sản xuất chuyển dịch chậm, thu nhập và đời

sống của nhân dân còn thấp và gặp nhiều khó khăn.

Trong giai đoạn tới, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công

nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược

đối với huyện Lương Tài. Phương hướng và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội

của huyện Lương Tài đến năm 2020 đã nêu rõ: ”Cần xây dựng huyện Lương Tài

thành một huyện phát triển toàn diện cả về kinh tế, văn hóa và xã hội; phát triển

kinh tế mở, tạo đột phá về phát triển giao thông để thu hút đầu tư cho phát triển

công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ; phát triển kinh tế nhanh, vững chắc và sớm

hình thành cơ cấu kinh tế công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp, có cơ sở hạ tầng

đồng bộ và phát triển; văn hóa, giáo dục đào tạo và y tế tiên tiến; phát huy và duy

trì những bản sắc văn hóa, tinh thần của địa phương và xây dựng đời sống văn hóa

tinh thần lành mạnh; chất lượng cuộc sống của nhân dân không ngừng được cải

thiện và nâng cao; đảm bảo quốc phòng và an ninh”. [28]

Để kinh tế Lương Tài phát triển đúng hướng và đạt mục tiêu đề ra cần phải có

những chính sách và giải pháp đồng bộ. Vì vậy việc đánh giá đầy đủ tiềm năng và

thực trạng phát triển kinh tế để từ đó đưa ra giải pháp phát triển phù hợp và bền vững

nền kinh tế của huyện trong giai đoạn sắp tới là một vấn đề cấp thiết.

Với mong muốn góp phần vào việc phát triển bền vững nền kinh tế của

huyện Lương Tài, tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Phát triển kinh tế huyện

Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010-2017”.

2

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển kinh tế nói riêng có vai

trò quan trọng đối với mỗi quốc gia, mỗi vùng lãnh thổ và địa phương. Đây là

vấn đề nhận được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, các cơ quan chuyên

ngành. Dưới góc độ Địa lí học nghiên cứu kinh tế cấp huyện đã thu hút được

nhiều nhà khoa học, các cơ quan nghiên cứu và có nhiều công trình cũng như đề

tài của nhiều luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

Các công trình nghiên về vấn đề phát triển kinh tế tiêu biểu là:

- “Địa lí kinh tế xã hội đại cương” Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) (2005) [24];

“Địa lí kinh tế xã hội Việt Nam” Lê Thông (chủ biên) (2011)[18], đã cung cấp

cơ sở lí luận về tăng trưởng và phát triển kinh tế, cơ cấu kinh tế, các nhân tố ảnh

hưởng tới phát triển kinh tế. Trên cơ sở này, tác giả vận dụng cho đề tài nghiên

cứu của mình. Ngoài ra còn một số sách tham khảo khác cũng có giá trị cả về lí

luận và thực tiễn cho hướng nghiên cứu luận văn như:

- Bộ kế hoạch và Đầu tư, Viện chiến lược phát triển (2009) [2], các vùng,

tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương: Tiềm năng và triển vọng đến năm

2020, Nxb Quốc gia. Bộ Kế Hoạch và đầu tư, Quy hoạch phát triển nhân lực các

tỉnh vùng núi phía Bắc giai đoạn 2010 - 2020 [3].

Các cuốn sách này đã cung cấp những thông tin về điều kiện, thực trạng

và triển vọng phát triển kinh tế- xã hội theo các vùng và từng tỉnh đồng thời đã

phân tích các số liệu về kinh tế - xã hội của 671 huyện đến năm 2004 là cơ sở để

tác giả đối chiếu, so sánh trong quá trình viết luận văn.

- Một số đề tài luận văn thạc sĩ nghiên cứu cấp huyện đã được bảo vệ ở

trường ĐHSP, ĐH Thái Nguyên, tiêu biểu là:

+ Kinh tế huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005-2010 với tầm nhìn đến năm 2020

(2012) của Nguyễn Xuân Tuấn, ĐHSP Thái Nguyên [23].

+ Phát triển kinh tế huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2006-

2010(2012) [12]của Hoàng Thị Thắm, ĐHSP Thái Nguyên.