Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐÀO THỊ THANH THỦY

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO

HƯỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ

SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên -2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐÀO THỊ THANH THỦY

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO

HƯỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ

SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Bùi Thị Thanh Tâm

Thái Nguyên -2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận

văn là trung thực và là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, nội dung được

trình bày là hoàn toàn hợp lệ, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021

Tác giả luận văn

Đào Thị Thanh Thủy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền

vững trên địa bàn thành phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên”, tôi đã nhận được sự

hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của các cá nhân và tập thể. Cho phép tôi được bày tỏ

sự quan tâm và cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Nhà trường, Phòng Đào tạo,

các khoa, phòng, các Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại học Nông lâm - Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành

luận văn này.

Cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của TS. Bùi Thị Thanh Tâm người đã hướng dẫn,

truyền thụ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận

văn.Cảm ơn sự giúp đỡ và cộng tác của các cơ quan chuyên môn trên địa thành phố

Sông Công, lãnh đạo, CBCC các xã, phường đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập

thông tin, số liệu, dành thời gian tham gia ý kiến phiếu điều tra giúp tôi có dữ liệu để

hoàn thiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021

Tác giả luận văn

Đào Thị Thanh Thủy

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii

MỤC LỤC...........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ...................................................................vii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN.................................................................................. ix

MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................... 2

4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn ................................................ 3

Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂNKINH TẾ TRANG TRẠI

THEO HƯỚNG BỀN VỮNG ........................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững ............. 4

1.1.1. Trang trại và kinh tế trang trại ................................................................... 4

1.1.2. Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững ..................................... 9

1.1.3. Các tiêu chí về kinh tế trang trại .............................................................. 13

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền

vững .................................................................................................................... 17

1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển kinh tế trang trại ................................................ 25

1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam .................................. 25

1.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững

trên địa bàn thành phố Sông Công .......................................................... 31

Chương 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 33

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu...................................................................... 33

2.1.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................... 33

2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Sông Công .............................. 37

2.1.3. Cơ sở hạ tầng của thành phố Sông Công ................................................. 39

2.1.4. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn đến phát triển kinh tế trang trại theo

hướng bền vững....................................................................................... 40

2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 41

2.3. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 42

2.3.1. Phương pháp tiếp cận............................................................................... 42

iv

2.3.2. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 43

2.3.3. Tổng hợp thông tin................................................................................... 45

2.3.4. Phương pháp phân tích thông tin ............................................................. 45

2.4. Xử lý số liệu ................................................................................................ 47

2.5. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ......................................................................... 47

2.5.1. Chỉ tiêu điều kiện sản xuất....................................................................... 47

2.5.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất ................................................ 47

2.5.3. Những chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế ............................................... 51

Chương 3:KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................ 49

3.1. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công 49

3.1.1. Đặc điểm phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Sông Công ............... 49

3.1.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Sông Công ............... 50

3.2. Thực trạng sản xuất kinh doanh của trang trại trên địa bàn thành phố Sông

Công năm 2020 ....................................................................................... 54

3.2.1. Thông tin cơ bản của chủ trang trại ......................................................... 54

3.2.2 Đất đai của các trang trại........................................................................... 56

3.2.3. Lao động của các trang trại ...................................................................... 56

3.2.4. Vốn của các trang trại .............................................................................. 57

3.2.5. Đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của loại hình trang

trại....................................................................................................................... 58

3.3. Ý kiến của chủ trang trại về mở rộng quy mô sản xuất .............................. 62

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển trang trại theo hướng bền vững tại thành

phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên........................................................... 63

3.4.1. Về điều kiện tự nhiên ............................................................................... 63

3.4.2. Về cơ sở hạ tầng....................................................................................... 63

3.4.3. Yếu tố thị trường ...................................................................................... 64

3.4.4. Về vốn....................................................................................................... 68

3.4.5. Về khoa học công nghệ ............................................................................ 69

3.4.6. Về chính sách Nhà nước .......................................................................... 70

3.4.7. Về rủi ro đối với phát triển kinh tế trang trại ........................................... 70

3.4.8. Yếu tố về môi trường sinh thái và vệ sinh an toàn thực phẩm................. 71

3.5. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế trang

trại theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Sông Công...................... 74

v

3.6. Đánh giá chung về phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa

bàn thành phố Sông Công ....................................................................... 76

3.6.1. Kết quả đạt được ...................................................................................... 76

3.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân............................................................... 78

3.7. Định hướng, mục tiêu và giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn

thành phố Sông Công đến năm 2025 và tầm nhìn 2030 ......................... 81

3.7.1. Quan điểm về phát triển kinh tế trang trại ............................................... 81

3.7.2. Định hướng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công

đến năm 2025 và tầm nhìn 2030 ............................................................. 81

3.7.3. Mục tiêu phát triển kinh tế trang trại tại thành phố Sông Công đến năm

2025 tầm nhìn đến năm 2030 .................................................................. 83

3.7.4. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại tại thành phố

Sông Công tỉnh Thái Nguyên.................................................................. 84

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 95

PHỤ LỤC.......................................................................................................... 98

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

GTSX : Giá trị sản xuất

HQKT : Hiệu quả kinh doanh

KTTT : Kinh tế trang trại

KT-XH : Kinh tế - xã hội

KH-CN : Khoa học - công nghệ

MTQG : Môi trường quốc gia

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NTM : Nông thôn mới

SXKD : Sản xuất kinh doanh

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TT : Trang trại

UBND : Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ

Bảng

Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất thành phố Sông Công giai đoạn 2018-2020 .........35

Bảng 2.2: Giá trị, cơ cấu ngành kinh tế TP. Sông Công giai đoạn 2018 - 2020 .......37

Bảng 2.3. Tình hình dân số và lao động trên địa bàn TP Sông Công giai đoạn

2018 - 2020..........................................................................................38

Bảng 2.1. Kết hợp trong ma trận SWOT cho phát triển KTTT theo hướng bền

vững.....................................................................................................46

Bảng 3.1: Tình hình phát triển kinh tế trang trại của thành phố Sông Công giai

đoạn 2018 - 2020.................................................................................51

Bảng 3.2: Các loại hình trang trại được phân bổ theo đơn vị hành chính của thành

phố Sông Công giai đoạn 2018- 2020.................................................52

Bảng 3.3: Tình hình sử dụng đất đai của trang trại giai đoạn 2018-2020 ...........53

Bảng 3.4. Tình hình lao động của trang trại giai đoan 2018 - 2020....................56

Bảng 3.5. Giá trị sản xuất và giá trị hàng hóa của trang trại ở thành phố Sông Công

giai đoạn 2018 - 2020..........................................................................54

Bảng 3.6: Thông tin cơ bản của Chủ Trang Trại năm 2020 .................................55

Bảng 3.7. Tình hình đất đai bình quân của các trang trại năm 2020 ...................56

Bảng 3.8. Tình hình sử dụng lao động bình quân của 1 trang trại trong năm 2020.......56

Bảng 3.9. Tình hình đầu tư vốn của các trang trại năm 2020..............................57

Bảng 3.10. Giá trị sản xuất của trang trại năm 2020 .............................................58

Bảng 3.11. Chi phí trung gian của các trang trại năm 2020....................................59

Bảng 3.13. Tổng chi phí sản xuất bình quân trên một trang trại năm 2020 ..........60

Bảng 3.14. Thu nhập hỗn hợp bình quân của trang trại năm 2020........................60

Bảng 3.15. Hiệu quả kinh tế của các trang trại năm 2020 ......................................61

Bảng 3.16. Ý kiến của chủ trang trại về mở rộng quy mô phát triển trang trại.....62

Bảng 3.17. Đánh giá của chủ trang trại về cơ sở hạ tầng nông thôn trên địa bàn

thành phố Sông Công năm 2020 .........................................................63

Bảng 3.18. Mức độ tiếp cận thị trường đầu vào và đầu ra của các trang trại trên địa

bàn thành phố Sông Công năm 2020 ...................................................64

Bảng 3.19: Hình thức tiêu thụ và giá bán sản phẩm của cáctrang trại trên địa bàn

thành phố Sông Công năm 2020 .........................................................65

viii

Bảng 3.20: Mức độ tiếp cận thị trường của các trang trạitrên địa bàn thành phố Sông

Công năm 2020 ...................................................................................66

Bảng 3.21: Kênh tiếp cận thông tin của các loại hình trang trạitrên địa bàn thành

phố Sông Công năm 2020 ...................................................................66

Bảng 3.22: Các yếu tố liên quan đến thị trường đầu ra của các loại hình trang trại

trên địa bàn thành phố Sông Công năm 2020 .....................................67

Bảng 3.23: Những khó khăn khi huy động vốn của kinh tế trang trại...................68

Bảng 3.24: Mức độ rủi ro đối với kinh tế trang trại trên địa bàn thành phố Sông

Công ....................................................................................................70

Bảng 3.25: Tổng hợp ý kiến ở các cấp về mức độ bảo vệ môi trường của các trang

trại trên địa bàn thành phố Sông Công................................................72

Bảng 3.26: Tổng hợp ý kiến ở các cấp về nguyên nhân trang trại chưa thực hiện tốt

việc bảo vệ môi trường........................................................................72

Bảng 3.37: Phân tích SWOT trong phát triển kinh tế trang theo hướng bền vững

trên địa bàn thành phố Sông Công ......................................................74

Sơ đồ

Sơ đồ 1.1: Quá trình phát triển của kinh tế nông hộ thành kinh tế trang trại ...........8

Sơ đồ 1.2: Ba yếu tố cơ bản hình thành và phát triển kinh tế trang trại ...................9

Sơ đồ 1.3: Tác động của yếu tố chính sách đến kinh tế trang trại ..........................18

Sơ đồ 1.4: Tác động của nền kinh tế thị trường tới kinh tế trang trại.....................20

Sơ đồ 3.1. Mô hình liên kết giữa các trang trại và các công ty ..............................91

ix

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

Tên tác giả: Đào Thị Thanh Thủy

Tên luận văn: Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa

bàn thành phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên

Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15

Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên

1. Mục tiêu của đề tài

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại theo

hướng bền vững;

- Đánh giá thực trạng phát triển trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn

thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.

- Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển trang trại theo hướng bền vững

trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển trang trại theo hướng bền vững trên

địa bàn thành phố Sông Công trong những năm tiếp theo.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Các vấn đề liên quan đến phát triển trang trại theo hướng bền vững.

2.2. Phạm vi nghiên cứu

2.2.1. Địa điểm nghiên cứu

Thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

2.2.2. Thời gian nghiên cứu

- Thu thập số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2018 -2020

- Thời gian khảo sát, nghiên cứu: 2020.

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin

- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp:

-Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp:

- Phương pháp điều tra xã hội học

2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu

Số liệu sau khi thu thập được xử lý trên phần mềm Microsoft Excel. Phân tích

chi phí, lợi nhuận là vấn đề quan trọng để đánh giá được mức độ hiệu quả của chuỗi

giá trị, đánh giá được khả năng thu lợi nhuận của các tác nhân trong chuỗi, từ đó tạo

nên cơ chế giá trị và hợp tác với nhau giữa các tác nhân. Sự phát triển và phân chia lợi

nhuận giữa các tác nhân tùy thuộc vào cơ chế thị trường.

x

2.3.4. Phương pháp phân tích số liệu

- Phương pháp so sánh

- Phương pháp thống kê mô tả

- Phương pháp thống kê phân tích

3. Kết quả nghiên cứu

Phát triển KTTT là một trong những yêu cầu cấp thiết trong tiến trình phát

triển KT-XH tại thành phố Sông Công nói chung và quá trình tái cơ cấu ngành nông

nghiệp không ngừng nâng cao giá trị gia tăng nói riêng nhằm mục tiêu nâng cao thu

nhập cho người dân. Quá trình thực hiện nghiên cứu và đề tài luận văn đã rút ra một

số kết luận sau:

KTTT của thành phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên trong thời gian qua đã từng

bước bắt đầu chuyển dịch theo hướng phát triển bền vững thông qua những chỉ tiêu

về số lượng và chất lượng của các TT. Như năm 2018 toàn thành phố có 77 TT, đến

năm 2020 đã tăng lên 117 TT. KTTT tại thành phố Sông Công đã không ngừng phát

huy được các nguồn lực như đã khai thác và sử dụng tốt hơn quỹ đất tại địa phương,

cải thiện diện tích đất trống đồi trọc, đưa các diện tích này vào sản xuất, tạo các cơ

chế thu hút vốn đầu tư vào ngành nông nghiệp, tạo cơ hội giải quyết được một lượng

lao động, tạo thêm thu nhập cho người lao động tạithành phố. Trong thực tế cho thấy

các TT của thành phố đã từng bước tạo ra được số khối lượng giá trị nông sản hàng

hóa cao hơn hẳn so với kinh tế hộ nông dân, góp phần không nhỏ thúc đẩy chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa, tạo cơ sở

thực hiện quá trình CNH-HĐH nông nghiệp nông thôn trong giai đoạn hiện nay.

- Tổng giá trị sản xuất bình quân của KTTT tác động bởi bảy yếu tố như sau:

Độ tuổi, trình độ học vấn, chuyên môn, lực lượng lao động, quỹ đất, giới tính của chủ

TT là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến các chỉ tiêu hiệu quả của KTTT. Luận

văn cũng chỉ ra rằng: Khi tăng lao động thêm 1 người sẽ làm tổng GTSX tăng thêm

247 triệu đồng/TT/năm. Do đó nếu muốn nâng cao hiệu quả của TT, các chủ TT cần

quan tâm đến các yếu tố trên.

- Các giải pháp được đề xuất theo hướng: 1) Không ngừng đổi mới, nâng cao

nhận thức vai trò, chức năng của KTTT trong phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn

trên địa bàn thành phố; 2) Từng bước hoàn thiện công tác quy hoạch để lựa chọn loại

hình KTTT cho phù hợp với từng vùng sinh thái, điều kiện tự nhiên, địa hình của thành

phố theo hướng phát triển bền vững; 3) Hoàn thiện công tác giao đất, quyền sử dụng đất

cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân tạo điều kiện, khuyến khích tích

xi

tụ đất đai để phát triển KTTT; 4) Các giải pháp thiết thực về thị trường, cũng như quá

trình tiêu thụ sản phẩm và xây dựng cơ sở hạ tầng phát triển KTTT; 5) Các giải pháp về

khoa học kỹ thuật và công nghệ để phát triển KTTT; 6) Giải pháp liên tục nâng cao chất

lượng nguồn nhân lực phù hợp với tốc độ phát triển của xã hội để phát triển KTTT; 7)

Giải pháp tăng cường hơn nữa vai trò quản lý Nhà nước đối với KTTT để phát triển

KTTT; 8) Giải pháp tăng cường các mối liên kết để phát triển KTTT;

4. Kết luận

Thành phố Sông Công có điều kiện tự nhiên thuận lợi giúp phát triển mô hình

kinh tế trang trại. Tuy là thành phố ưu tiên phát triển công nghiệp nhưng quy mô và

số lượng các trang trại trên địa bàn thành phố ngày càng tăng bởi mô hình kinh tế

trang trại là mô hình tốt nhất để nâng cao hiệu quả và giá trị sản xuất. Thành phố có

dân số trong độ tuổi lao động lớn chiếm 70,65% dân số toàn thành phố, trong đó lao

động trong lĩnh vực nông lâm thủy sản chiếm 36,9% đảm bảo đáp ứng nguồn nhân

lực cho mô hình kinh tế trang trại.

Với những lý do trên việc phát triển KTTT là một hướng đi mới của Thành phố

Sông Công. Phát triển KTTT có ý nghĩa rất lớn trong việc phát triển KT tại địa phương

bởi KTTT tiết kiệm được quỹ đất, nâng cao hiệu quả và giá trị sản xuất, góp phần

không nhỏ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng sản

xuất hàng hóa, tạo cơ sở thực hiện quá trình CNH-HĐH nông nghiệp nông thôn phù

hợp với chủ trương chính sách phát triển kinh tế của thành phố.