Phát triển du lịch ở lưu vực Sông Công tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THANH MAI

PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở LƢU VỰC

SÔNG CÔNG TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC

THÁI NGUYÊN, 2013

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THANH MAI

PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở LƢU VỰC

SÔNG CÔNG TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Địa lí học

Mã số: 60310501

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VIẾT KHANH

THÁI NGUYÊN, 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các số liệu trích

dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả trong luận văn chưa được công bố trong

bất cứ công trình nghiên cứu nào khác.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Với lòng biết ơn sâu sắc và tình cảm chân thành, tôi xin chân thành

cảm ơn PGS.TS. Trần Viết Khanh, người đã hướng dẫn tận tình tôi trong suốt

quá trình học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo trong khoa

Địa lý, Phòng Sau đại học, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo điều

kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái

Nguyên, Sở Xây dựng tỉnh Thái Nguyên, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên,

Ban quản lí Khu du lịch vùng Hồ Núi Cốc, Ban quản lí Khu di tích ATK Định

Hóa, người thân trong gia đình, các bạn học viên cao học lớp Địa lý học K19

đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình làm luận văn của mình.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2013

Học viên

Nguyễn Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cam đoan........................................................................................................i

Lời cảm ơn ..........................................................................................................ii

Mục lục...............................................................................................................iii

Danh mục các chữ viết tắt................................................................................... v

Danh mục các bảng ...........................................................................................vi

Danh mục các hình ...........................................................................................vii

MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài..................................................................................1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ .....................................................................................2

3. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu.........................................................2

4. Giới hạn đề tài.................................................................................................7

5. Lịch sử nghiên cứu .........................................................................................7

6. Những đóng góp mới của luận văn.................................................................9

7. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................10

NỘI DUNG....................................................................................................... 11

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT

TRIỂN DU LỊCH............................................................................................ 11

1.1. Cơ sở lý luận..............................................................................................11

1.1.1. Các khái niệm liên quan đến du lịch ...................................................11

1.1.2. Các loại hình du lịch............................................................................15

1.2. Cơ sở thực tiễn...........................................................................................18

1.2.1. Hiện trạng và định hướng phát triển du lịch ở Việt Nam....................18

1.2.2. Hiện trạng phát triển du lịch ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ...24

Tiểu kết chương 1 .............................................................................................26

Chƣơng 2. TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH

Ở LƢU VỰC SÔNG CÔNG TỈNH THÁI NGUYÊN.................................. 28

2.1. Khái quát về lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên..................................28

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên lưu vực sông Công................................................28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.1.2. Dân cư, lao động và cơ sở hạ tầng ......................................................33

2.2. Tiềm năng du lịch ở lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên ......................34

2.2.1. Đánh giá chung....................................................................................34

2.2.2. Tiềm năng du lịch tự nhiên và du lịch nhân văn .................................37

2.3. Hiện trạng phát triển du lịch lưu vực sông Công ......................................49

2.3.1. Khu vực Hồ Núi Cốc...........................................................................52

2.3.2. Khu vực ATK Định Hóa .....................................................................65

2.4. Hạn chế trong phát triển du lịch ở lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên ....72

2.5. Du lịch lưu vực sông Công trong mối liên hệ với các tuyến du lịch nội

tỉnh, liên tỉnh và liên vùng ................................................................................73

2.5.1. Mối liên hệ du lịch trong phạm vi lưu vực sông Công .......................73

2.5.2. Mối liên hệ với các điểm du lịch nội tỉnh............................................74

2.5.3. Mối liên hệ liên vùng...........................................................................76

2.6. Phân tích SWOT cho du lịch lưu vực sông Công .....................................78

Tiểu kết chương 2 .............................................................................................80

Chƣơng 3. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH

LƢU VỰC SÔNG CÔNG TỈNH THÁI NGUYÊN...................................... 82

3.1. Cơ sở định hướng và giải pháp phát triển du lịch ở lưu vực sông Công

tỉnh Thái Nguyên ..............................................................................................82

3.2. Mục tiêu phát triển.....................................................................................84

3.3. Các định hướng phát triển du lịch .............................................................85

3.3.1. Các định hướng chung.........................................................................85

3.3.2. Các định hướng cụ thể.........................................................................89

3.4. Một số giải pháp và kiến nghị .................................................................102

3.4.1. Các giải pháp .....................................................................................103

3.4.2. Một số kiến nghị................................................................................108

Tiểu kết chương 3 ...........................................................................................109

KẾT LUẬN.................................................................................................... 111

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 112

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ATK An toàn khu

KDL Khu du lịch

UBND Ủy ban nhân dân

VHTTDL Văn hóa Thể thao Du lịch

VQG Vườn quốc gia

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1. Số liệu khí tượng một số trạm khu vực nghiên cứu ........................ 38

Bảng 2.2. Thống kê số loài động vật khu vực nghiên cứu............................... 39

Bảng 2.3. Phân bố các di tích lịch sử theo các xã vùng trung tâm ATK ......... 42

Bảng 2.4. Diện tích đất tự nhiên phân theo đơn vị hành chính vùng du lịch

Hồ Núi Cốc...................................................................................... 52

Bảng 2.5. Doanh thu từ du lịch khu vực Hồ Núi Cốc giai đoạn 2000 - 2012 . 54

Bảng 2.6. Quy mô khách du lịch khu vực Hồ Núi Cốc giai đoạn 2000 - 2012 .... 56

Bảng 2.7. Quy mô cơ sở lưu trú khu vực Hồ Núi Cốc giai đoạn 2003 - 2012 ...... 58

Bảng 2.8. Số lượng buồng phòng khu vực Hồ Núi Cốc năm 2012 ................. 59

Bảng 2.9. Trình độ nguồn nhân lực hoạt động tại khu vực du lịch Hồ Núi

Cốc năm 2012.................................................................................. 59

Bảng 2.10. Cơ cấu khách du lịch khu vực Hồ Núi Cốc giai đoạn 2003 – 2012 . 63

Bảng 2.11. Các điểm du lịch sinh thái chủ yếu ở ATK Định Hóa................... 65

Bảng 2.12. Các điểm du lịch nhân văn chủ yếu ở ATK Định Hóa.................. 66

Bảng 2.13. Quy mô khách du lịch khu di tích ATK Định Hóa giai đoạn

2003 – 2012..................................................................................... 68

Bảng 2.14. Danh sách cơ sở lưu trú du lịch huyện Định Hóa (tính đến

31/3/2011) ....................................................................................... 69

Bảng 3.1. Dự báo khách du lịch và nhu cầu phục vụ du lịch vùng du lịch

Hồ Núi Cốc đến năm 2030.............................................................. 92

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1. Sơ đồ phân loại tài nguyên du lịch ...................................................16

Hình 2.1. Bản vị trí lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên...............................30

Hình 2.2. Bản đồ hiện trạng phát triển du lịch lưu vực sông Công tỉnh

Thái Nguyên ......................................................................................50

Hình 2.3. Biểu đồ thể hiện doanh thu và quy mô khách du lịch khu vực

Hồ Núi Cốc giai đoạn 2000 – 2012 ...................................................57

Hình 2.4. Biểu đồ thể hiện chất lượng nguồn nhân lực hoạt động tại khu

vực Hồ Núi Cốc năm 2012 ................................................................60

Hình 2.5. Biểu đồ thể hiện cơ cấu khách du lịch khu vực Hồ Núi Cốc giai

đoạn 2003 – 2012 ..............................................................................64

Hình 2.6. Biểu đồ thể hiện quy mô khách du lịch khu vực ATK Định Hóa

giai đoạn 2003 – 2012 .......................................................................69

Hình 3.1. Bản đồ định hướng phát triển không gian du lịch và liên kết

vùng lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên.......................................88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Du lịch là ngành kinh tế quan trọng mang lại thu nhập đáng kể cho

một số quốc gia có nền du lịch phát triển. Hiện nay, Việt Nam xác định du

lịch là ngành dịch vụ đóng vai trò đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa chiến

lược trong sự phát triển chung của đất nước. Đảng và Nhà nước ta luôn có

những chính sách cụ thể nhằm mục đích khai thác có hiệu quả tài nguyên

du lịch quốc gia, gắn kết chặt chẽ ba mục tiêu kinh tế, xã hội và môi

trường, khẳng định du lịch là nhiệm vụ trọng tâm, là yêu cầu tất yếu trong

bối cảnh hội nhập quốc tế và khu vực.

Thái Nguyên là tỉnh nằm ở vị trí trung tâm của vùng trung du và

miền núi phía Bắc của nước ta. Nơi đây có nguồn du lịch có khả năng phát

triển tốt, đặc biệt lưu vực sông Công có tiềm năng rất lớn bao gồm cả du

lịch sinh thái và du lịch nhân văn với các điểm du lịch nổi tiếng hấp dẫn du

khách như các hồ nước, thác nước, những hang động và rất nhiều di tích

lịch sử, cách mạng, các lễ hội văn hóa truyền thống, phong tục tập quán của

người dân trong lưu vực cùng các yếu tố văn hóa khác như các làng nghề

truyền thống và văn hóa ẩm thực.

Khoảng mười năm trở lại đây, tỉnh Thái Nguyên đã có những đầu tư

nhất định cho việc phát triển du lịch. Tuy nhiên, mức độ đầu tư còn yếu và

chưa phát huy được tiềm năng sẵn có. Đồng thời, ở một số nơi tình trạng đầu

tư xây dựng các công trình, san lấp mặt bằng đã dẫn đến môi trường sinh thái

bị ô nhiễm. Những vấn đề trên đã và đang ảnh hưởng tiêu cực đến tính bền

vững của hoạt động phát triển du lịch. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu gắn

lý luận với thực tiễn để đưa các giải pháp cho phát triển du lịch lưu vực sông

Công tỉnh Thái Nguyên là rất cần thiết, phù hợp với xu thế hiện nay, có ý

nghĩa quan trọng đối với phát triển du lịch của địa phương, trở thành ngành

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

kinh tế chủ đạo góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết việc làm và

nâng cao thu nhập cho nhân dân. Chính vì thế, tác giả lựa chọn đề tài “Phát

triển du lịch ở lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên” làm luận văn tốt nghiệp

của mình.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ

2.1. Mục tiêu

Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về thực trạng phát triển du lịch ở

lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp

có tính khuyến nghị nhằm khai thác tiềm năng, phát triển du lịch đạt hiệu quả

cao và bền vững của lưu vực sông Công.

2.2. Nhiệm vụ

Để đạt được mục tiêu trên, luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ

chính sau:

- Tổng quan những vấn đề lý luận về việc phát triển du lịch.

- Nghiên cứu tiềm năng và hiện trạng khai thác du lịch ở lưu vực sông

Công tỉnh Thái Nguyên.

- Định hướng phát triển du lịch ở lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp khai thác du lịch đạt hiệu quả về nhiều mặt

ở lưu vực sông Công tỉnh Thái Nguyên.

- Xây dựng các bản đồ thể hiện đối tượng nghiên cứu.

3. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu

3.1. Quan điểm nghiên cứu

3.1.1. Quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử

Tài nguyên du lịch là phân hệ quan trọng, tồn tại trong sự vận động

phát triển không ngừng theo những quy luật khách quan, có mối quan hệ giữa

các thành phần của từng loại tài nguyên và môi trường kinh tế - xã hội nuôi

dưỡng nó. Vì vậy, trong quá trình nghiên cứu cần xem xét chúng trong mối

quan hệ với các phân hệ và việc hình thành, bảo tồn, khai thác tài nguyên du

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

lịch trong quá khứ, hiện tại và dự báo tương lai về các vấn đề này. Khi nghiên

cứu tài nguyên du lịch còn phải nghiên cứu trong sự phát triển không ngừng

và mối quan hệ biện chứng với các khoa học có liên quan. [21]

3.1.2. Quan điểm lãnh thổ

Đối tượng nghiên cứu là các hệ thống lãnh thổ du lịch thuộc các cấp, các

kiểu khác nhau, có quy mô diện tích được xác định trong không gian. Vì vậy, khi

nghiên cứu đối tượng cần xác định rõ vị trí, quy mô lãnh thổ sao cho phù hợp với

các điều kiện phát triển. Một hệ thống lãnh thổ du lịch thường có nhiều nguồn

lực để phát triển du lịch. Nhưng đồng thời mỗi địa phương hoặc mỗi hệ thống lãnh

thổ cũng có những nguồn lực là thế mạnh để phát triển du lịch riêng. Do đó, cần

có những chiến lược để phát huy lợi thế tổng hợp, tạo ra sức mạnh cạnh tranh. [20]

3.1.3. Quan điểm hệ thống

Các hệ thống lãnh thổ du lịch thường tồn tại, phát triển và mối quan hệ

qua lại giữa các thành tố của từng phân hệ, cũng như giữa các phân hệ du lịch

với nhau trong cùng một hệ thống và môi trường xung quanh. Đồng thời giữa

các hệ thống lãnh thổ du lịch cùng cấp và khác cấp cũng có mối liên hệ chặt

chẽ. Do vậy, khi nghiên cứu tài nguyên du lịch của một khu vực, một địa

phương hay một quốc gia cần đặt chúng trong một hệ thống lãnh thổ du lịch

nhất định. Việc nghiên cứu các loại tài nguyên phải được xem xét đặc điểm

của từng loại, mối quan hệ giữa các loại trong cùng một hệ thống lãnh thổ du

lịch với các loại, các phân hệ tài nguyên du lịch khác.

Trong khi nghiên cứu tài nguyên du lịch cần sắp xếp các vấn đề theo trật

tự có hệ thống, khoa học, trong mối quan hệ biện chứng qua lại. Các vấn đề được

nghiên cứu, giải quyết trước phải là cơ sở cho những vấn đề được nghiên cứu và

giải quyết sau, phải đi từ định lượng đến định tính, từ lý luận đến thực tiễn... [21]

3.1.4. Quan điểm phát triển du lịch bền vững

Phát triển bền vững đã trở thành xu hướng, mục tiêu phát triển kinh tế -

xã hội nói chung và phát triển ngành du lịch của các quốc gia trong thế kỷ