Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Trên Địa Bàn Huyện Đà Bắc Tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

BÙI THỊ HỒNG ANH

PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐÀ BẮC, TỈNH HÒA BÌNH

CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THỊ HẢI NINH

Hà Nội, 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên

cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận

đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

Hà Nội , ngày tháng năm 2022

Tác giả

Bùi Thị Hồng Anh

ii

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian học tập, nghiên cứu. Để hoàn thành luận văn này tôi xin

bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới:

Giảng viên hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hải Ninh

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự góp ý quý báu của các Thầy, Cô Trường

Đại học Lâm nghiệp đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình trong quá trình

tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân

dân huyện Đà Bắc, Ủy ban nhân dân các xã Hiền Lương, Tiền Phong, Cao

Sơn huyện Đà Bắc đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu, thông tin

trong quá trình thực hiện luận văn trên địa bàn huyện.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Lãnh đạo, đồng nghiệp cơ quan và gia

đình, bạn bè đã luôn quan tâm, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong quá

trình thực hiện.

Do thời gian quá trình nghiên cứu có hạn, luận văn của tôi không tránh

khỏi thiếu sót và sơ xuất. Tôi rất mong nhân được sự đóng góp của các quý

thầy, cô giáo để luận văn của tôi được hoàn thiện hơn.

Xin chân trọng cảm ơn!

Tác giả

Bùi Thị Hồng Anh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................I

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. II

MỤC LỤC.......................................................................................................III

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .....................................................................VI

DANH MỤC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU..........................................................VII

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1..CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU

LỊCH CỘNG ĐỒNG....................................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển du lịch cộng đồng ....................................... 4

1.1.1. Một số khái niệm liên quan............................................................. 4

1.1.2. Đặc điểm của Du lịch cộng đồng.................................................... 9

1.1.3. Mục tiêu và nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng................... 10

1.1.4. Nội dung nghiên cứu về phát triển du lịch cộng đồng.................. 12

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch cộng đồng.............. 16

1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển du lịch cộng đồng .................................. 24

1.2.1.Kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng ở Việt Nam ................. 24

1.2.2. Bài học cho phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc........ 30

CHƯƠNG 2..ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU................................................................................................................ 32

2.1. Đặc điểm của huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình ....................................... 32

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên......................................................................... 32

2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội.......................................................... 38

2.1.3.Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Đà

Bắc ảnh hưởng tới phát triển du lịch cộng đồng .................................... 41

2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 44

2.2.1. Phương pháp chọn điểm khảo sát................................................. 44

iv

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu......................................... 45

2.2.3 Phương pháp xử lý và phân tích số liệu......................................... 47

2.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn.............................. 47

CHƯƠNG 3.. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................... 49

3.1. Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Đà Bắc,

Tỉnh Hòa Bình............................................................................................. 49

3.1.1. Các mô hình du lịch cộng đồng đang vận hành tại huyện Đà Bắc .......49

3.1.2. Nội dung phát triển du lịch cộng đồng ......................................... 53

3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn

huyện Đà Bắc, Tỉnh Hòa Bình.................................................................... 72

3.2.1. Yếu tố về chủ trương, chính sách về phát triển du lịch cộng đồng...........72

3.2.2. Tài nguyên về du lịch cộng đồng ở địa phương........................... 74

3.2.3. Nguồn nhân lực trong lĩnh vực phát triển du lịch cộng đồng ...... 75

3.2.4. Nhu cầu và đặc điểm hạ tầng các điểm du lịch cộng đồng .......... 76

3.2.5. Yếu tố về công tác tổ chức, quản lý du lịch ở địa phương............ 77

3.2.6. Nhận thức của người dân về phát triển du lịch cộng đồng .......... 79

3.2.7. Phong tục tập quán của người dân địa phương ........................... 79

3.2.8. Năng lực tổ chức du lịch của các cơ sở kinh doanh du lịch cộng

đồng địa phương ..................................................................................... 80

3.2.9. Công tác phối hợp giữa các đơn vị trong xúc tiến, thúc đẩy phát

triển du lịch cộng đồng ở địa phương..................................................... 81

3.3. Đánh giá chung về phát triển du lịch cộng trên địa bàn huyện Đà Bắc,

Tỉnh Hòa Bình............................................................................................. 82

3.3.1. Những thành công......................................................................... 82

3.3.2. Những tồn tại, hạn chế.................................................................. 84

3.3.3. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế ....................................................... 84

3.4. Giải pháp phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Đà Bắc,

Tỉnh Hòa Bình............................................................................................. 85

v

3.4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng

huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình ................................................................. 85

3.4.2. Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện

Đà Bắc, Tỉnh Hòa Bình........................................................................... 86

KẾT LUẬN.................................................................................................... 93

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 95

PHỤ LỤC...........................................................................................................

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Viết đầy đủ

AN - QP An ninh quốc phòng

BCĐ Ban chỉ đạo

BTTN Bảo tồn thiên nhiên

CĐĐP Cộng đồng địa phương

CN - XD Công nghiệp - Xây dựng

CP Cổ phần

CSVC Cơ sở vật chất

DLCĐ Du lịch cộng đồng

Đà Bắc CBT Công ty Cổ phần du lịch cộng đồng Đà Bắc

GTSX Giá trị sản xuất

HTX Hợp tác xã

KT - XH, Kinh tế - Xã hội

TNDL Tài nguyên du lịch

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU

Hình 2.1. Bản đồ huyện Đà Bắc - tỉnh Hòa Bình ........................................... 32

Bảng 2.1. Chỉ tiêu khí hậu thời tiết từng tháng trên địa bàn huyện................ 34

Bảng 2.2. Tình hình sử dụng đất huyện Đà Bắc năm 2021 ............................ 35

Bảng 2.3. Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế ngành của huyện Đà Bắc .......... 39

Bảng 2.4. Đặc điểm của các điểm nghiên cứu................................................ 44

Bảng 2.5. Số lượng mẫu phân bổ điều tra....................................................... 45

Bảng 3.1. Kết quả thực hiện hoạt động du lịch huyện Đà Bắc....................... 53

Bảng 3.2. Công tác đầu tư cơ sở vật chất trong giai đoạn 2019 - 2021 năm qua

của huyện Đà Bắc............................................................................................ 55

Bảng 3.3. Thống kê số lượng ủng hộ để đầu tư cải thiện điều kiện cơ sở vật

chất của các xóm phục vụ du lịch cộng đồng huyện Đà Bắc.......................... 57

Bảng 3.4. Tổng hợp các hộ được vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh tại

huyện Đà Bắc .................................................................................................. 59

Bảng 3.5. Số lượng các lớp tập huấn về công tác du lịch............................... 60

của tỉnh Hòa Bình............................................................................................ 60

Bảng 3.6. Số lượng các lớp tập huấn về công tác du lịch tại huyện Đà Bắc .. 61

Bảng 3.7. Số lượng các hộ tham gia vào hoạt động du lịch cộng đồng.......... 63

tại huyện Đà Bắc ............................................................................................. 63

Bảng 3.8. Doanh thu từ hoạt động du lịch cộng đồng của huyện Đà Bắc ...... 64

Bảng 3.9. Khảo sát sự thay đổi về thu nhập của người dân sau khi có hoạt

động du lịch cộng đồng................................................................................... 69

Bảng 3.10. Đánh giá hiệu quả từ các hoạt động du lịch cộng đồng (n = 30) . 70

Bảng 3.11. Tổng hợp công tác xúc tiến đầu tư và xây dựng thương hiệu du

lịch huyện Đà Bắc ........................................................................................... 72

Bảng 3.12. Kết quả đánh giá về nhóm yếu tố cơ chế chính sách đầu tư du lịch,

cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch (n=30) ............................. 73

viii

Bảng 3.13. Điều kiện tự nhiên, xã hội ảnh hưởng tới phát triển du lịch cộng

đồng huyện Đà Bắc (n=120)........................................................................... 74

Bảng 3.14. Đánh giá về năng lực cán bộ quản lý nhà nước về du lịch tại huyện

Đà Bắc (n = 30)............................................................................................... 75

Bảng 3.15. Đánh giá của cán bộ quản lý du lịch về năng lực của lao động hoạt

động du lịch tại huyện Đà Bắc (n = 30).......................................................... 76

Bảng 3.16. Đánh giá của khách du lịch về hệ thống cơ sở vật chất cho phát

triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc (n = 90)......................................... 76

Bảng 3.17. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan tới phát triển du

lịch cộng đồng ở Đà Bắc (n = 120)................................................................. 78

Bảng 3.18 Tổng hợp công tác tập huấn, thanh kiểm tra các cơ sở kinh doanh

du lịch của huyện Đà Bắc................................................................................ 81

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch được khai thác dựa trên các giá

trị văn hóa bản địa. Việt Nam với thế mạnh về cảnh quan thiên nhiên tươi

đẹp, văn hóa ẩm thực độc đáo, tập tính người dân thân thiện cởi mở... từng

được giới chuyên gia nhận định có thể trở thành một nước hàng đầu thế giới

về phát triển du lịch cộng đồng, hiện nay loại hình du lịch này đang được

phát triển tại nhiều địa phương góp phần tạo việc làm, kích thích khôi phục

và phát triển các lễ hội, làng nghề truyền thống, đồng thời làm thay đổi diện

mạo nhiều địa phương nơi có các khu du lịch cộng đồng phát triển.

Đà Bắc là một huyện vùng cao của tỉnh Hòa Bình, nằm trong vùng lòng

Hồ Hòa Bình. Vị trí địa lý chỉ cách trung tâm Hà Nội 90 km, cách thành phố

Hòa Bình 15 km và có thể kết nối với nhiều tuyến du lịch với các địa phương

khác như: Vân Hồ - Sơn La, Thanh Sơn, Tân Sơn - Phú Thọ, Tân Lạc, Mai

Châu - Hòa Bình. Đà Bắc có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, địa hình chủ yếu

là đồi núi vẫn giữ được nét hoang sơ và có diện tích mặt hồ thủy điện Hòa

Bình rộng lớn xen lẫn với các đảo núi đá trên mặt hồ nhìn như vịnh Hạ Long

trên cạn. Bên cạnh đó các bản làng dân tộc Dao, Tày, Mường định cư bên hồ

vẫn còn lưu giữ những nét văn hóa đặc trưng của từng dân tộc, là điều kiện

thuận lợi để phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng. Với những tiềm năng trên,

Đà Bắc có điều kiện thuận lợi và phù hợp cho hoạt động du lịch cộng đồng.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, hoạt động du lịch cộng đồng phát triển chưa

tương xứng với tiềm năng và lợi thế của huyện: Chưa hình thành các sản

phẩm du lịch hấp dẫn để thu hút khách du lịch; Chưa khai thác hiệu quả tiềm

năng du lịch, đặc biệt là tiềm năng về tự nhiên; Thời gian lưu trú của khách du

lịch còn ngắn do chưa có sản phẩm du lịch hấp dẫn để kéo dài thời gian lưu

trú của khách du lịch; Hệ thống cơ sở vật chất du lịch (cơ sở lưu trú Homestay,

dịch vụ du lịch…) có rất ít và chưa được đầu tư để đáp ứng nhu cầu khách du

2

lịch. Những hạn chế trên cho thấy cần có giải pháp đồng bộ trong việc phát

triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc để khai thác thế mạnh của huyện

trong bối cảnh Du lịch cộng đồng đang ngày càng được du khách quan tâm.

Ngoài ra, Đà Bắc chưa có một đề tài nào nghiên cứu về lĩnh vực Du

lịch cộng đồng. Đây là một khoảng trống trong công tác nghiên cứu và cần

sớm có những nghiên cứu cụ thể để làm cơ sở cho việc phát triển du lịch cộng

đồng của huyện Đà Bắc.

Từ những lý do trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu để đưa ra các

giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc là nhiệm vụ quan

trọng và cấp bách. Do vậy, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phát triển du

lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Phân tích thực trạng phát triển Du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc, tỉnh

Hòa Bình, luận văn đề xuất một số giải pháp góp phần phát triển Du lịch cộng

đồng (DLCĐ) trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển Du lịch cộng đồng;

- Đánh giá thực trạng phát triển DLCĐ trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh

Hòa Bình;

- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLCĐ trên địa bàn

huyện huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình;

- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần phát triển du lịch cộng

đồng trên địa bàn huyện huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Tình hình phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Đà Bắc,

tỉnh Hòa Bình.

3.2. Phạm vi nghiên cứu