Phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm thanh hà, phường thanh hà, thành phố hội an

Ọ

TRƢỜNG I HỌC Ƣ

KHOA LỊCH SỬ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Ề TÀI: PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘ ỒNG T I

LÀNG GỐ T A , ƢỜNG THANH HÀ,

THÀNH PHỐ HỘI AN

Giảng viên hƣớng dẫn : TS. Lê Thị Thu Hiền

Sinh viên thực hiện : Võ Thảo Linh

Lớp : 14CVNH

Đà Nẵng, 4/2018

Sau một khoảng thời gian học tập, nghiên cứu, xử lý tài liệu và đi thực tế , mặc

dù vẫn còn gặp nhiều khó khăn nhưng đến nay tôi đã hoàn thành đề tài khóa luận tốt

nghiệp. Bên cạnh sự nỗ lực của bản thân, tôi còn nhận được sự giúp đỡ từ nhiều nơi.

Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến giảng viên hướng dẫn -

Tiến sĩ Lê Thị Thu Hiền, người đã tận tình hướng dẫn theo sát tôi trong cả quá trình

thực hiện khóa luận.

Nhân đây tôi cũng xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến quý thầy cô giảng viên bộ môn,

ban chủ nhiệm khoa Lịch Sử, trường Đại học Sư Phạm - Đại học Đà Nẵng đã tận tình

chỉ bảo, góp ý và tạo điều kiện để khóa luận có hướng đi đúng và hoàn thiện hơn.

Bên cạnh đó, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến quý cơ quan, ủy ban, chính quyền,

trung tâm văn hóa - thông tin, bảo tàng, các cô chú lãnh đạo,… của thành phố Hội An

và đặc biệt là phường Thanh Hà cùng với các cá nhân, hộ gia đình, một số du khách tại

làng gốm đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp thông tin, tài liệu quý báu để tôi có thể hoàn

thành đề tài nghiên cứu này!

Ngoài ra, tôi xin gửi cảm ơn đến sự giúp đỡ, động viên của gia đình và bạn bè

trong quá trình tôi thực hiện đề tài. Do thời gian có hạn, nguồn tư liệu chưa thật sự đầy

đủ nên không thể tránh khỏi những thiếu xót và hạn chế. Tôi rất mong nhận được sự

góp ý của quý thầy cô và các bạn để khóa luận được hoàn chỉnh hơn!

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn !

Đà Nẵng, ngày 24 tháng 4 năm 2018

Sinh viên thực hiện

VÕ THẢO LINH

Lời Cảm Ơn

MỤC LỤC

MỞ ẦU.......................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.........................................................................................2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................6

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................7

4.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................7

4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................7

5. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu ...............................................................7

5.1. Nguồn tư liệu ..........................................................................................................7

5.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................8

6. Đóng góp của đề tài...................................................................................................9

7. Cấu trúc của đề tài .....................................................................................................9

NỘI DUNG.................................................................................................................10

ƢƠ 1. Ơ Ở LÍ LUẬN VỀ DU LỊCH CỘ ỒNG. ............................10

1.1. Khái niệm du lịch cộng đồng .............................................................................10

1.2. ặc điểm và nguyên tắc của du lịch cộng đồng ...............................................12

1.2.1. Đặc điểm của du lịch cộng đồng .......................................................................12

1.2.2. Nguyên tắc của du lịch cộng đồng ....................................................................14

1.3. iều kiện phát triển du lịch cộng đồng.............................................................15

1.3.1. Nhu cầu của khách du lịch.................................................................................15

1.3.2. Tài nguyên du lịch .............................................................................................17

1.3.3. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất - kỹ thuật du lịch.............................................17

1.3.3.1. Cơ sở hạ tầng du lịch......................................................................................17

1.3.3.2. Cơ sở vật chất - kỹ thuật du lịch.....................................................................18

1.3.4. Nguồn nhân lực địa phương ..............................................................................19

1.3.5. Cơ chế, chính sách phát triển du lịch.................................................................19

1.3.6. Công tác xúc tiến, quảng bá du lịch ..................................................................20

1.4. Thành phần tham gia của du lịch cộng đồng...................................................21

1.5. Các mức độ tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch ..........................23

ƢƠ 2. T ỰC TR NG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘ ỒNG LÀNG

GỐ T A , ƢỜNG THANH HÀ, THÀNH PHỐ HỘI AN................24

2.1. Tổng quan làng gốm Thanh Hà ........................................................................24

2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên..........................................................................24

2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển làng gốm Thanh Hà .......................................24

2.1.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội và văn hóa ................................................................27

2.2. iều kiện phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm Thanh Hà....................30

2.2.1. Nhu cầu của khách du lịch.................................................................................30

2.2.2. Tài nguyên du lịch .............................................................................................31

2.2.2.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên ............................................................................31

2.2.2.2. Tài nguyên du lịch văn hóa ............................................................................31

2.2.3. Cơ sở vật chất - kỹ thuật du lịch........................................................................34

2.2.4. Năng lực địa phương .........................................................................................35

2.2.5. Cơ chế chính sách phát triển du lịch..................................................................37

2.3. Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm Thanh Hà.................39

2.3.1. Sản phẩm du lịch ...............................................................................................39

2.3.2. Thị trường khách du lịch, doanh thu .................................................................43

2.3.3. Thành phần tham gia du lịch cộng đồng làng gốm Thanh Hà ..........................45

2.3.4. Sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch tại làng gốm ................48

2.4. ánh giá chung về phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm Thanh Hà.....53

2.4.1. Điểm mạnh ........................................................................................................53

2.4.2. Điểm yếu............................................................................................................55

2.4.3. Cơ hội ................................................................................................................56

2.4.4. Thách thức .........................................................................................................56

ƢƠ 3. Ả Á ẨY M NH PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘ ỒNG

T I LÀNG GỐ T A , ƢỜNG THANH HÀ, THÀNH PHỐ HỘI AN

.....................................................................................................................................58

3.1. ăn cứ đề xuất giải pháp ...................................................................................58

3.1.1. Sự phát triển du lịch ở thành phố Hội An..........................................................58

3.1.2. Định hướng, chủ trương của chính quyền thành phố Hội An ...........................59

3.1.3. Thực tiễn phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm Thanh Hà........................60

3.2. Các giải pháp cụ thể ...........................................................................................62

3.2.1. Tăng cường công tác quản lý ............................................................................62

3.2.2. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch cộng đồng.........................................................63

3.2.3. Tăng tính liên kết giữa cộng đồng và các bên liên quan ...................................64

3.2.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực địa phương.............................................65

3.2.5. Tăng cường hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch địa phương .........................67

3.2.6. Đầu tư kết cấu hạ tầng, kỹ thuật........................................................................68

KẾT LUẬN ................................................................................................................70

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................72

PHỤ LỤC ...................................................................................................................75

PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................76

PHỤ LỤC 2 .................................................................................................................79

PHỤ LỤC 3 .................................................................................................................83

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU TRO Ề TÀI

STT TÊN BẢNG TRANG

Bảng 1.1 Đối tượng khách du lịch của du lịch cộng đồng 15

Bảng 2.1

Tổng giá trị thu nhập phân theo ngành kinh tế của

phường Thanh Hà giai đoạn 2013 - 2016

28

Bảng 2.2 Quy mô lao động làm nghề gốm tại làng nghề 35

Bảng 2.3

Thu nhập bình quân của 1 lao động làm nghề trong 1

tháng

36

Bảng 2.4

Tổng lượng khách tham quan và mua hàng tại làng

gốm Thanh Hà.

43

Bảng 2.5

Đánh giá của khách du lịch về người dân làng gốm

Thanh Hà

45

Bảng 2.6

Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt

động bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch làng

gốm Thanh Hà

49

Bảng 2.7

Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt

động cung cấp dịch vụ du lịch tại làng gốm Thanh Hà

50

Bảng 2.8

Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt

động quảng bá du lịch tại làng gốm Thanh Hà

52

1

MỞ ẦU

1. Lý do chọn đề tài

Du lịch cộng đồng xuất hiện như một nhu cầu tất yếu nhằm hạn chế tác động tiêu

cực của “ngành công nghiệp không khói”, góp phần đảm bảo cho sự phát triển bền

vững khi những hoạt động phát triển du lịch được thực hiện chủ yếu với mục đích đơn

thuần là kinh tế đã và đang đe dọa môi trường sinh thái và các giá trị văn hóa bản địa.

Du lịch cộng đồng khá phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt ở các nước đang

phát triển như Indonesia, Thái Lan, Lào, Nepan, Butan…

Ở Việt Nam, du lịch cộng đồng bắt đầu được nghiên cứu và thử nghiệm tại một

số khu vực vào đầu những năm 2000. Mô hình du lịch cộng đồng đã hình thành ở một

số địa phương như Sa Pa, Bát Xát (Lào Cai), Mai Châu (Hòa Bình), Ba Bể (Bắc Cạn),

Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai),… Với mục tiêu chính là trở thành một công cụ

cho hoạt động bảo tồn, công cụ cho phát triển chất lượng cuộc sống, tạo cơ hội cho

trao đổi kiến thức và văn hóa giữa khách du lịch và cộng đồng. Du lịch cộng đồng

ngày càng khẳng định được vai trò của mình trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội

nói chung và phát triển hoạt động du lịch của địa phương nói riêng. Hiện nay, du lịch

cộng đồng đang được coi là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế

bền vững nhất cho cư dân bản địa. Du lịch cộng đồng không chỉ giúp người dân bảo vệ

tài nguyên môi trường sinh thái, mà còn là dịp để bảo tồn và phát huy những nét văn

hoá độc đáo của địa phương.

Loại hình du lịch cộng đồng rất phù hợp với tài nguyên du lịch văn hóa và tự

nhiên của Quảng Nam - nơi còn có rất nhiều làng quê, làng nghề truyền thống. Hơn

thế nữa, du lịch cộng đồng thúc đẩy sự giao lưu văn hóa, tăng cường sự hiểu biết lẫn

nhau giữa người dân địa phương và du khách. Không chỉ mang lại lợi ích dễ nhận thấy

về mặt kinh tế, loại hình du lịch dựa vào cộng đồng còn mở ra cơ hội để người dân

Quảng Nam tự nâng cao năng lực, cập nhật kiến thức, kỹ năng trong hội nhập. Thông

qua phát triển du lịch cộng đồng, bản sắc văn hóa địa phương sẽ được bảo tồn và trân

trọng, môi trường tự nhiên cũng được cải thiện, một số vấn đề xã hội như thiếu việc

làm ở nông thôn, bất bình đẳng giới cũng được dần dần giải quyết.

Từ trước đến nay, khi nhắc đến du lịch Quảng Nam, người ta sẽ nghĩ ngay đến

phố cổ Hội An, thánh địa Mỹ Sơn hoặc hai bãi biển đẹp ngất ngây là An Bàng và Cửa

Đại. Nhưng cách trung tâm thành phố Hội An chỉ hơn 5km còn một điểm đến thú vị và

2

hấp dẫn mà ít người biết, đó là làng gốm Thanh Hà, nằm ngay bên bờ sông Thu Bồn.

Trong bối cảnh nhiều làng nghề truyền thống đang dần đi vào ngõ vắng, đìu hiu trong

phát triển du lịch cộng đồng thì bức tranh du lịch tại làng gốm Thanh Hà (Hội An) lại

đang khởi sắc. Phương án du lịch cộng đồng, tạo nguồn thu kinh tế, giải quyết lao

động địa phương đang được chính quyền phường hướng tới. Cùng với đó, địa phương

cũng đề nghị thành phố có cơ chế khuyến khích xây dựng một số điểm lưu trú cho

khách.

Tuy nhiên, một điểm du lịch luôn luôn tồn tại một quy luật cố hữu, sau khi phát

triển đến một mức độ nào đó sẽ bị ngưng trệ và nếu không có giải pháp, định hướng

đổi mới kịp thời sẽ đi đến lụi tàn, quên lãng. Cách tốt nhất để kéo dài “tuổi thọ” của

một điểm đến du lịch là thực hiện phát triển du lịch một cách bền vững, tức là khai

thác, phát triển ở hiện tại mà không làm tổn hại đến nguồn lợi tương lai. Đối với du

lịch phường Thanh Hà, trong giai đoạn mới khởi sắc như hiện nay, để khai thác các

nguồn tài nguyên hiệu quả hơn nữa, đem lại nguồn lợi cao hơn nữa cho cộng đồng địa

phương nhưng vẫn bảo vệ được môi trường, bảo vệ hệ sinh thái cũng như đặc trưng

văn hóa nơi đây thì việc phát triển du lịch cộng đồng tại làng gốm Thanh Hà là rất cần

thiết.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi quyết định chọn: “Phát triển du lịch cộng

đồng tại làng gốm Thanh Hà, phường Thanh Hà, thành phố Hội An” làm khóa luận

tốt nghiệp của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Trên thế giới đã có nhiều bài báo khoa học, tài liệu, công trình nghiên cứu khác

nhau về du lịch cộng đồng. Vì thế mà lý thuyết về du lịch cộng đồng dần được hình

thành. Công trình: “Community Based Tourism for Conservation and Development”

(Du lịch cộng đồng, đàm thoại và phát triển), xuất bản năm 2003 của Học viện The

Mountain Institute, Hoa Kỳ đã đưa ra các khái niệm về du lịch cộng đồng, vai trò, yếu

tố phát triển. Các tác giả cũng đưa ra các ví dụ về mô hình du lịch cộng đồng ở vùng

Nam Mỹ và Malaysia. Ngoài ra tài liệu cũng đã đưa ra các kiến thức, kỹ năng, kinh

nghiệm thu hút khách du lịch tham gia du lịch cộng đồng.

Mặt khác, tác giả Sue Beeton (2006) với “Community Development through

Tourism” (Phát triển cộng đồng thông qua du lịch) đã cung cấp hệ thống lý thuyết cơ

bản về du lịch và các vấn đề liên quan đến cộng đồng trong việc phát triển du lịch do

3

vậy cuốn sách này được xem là tài liệu vô cùng cần thiết cho các nghiên cứu về du

lịch cộng đồng. Tác giả phân tích sự phát triển của cộng đồng địa phương thông qua

việc kết hợp hiệu quả giữa quy hoạch cộng đồng, lập kế hoạch kinh doanh và quy

hoạch du lịch. Từ đó đưa ra những lý thuyết xác đáng nhất về du lịch và hoạt động

kinh doanh nhằm chuyển từ khâu lập kế hoạch chiến lược sang trao quyền cho người

dân tạo điều kiện để họ tham gia vào hoạt động du lịch.

Với “Community - based Tourism Standard Handbook” (Sổ tay tiêu chuẩn du

lịch cộng đồng) của tác giả Potjana Suansri (2013) thì được xem là tài liệu hướng dẫn

chuẩn để quy hoạch, phát triển du lịch cộng đồng cho các quốc gia thuộc khu vực

ASEAN trong đó Thái Lan được chọn làm mô hình mẫu. Tài liệu này hướng dẫn chi

tiết từng bước chuẩn bị và thực hiện để phát triển du lịch cộng đồng cho một địa

phương nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ, đáp ứng những tiêu chuẩn bền vững và

tăng khả năng tiếp cận thị trường trong phát triển du lịch có trách nhiệm.

Cùng với đó, ở Việt Nam, thấy được xu hướng cũng như tầm quan trọng của

phát triển du lịch cộng đồng đối với mục tiêu phát triển du lịch bền vững, Quỹ Châu

Á và Viện nghiên cứu phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam (2012) đã công bố

“Tài liệu hướng dẫn phát triển du lịch cộng đồng” sau gần 2 năm thực hiện dự án,

nhằm chia sẻ kinh nghiệm xây dựng mô hình du lịch cộng đồng nâng cao đời sống

người dân ở các vùng miền của đất nước. Tài liệu đã nêu rất chi tiết, cụ thể các vấn đề

chung cũng như các bước cần thiết để triển khai mô hình du lịch cộng đồng, đồng thời

đưa ra phân tích mô hình phát triển du lịch cộng đồng tiêu biểu ở Bắc Ninh.

Tiếp đó, năm 2013 “Sổ tay du lịch cộng đồng Việt Nam - phương pháp tiếp cận

dựa vào thị trường” được phát hành. Sổ tay này được thực hiện dựa trên chương trình

phát triển năng lực có trách nhiệm với môi trường, xã hội và quỹ quốc tế về bảo tồn

thiên nhiên Việt Nam (WWF) với mục đích: “Sổ tay du lịch cộng đồng Việt Nam

được thiết kế như một tài liệu hướng dẫn tham khảo thực tế. Góc độ nhìn nhận đơn

giản nhưng khái quát, bao trùm tất cả các giai đoạn chu kỳ dự án, bao gồm các công

cụ thực hành và hướng dẫn sử dụng trong suốt chu kỳ đã khiến cho cuốn sổ trở thành

mối quan tâm của các cơ quan du lịch của tỉnh, huyện và địa phương, các tổ chức phi

chính phủ đang hoạt động trong lĩnh vực du lịch cộng đồng ở Việt Nam, các tổ chức

thuộc khu vực tư nhân mong muốn xây dựng đối tác với các cộng đồng để phát triển

4

các sản phẩm du lịch hay các cộng đồng đang mong muốn thúc đẩy phát triển du lịch

ở địa phương mình” [11, tr.4].

Ngoài ra, tác giả Võ Quế có cuốn sách “Du lịch cộng đồng - Lý thuyết và vận

dụng”, tập 1, nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội. Nội dung sách đã đề cập

đến các lý thuyết về cộng đồng, lịch sử hình thành các khái niệm cộng đồng và bản

chất cộng đồng. Qua đó tác giả cũng đã nêu lên mục tiêu, ý nghĩa phát triển du lịch

dựa vào cộng đồng, các điều kiện và nguyên tắc để hình thành và phát triển du lịch

dựa vào cộng đồng. Không chỉ tiếp cận về mặt lý thuyết tác giả còn rút ra những bài

học kinh nghiệm quý giá từ việc nghiên cứu mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng

đồng trong nước và của một số nước phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới. Đề tài

khoa học cấp Bộ nghiên cứu năm 2003 cũng do Võ Quế làm Chủ nhiệm: “Nghiên

cứu xây dựng mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại Chùa Hương, Hà

Tây”, đã đề cập đến vấn đề du lịch và cộng đồng như: khái niệm về cộng đồng, bản

chất và đặc trưng của cộng đồng, phát triển du lịch cộng đồng... Dựa trên nền tảng

hiện trạng phát triển kinh tế xã hội, tiềm năng du lịch, vai trò của cộng đồng dân cư

tại chùa Hương, đề tài đã xây dựng mô hình mẫu về phát triển du lịch dựa vào cộng

đồng với tiêu chí, cơ chế vận hành và các giải pháp thực hiện.

Ngoài ra, đề tài khoa học cấp Bộ nghiên cứu năm 2002 do PGS.TS Phạm Trung

Lương làm Chủ nhiệm: “Nghiên cứu xây dựng bảo vệ môi trường du lịch với sự tham

gia của cộng đồng góp phần phát triển du lịch bền vững trên đảo Cát Bà - Hải

Phòng”, đã hệ thống hóa một cách có chọn lọc các khái niệm liên quan giữa du lịch,

môi trường và phát triển cộng đồng. Dựa trên các phân tích hiện trạng, đề tài phân

tích sức ép tới môi trường trong những năm tới đồng thời đề xuất mô hình bảo vệ môi

trường với sự tham gia của các thành phần trong cộng đồng với các nghĩa vụ và

quyền lợi cụ thể và các giải pháp để áp dụng mô hình đã đề xuất tại đảo Cát Bà [6].

Bên cạnh đó, đề tài khoa học công nghệ trọng điểm cấp Trường Đại học Quốc

gia Hà Nội do PGS.TS Nguyễn Thị Hải chủ trì, nghiên cứu năm 2010 - 2011:

“Nghiên cứu phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng cho các vườn quốc gia

đặc thù ở miền Bắc Việt Nam (nghiên cứu trường hợp vườn quốc gia Hoàng Liên và

Xuân Thủy)”. Đề tài đã nghiên cứu cơ sở lý luận về du lịch sinh thái cộng đồng và

khả năng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng ở các vườn quốc gia. Tham khảo bài

học kinh nghiệm du lịch cộng đồng ở một số khu vực trên thế giới và Việt Nam. Dựa