Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––

NGÔ THỊ NGA

PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN

VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––

NGÔ THỊ NGA

PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN

VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tâm

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự

giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn, các thông tin trích

dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Ngƣời nghiên cứu

Ngô Thị Nga

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, ngoài sự cố gắng lỗ lực của bản

thân, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm, tạo điều kiện và giúp đỡ của Ban giám

hiệu nhà trƣờng; Các thầy, cô giáo trong Khoa Sau Đại Học - Đại học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh – Đại học Thái Nguyên; UBND thành phố Hạ Long;

Lãnh đạo Ban quản lý Vịnh Hạ Long; Cục Thống kê và các doanh nghiệp

hoạt động du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long. Đặc biệt dƣới sự hƣớng dẫn

nhiệt tình, đầy trách nhiệm của PGS, TS Nguyễn Thị Tâm, Giảng viên khoa

Kế toán, Đại học Nông Nghiệp I – Hà Nội trong suốt quá trình hoàn thành

Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí chuyên gia, cùng toàn thể

những ngƣời đã giúp đỡ cho tôi trong quá trình điều tra, phòng vấn và thu

thập số liệu. Xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, ngƣời thân cùng bạn bè, đồng

nghiệp đã giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho tôi hoàn thành nghiên cứu này cũng

nhƣ sự ủng hộ, tạo điều kiện của cơ quan trong thời gian vừa qua.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên không tránh khỏi những hạn chế

và thiếu xót nhất định khi thực hiện luận văn. Kính mong các thầy giáo, Cô

giáo và bạn bè đồng nghiệp tiếp tục chỉ bảo và đóng góp ý kiến để đề tài ngày

càng đƣợc hoàn thiện hơn.

Một lần nữa, xin chân thành cảm ơn.

Tác giả

Ngô Thị Nga

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ......................................... 3

5. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 3

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DU

LỊCH BỀN VỮNG .......................................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững ............................................. 4

1.1.1. Các khái niệm về du lịch và phát triển du lịch bền vững........................ 4

1.1.2. Nội dung của phát triển du lịch bền vững............................................... 6

1.1.3. Vai trò của Nhà nƣớc trong phát triển du lịch bền vững ........................ 7

1.1.4. Những điều kiện cơ bản đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững ........ 8

1.1.5. Những tiêu chí thể hiện tính bền vững của ngành du lịch .................... 12

1.1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch bền vững ...................... 14

1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển du lịch bền vững............................................. 15

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững trên thế giới......................... 15

1.2.2. Một số bài học phát triển du lịch kém bền vững................................... 17

1.2.3. Du lịch bền vững ở Việt Nam............................................................... 18

1.2.4. Bài học rút ra cho phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trên vịnh

Hạ Long - Quảng Ninh.................................................................................... 21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 22

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đƣợc đặt ra cần giải quyết ................................. 22

2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu................................................................... 23

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu thứ cấp................................................... 23

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu sơ cấp..................................................... 23

2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp thông tin........................................................... 24

2.2.4. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 24

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................ 27

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG

TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH..................... 28

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 28

3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ......................................................... 28

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................... 31

3.2. Những nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch Hạ Long trên quan

điểm bền vững................................................................................................. 39

3.2.1. Nhân tố vĩ mô........................................................................................ 39

3.2.2. Nhân tố vi mô........................................................................................ 40

3.3. Thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững tại Hạ Long ............ 42

3.3.1. Thực trạng phát triển du lịch................................................................. 42

3.3.2. Đánh giá du lịch Hạ Long trên quan điểm phát triển bền vững............ 57

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH THEO HƯỚNG BỀN

VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG – TỈNH QUẢNG NINH.......... 81

4.1. Quan điểm, phƣơng hƣớng và mục tiêu phát triển du lịch trên địa bàn

vịnh Hạ Long................................................................................................... 81

4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 81

4.1.2. Phƣơng hƣớng và mục tiêu ................................................................... 84

4.2. Một số giải pháp phát triển du lịch trên địa bàn Vịnh Hạ Long theo

hƣớng bền vững............................................................................................... 86

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

4.2.1. Nhóm giải pháp phát triển bền vững về mặt kinh tế.................................. 86

4.2.2. Nhóm giải pháp phát triển bền vững về môi trƣờng............................. 93

4.2.3. Nhóm giải pháp về phát triển bền vững về xã hội ................................ 95

4.2.4. Nhóm giải pháp khác ............................................................................ 97

KẾT LUẬN.................................................................................................. 105

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 108

PHỤ LỤC..................................................................................................... 112

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DL : Du lịch

DN : Doanh nghiệp

DT : Doanh thu

ĐVT : Đơn vị tính

GDP : Tổng thu nhập bình quân

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

Tr.đ : Triệu đồng

Tỷ.đ : Tỷ đồng

UBND : Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Danh sách chọn mẫu điều tra khách du lịch đến Hạ Long........... 24

Bảng 3.1. Tăng trƣởng GDP của thành phố Hạ Long..................................... 32

Bảng 3.2. Phát triển các loại hình Doanh nghiệp (DN) lữ hành du lịch......... 43

Bảng 3.3. Tăng trƣởng doanh thu du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long ............ 45

Bảng 3.4. Cơ cấu doanh thu du lịch trên địa bàn Vịnh Hạ Long.................... 46

Bảng 3.5. Tốc độ phát triển các loại hình sản phẩm du lịch........................... 47

Bảng 3.6. Tình hình phát triển khách du lịch đến Hạ Long............................ 50

Bảng 3.7. Lƣợng khách quốc tế lƣu trú tại Hạ Long ...................................... 51

Bảng 3.8. Chất lƣợng lao động trong ngành du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long .... 52

Bảng 3.9. Xếp hạng chất lƣợng khách sạn trên địa bàn vịnh Hạ Long .......... 53

Bảng 3.10. Tình hình phát triển tầu du lịch nghỉ đêm qua các năm ............... 54

Bảng 3.11. Tốc độ phát triển số lƣợng và công suất phòng nghỉ ................... 58

Bảng 3.12. Các điểm du lịch đƣợc bảo tồn, tôn tạo và xếp hạng trong

ngành du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long ....................................... 61

Bảng 3.13. Đóng góp của ngành du lịch trong GDP của thành phố Hạ Long.... 66

Bảng 3.14. Đánh giá của khách hàng về các loại dịch vụ du lịch Hạ Long..... 80

Bảng 4.1. Chỉ tiêu phát triển du lịch đến năm 2020............................................ 85

Bảng 4.2. Dự kiến đóng góp GDP của ngành du lịch cho thành phố Hạ Long ... 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Vịnh Hạ Long là một tài nguyên thiên nhiên vô giá mà tạo hóa đã ban

tặng cho chúng ta. Do đó việc tìm hiểu và khai thác những giá trị tài nguyên

thiên nhiên và văn hóa của vịnh Hạ Long phục vụ du lịch là một trong những

điều rất cần thiết. Du khách sẽ đƣợc cảm nhận, hòa mình vào trong những

cảnh sắc của tài nguyên thiên nhiên vô cùng hùng vĩ với những đảo đá tuyệt

đẹp, hang động lộng lẫy nhiều nhũ đá, măng đá, với những bãi tắm trong

xanh,… và những tài nguyên văn hóa phong phú nhƣ những kho tàng cổ vật

của con ngƣời, những kiến tạo kỳ vĩ và rất đặc biệt của hệ thống đảo đá,…

Trên dải đất Việt Nam tƣơi đẹp, Vịnh Hạ Long luôn nổi bật lên nhƣ

một hình ảnh độc đáo và hấp dẫn vào bậc nhất. Vịnh Hạ Long là một thắng

cảnh tự nhiên nổi tiếng không chỉ ở trong nƣớc mà còn cả trên thế giới. Nơi

đây đã đƣợc UNESCO hai lần công nhận là một trong bảy Di sản thiên nhiên

của thế giới. Đây là một vinh dự và tự hào lớn của Việt Nam cũng nhƣ Quảng

Ninh. Mặt khác nó cũng đem lại cho chúng ta những lợi thế đáng kể về kinh

tế, văn hóa, xã hội. Đồng thời đặt ra cho chúng ta những yêu cầu mới về việc

khai thác, bảo tồn phát huy những giá trị của Di sản nhất là việc khai thác một

cách bền vũng, có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên này phục vụ cho

việc phát triển du lịch Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng.

Tuy nhiên trên thực tế trong những năm khai thác vừa qua vịnh Hạ

Long dƣờng nhƣ đang bỏ lỡ những cơ hội hiếm có này, thực tế cho thấy sự

phát triển du lịch và nguồn thu từ du lịch chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, thế

mạnh vốn có của vịnh Hạ Long.

Hầu hết khách du lịch đến thăm quan vịnh Hạ Long chỉ biết đến một số

hang động, bãi tắm gần đất liền mà không biết rằng vịnh Hạ Long còn đang

mang trong mình nhiều giá trị độc đáo, đặc sắc khác, đặc biệt là giá trị về địa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2

chất – diện mạo, đa dạng sinh học và giá trị lịch sử - văn hóa truyền thống của

các thế hệ ngƣ dân thủy cƣ trên vịnh Hạ Long từ ngàn đời nay.

Những tour du lịch tại Hạ Long thƣờng diễn ra trong thời gian ngắn,

thông thƣờng là 02 ngày 01 đêm, điều này cũng do việc khai thác các dịch vụ

du lịch trên vịnh Hạ Long còn hạn chế, đơn điệu, phong cách phục vụ còn

nhiều bất cập, môi trƣờng sinh thái cũng chƣa tạo đƣợc những ấn tƣợng tốt

cho du khách.

Đề tài: “Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh” mong muốn sẽ làm cơ sở đầu tƣ và quản lý phát triển du lịch một

cách hiệu quả, bền vững, xứng đáng với vị thế của Di sản thiên nhiên thế giới.

Nhận thức tầm quan trọng trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phát

triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm

Luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch, phân tích các nhân tố

ảnh hƣởng đến phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh, từ

đó đƣa ra các giải pháp phát triển du lịch Hạ Long một cách bền vững, ngày

càng đẹp hơn, xứng đáng là kỳ quan thiên nhiên thế giới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

(1). Hệ thống hóa cơ sở lý tuận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững.

(2). Đánh giá thực trạng phát triển du lịch, phân tích các nhân tố ảnh

hƣởng đến phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh.

(3). Đƣa ra các giải pháp phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long một

cách bền vững, ngày càng đẹp hơn, xứng đáng là kỳ quan thiên nhiên thế giới.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3

Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển du lịch bền vững trên địa bàn

vịnh Hạ Long

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại địa bàn vịnh Hạ Long

Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu trong giai đoạn 2010 – 2020.

4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài

- Đóng góp đƣợc cho các cấp lãnh đạo Ngành những đánh giá thực

trạng, tiềm năng mới về du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long hiện nay.

- Đề xuất những giải pháp để phát triển du lịch một cách hiệu quả sẽ

giúp du lịch Hạ Long nói riêng và du lịch Quảng Ninh nói chung có thể phát

triển tốt hơn, đóng góp vào ngân sách Nhà nƣớc tốt hơn.

5. Kết cấu của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn đƣợc kết cấu làm 4 chƣơng:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch bền vững.

Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu.

Chương 3: Thực trạng phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ

Long – Quảng Ninh.

Chương 4: Giải pháp phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trên địa

bàn vịnh Hạ Long - Quảng Ninh.