Phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý ở các trường Trung học Cơ sở thành phố Bắc Ninh - tỉnh Bắc Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRỊNH QUYẾT THẮNG

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ Ở

CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ

BẮC NINH - TỈNH BẮC NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Từ Đức Văn

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng:

Bản luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chƣa đƣợc công bố

ở bất kỳ công trình nào. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về luận văn của mình.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2014

Tác giả luận văn

Trịnh Quyết Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến toàn thể các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt

tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức quý báu về khoa học giáo dục.

Xin chân thành tỏ lòng biết ơn tới Ban giám hiệu ĐH Sƣ phạm - ĐH Thái

Nguyên, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng Đào tạo, và các thầy cô giáo đã tận tình

giảng dạy, quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và

làm luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Thành uỷ, UBND,

Phòng GD&ĐT, các Ban, Ngành, các đồng chí CBQL các trƣờng THCS trong thành

phố Bắc Ninh; các đồng nghiệp và những ngƣời thân trong gia đình đã tận tình giúp

đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Với lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin chân thành cảm ơn Phó Giáo sƣ, Tiến sỹ

Từ Đức Văn, Ngƣời thầy, Ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ,

góp ý để luận văn đƣợc hoàn thành. Cám ơn các Giáo sƣ, Phó Giáo sƣ, Tiến sỹ là chủ

tịch Hội đồng, phản biện và uỷ viên Hội đồng đã dành thời gian quý báu để đọc, nhận

xét và tham gia Hội đồng chấm luận văn.

Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng sinh động và

nhiều vấn đề cần giải quyết vì vậy không thể tránh khỏi những thiếu sót, bản thân rất

mong sự chỉ dẫn, đóng góp giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè

đồng nghiệp và bạn đọc để luận văn có giá trị thực tiễn.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2014

Tác giả luận văn

Trịnh Quyết Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. ii

MỤC LỤC .................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT................................................................ iv

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................... v

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................................ vi

MỞ ĐẦU.......................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu...........................................................................3

3.1. Khách thể nghiên cứu.........................................................................................3

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu.........................................................................................3

4. Giả thiết nghiên cứu...................................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................3

6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 6

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ...........................................................................................4

7.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận.................................................................4

7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn..............................................................4

7.2.1. Phƣơng pháp quan sát .....................................................................................4

7.2.2. Phƣơng pháp điều tra.......................................................................................4

7.2.3. Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia ................................................................4

7.2.4. Phƣơng pháp phỏng vấn..................................................................................5

7.3. Các phƣơng pháp hỗ trợ khác.............................................................................5

8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN

BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ........................................10

1.1. Tổng quan về vấn đề cần nghiên cứu .....................................................................6

1.1.1. Tình hình nghiên cứu về quản lý đội ngũ CBQL ở nƣớc ngoài......................6

1.1.2. Tình hình nghiên cứu về quản lý đội ngũ CBQL ở trong nƣớc ......................6

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.2. Một số khái niệm cơ bản.........................................................................................7

1.2.1. Khái niệm “Biện pháp”, “Phát triển”, “Đội ngũ”, “Cán bộ”...........................7

1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng ............................................9

1.2.3 Đội ngũ cán bộ quản lý...................................................................................15

1.2.4. Trƣờng trung học cơ sở .................................................................................16

1.2.5. Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng THCS...........................................18

1.3. Chủ trƣơng, chính sách Đảng và Nhà nƣớc về công tác cán bộ nữ......................19

1.3.1.Chủ trƣơng, chính sách của Đảng về công tác cán bộ nữ ..............................19

1.3.2. Quy định hiện hành của Nhà nƣớc về công tác cán bộ nữ............................21

1.3.3. Vai trò của nữ CBQL thế giới hiện đại và trong QLGD...............................23

1.3.4. Nhiệm vụ và quyền hạn của cán bộ quản lý trƣờng THCS...........................27

1.4. Công tác phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý trƣờng THCS.............................29

1.4.1. Nữ cán bộ quản lý giáo dục...........................................................................29

1.4.2. Những yêu cầu cơ bản đối với ngƣời nữ CBQLGD .....................................30

1.4.3. Quy hoạch, phát triển đội ngũ nữ CBQLGD bậc THCS...............................32

1.4.4. Công tác bổ nhiệm, đánh giá, khen thƣởng đội ngũ nữ CBQLGD...............33

1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng tới phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý...........................35

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ..............................................................................................35

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CBQL TRƢỜNG

THCS THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH...........................................36

2.1. Vài nét nớn về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội thành phố Bắc Ninh, tỉnh

Bắc Ninh......................................................................................................................36

2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên..................................................................36

2.1.2. Dân số và nguồn lực......................................................................................36

2.1.3. Các đặc điểm về kinh tế xã hội .....................................................................37

2.2. Thực trạng về giáo dục phổ thông thành phố Bắc Ninh.......................................39

2.2.1. Tình hình chung về quy mô giáo dục - đào tạo thành phố Bắc Ninh ..................39

2.2.2. Tình hình giáo dục THCS thành phố Bắc Ninh ............................................43

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2.3. Thực trạng đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh .....56

2.3.1. Về số lƣợng và cơ cấu ...................................................................................56

2.3.2. Về chất lƣợng ................................................................................................59

2.3.3. Nhận định chung về đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh 64

2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh, tỉnh

Bắc Ninh ......................................................................................................................66

2.4.1. Công tác quy hoạch đội ngũ nữ CBQL.........................................................66

2.4.2. Kế hoạch đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ CBQL nói chung và nữ CBQL nói riêng.67

2.4.3. Đánh giá, tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển đội ngũ nữ CBQL68

2.4.4. Về chế độ, chính sách đối với đội ngũ nữ CBQL .........................................69

2.4.5. Về việc tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng đối với việc nâng cao chất lƣợng

đội ngũ nữ CBQL....................................................................................................71

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .............................................................................................75

CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CBQL CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ, THÀNH PHỐ BẮC NINH................................................76

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp...............................................................................76

3.1.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp về phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THCS...... 76

3.1.2. Nguyên tắc để xây dựng biện pháp phát triển đội ngũ nữ CBQL các trƣờng

THCS thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh .............................................................78

3.2. Một số biện pháp phát triển đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh

- tỉnh Bắc Ninh.............................................................................................................80

3.2.1. Lập quy hoạch phát triển đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS và thực hiện có

hiệu quả quy hoạch..................................................................................................80

3.2.2. Quan tâm đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS. ..................83

3.2.3. Đổi mới cơ chế bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, điều động, luân chuyển.................89

3.2.4. Tạo môi trƣờng và động lực để đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS phát triển.......93

3.2.5. Phát triển đồng bộ về cơ cấu độ tuổi và trình độ đội ngũ nữ CBQL giáo dục .....95

3.2.6. Hoàn thiện quy trình đánh giá cán bộ ...........................................................96

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp............................................................................98

3.4. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS ở

thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh..............................................................................100

3.4.1. Mục đích khảo sát..........................................................................................100

3.4.2. Nội dung khảo sát..........................................................................................100

3.4.3. Phƣơng pháp khảo sát .................................................................................100

3.4.4. Kết quả khảo sát ..........................................................................................101

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3..............................................................................................102

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..........................................................................103

1. Kết luận ..................................................................................................................103

2. Khuyến nghị...........................................................................................................104

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................107

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

BGD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

CB : Cán bộ

CBQL : Cán bộ quản lý

CNH : Công nghiệp hoá

CNV : Công nhân viên

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

GV : Giáo viên

HĐH : Hiện đại hoá

HĐND : Hội đồng nhân dân

KH&CN : Khoa học và Công nghệ

KHTN : Khoa học tự nhiên

KHXH : Khoa học xã hội

KT-XH : Kinh tế - xã hội

NCKH : Nghiên cứu khoa học

QLGD : Quản lý giáo dục

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thong

UBND : Uỷ ban nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Số lƣợng trƣờng, lớp các bậc học................................................................40

Bảng 2.2. Tỉ lệ huy động học sinh qua các năm..........................................................40

Bảng 2.3. Cơ sở vật chất..............................................................................................40

Bảng 2.4. Số lƣợng CB, GV, CNV các bậc học ..........................................................41

Bảng 2.5. Trƣờng đạt chuẩn quốc gia..........................................................................50

Bảng 2.6. Đảng viên, TĐ đào tạo, Chuyên ngành đào tạo ..........................................56

Bảng 2.7.a. Về giới tính CBQL trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh ..........................57

Bảng 2.7.b. Về độ tuổi của nữ CBQL trƣờng THPT thành phố Bắc Ninh.................57

Bảng 2.7.c. Về trình độ chuyên môn, quản lý của nữ CBQL trƣờng THCS...............58

Bảng 2.7.d. Về trình độ lý luận chính trị của nữ CBQL trƣờng THPT......................58

Bảng 2.8. Đối chiếu các kết quả trƣng cầu ý kiến các nữ CBQL và giáo viên ở các

trƣờng THCS thành phố Bắc Ninh về đánh giá đội ngũ CBQL ...............61

Bảng 3.1. Khảo sát về tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ nữ CBQL101

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

HÌNH

Hình 3.1. Sơ đồ biểu diễn biện pháp nâng cao chất lƣợng đội ngũ CBQL trƣờng

THCS thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ................................................99

SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Trƣờng THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân......................................16

BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Trƣờng, lớp, học sinh ..............................................................................44

Biểu đồ 2.2. Đội ngũ giáo viên ....................................................................................44

Biểu đồ 2.3. Xếp loại học lực ......................................................................................46

Biểu đồ 2.4. Xếp loại hạnh kiểm .................................................................................46

Biểu đồ 2.5. Kết quả tham gia các kỳ thi học sinh giỏi tỉnh........................................47

Biểu đồ 2.6. Kết quả thi học sinh giỏi thành phố ........................................................48

Biểu đồ 2.7. Tỉ lệ huy động khối THCS......................................................................48

Biểu đồ 2.8. Biểu đồ tỉ lệ học sinh THCS lƣu ban trong 5 năm..................................49

Biểu đồ 2.9. Biểu đồ tỉ lệ học sinh THCS bỏ học trong 5 năm ...................................49

Biểu đồ 2.10. Kết quả tốt nghiệp của học sinh THCS trong 5 năm qua......................50

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế kỷ XXI, thế kỷ của các đặc trƣng về trí thức hiện đại, thế kỷ của nền kinh tế

với những sản phẩm của nó chứa đựng một hàm lƣợng chất xám cao, thế kỷ của cách

mạng KH&CN đang phát triển với những bƣớc tiến nhẩy vọt nhằm đƣa thế giới chuyển

từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Đặc

trƣng đó, làm biến đổi nhanh chóng và sâu sắc đời sống vật chất và tinh thần của xã hội

và tác động đến mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội trong đó có giáo dục. Sự đổi mới và

cải cách giáo dục đang diễn ra ở quy mô toàn cầu tạo cơ hội cho giáo dục Việt Nam

nhanh chóng tiếp cận đƣợc với xu thế mới về quản lý giáo dục nói chung và quản lý đội

ngũ CBQL giáo dục nói riêng.

Đại hội X của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã khẳng định mục tiêu phát triển của

nƣớc ta là “Đẩy nhanh tốc độ tăng trƣởng kinh tế, sớm đƣa nƣớc ta ra khỏi tình trạng

kém phát triển và cải thiện rõ rệt đời sống vật chất văn hóa tinh thần của nhân dân.

Tập trung đẩy mạnh CNH - HĐH và phát triển kinh tế trí thức, tạo nền tảng đƣa nƣớc

ta cơ bản trở thành một nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại vào năm 2020”

[15,Tr.8]. Nhƣ vậy, để đi tắt đón đầu về phát triển KT - XH thì vai trò của GD&ĐT

đƣợc đề cao là “Quốc sách hàng đầu” và một trong những biện pháp phát triển

GD&ĐT hiện nay là tập trung nâng cao chất lƣợng giáo dục nhằm xây dựng lực

lƣợng lao động Việt Nam trong đó mỗi cá nhân phải có bản lĩnh, nhân văn, năng

động, sáng tạo, có học vấn, có kỹ năng nghề nghiệp, có khả năng thích ứng, có ý thức

làm chủ và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng với chính mình, giầu bản sắc dân tộc

phù hợp với nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng XHCN trong xu thế hội nhập quốc tế

và toàn cầu hóa.

Chất lƣợng GD&ĐT phụ thuộc phần nhiều vào chất lƣợng đội ngũ nhà giáo và

CBQL giáo dục. Nhƣng trong thực tế hiện nay: “Công tác quản lý giáo dục còn kém

hiệu quả”; “Năng lực của quản lý giáo dục các cấp chƣa đƣợc chú trọng nâng cao”

[15, Tr.14].

Trƣớc thực trạng trên, Ban Bí thƣ TW Đảng Cộng Sản Việt Nam đã có Chỉ thị

40 - CT/ TW ngày 15/6/2004 về “xây dựng, nâng cao chất lƣợng đội ngũ CBQL giáo

dục” và Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã có

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

Quyết định số 09/ TTg ngày 11/01/ 2005 phê duyệt đề án “Xây dựng, nâng cao chất

lƣợng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục giai đoạn 2005 - 2010”.

Tiếp đó, Chiến lƣợc phát triển KT - XH giai đoạn 2011 - 2020 của Văn kiện Đại

hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hƣớng chuẩn hoá, HĐH, xã

hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục,

phát triển đội ngũ giáo viên và CBQL là khâu then chốt...” [16, Tr.26].

Trong hệ thống giáo dục quốc dân, cấp THCS là cầu nối giữa cấp tiểu học và

cấp trung học phổ thông, có vị trí rất quan trọng trong chiến lƣợc phát triển giáo dục

thời công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Do vậy để phát triển giáo dục THCS thì

vấn đề quan trọng là phát triển đội ngũ CBQLGD.

Ở Việt Nam, phụ nữ chiếm gần 51% dân số, 48% lực lƣợng lao động trong cả

nƣớc. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo thì lực lƣợng lao động nữ chiếm

khoảng 70% trong tổng số lực lƣợng lao động, ở những lớp học thấp nhƣ tiểu học,

trung học cơ sở tỉ lệ lao động nữ chiếm khoảng 85% đến 90%, do vậy việc phát triển

đội ngũ nữ CBQLGD lại càng có vai trò cấp bách trong sự nghiệp giáo dục nƣớc nhà.

Trong những năm qua GD&ĐT thành phố Bắc Ninh đã đạt đƣợc một số thành

tựu quan trọng, góp phần đổi mới sự nghiệp GD&ĐT và phát triển KT - XH của thành

phố. Bên cạnh những thuận lợi và kết quả đạt đƣợc Giáo dục Bắc Ninh còn gặp không ít

khó khăn và thách thức.

Thành phố Bắc Ninh hiện có 19 trƣờng THCS với số CBQL 38 ngƣời, giáo

viên THCS là 652 ngƣời, học sinh là 8.724 em. Một bộ phận quản lý đã đƣợc bồi

dƣỡng ngắn hạn ở trƣờng Cao đẳng sƣ phạm Bắc Ninh, một số CBQL đã tốt nghiệp

cao học QLGD, một số đang theo học. Nhìn chung đội ngũ CBQL các trƣờng THCS

của thành phố có phẩm chất đạo đức tốt, cơ bản hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao,

nhƣng cũng còn một số CBQL còn hạn chế về trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp

(nghiệp vụ quản lý) chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển của GD&ĐT đặc biệt là đội ngũ

CBQLGD nữ.

Hơn nữa, thực tế đội ngũ cán bộ quản lý THCS hiện nay của thành phố Bắc Ninh

chiếm 76,8% là nữ; dự kiến trong giai đoạn 5 năm tới tỷ lệ nữ CBQL của các trƣờng

THCS trên địa bàn đạt tới 85%. Vấn đề đó đặt ra yêu cầu cần thiết là phải có chiến lƣợc cụ

thể nhằm xây dựng, phát triển đội ngũ nữ CBQL trƣờng THCS có năng lực để hoàn thiện

nhiệm vụ quản lý giáo dục trƣớc yêu cầu của đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục.