Phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HOÀNG VĂN BÌNH

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HOÀNG VĂN BÌNH

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. BÙI QUANG TUẤN

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan nội dung luận văn là kết quả của sự tìm tòi, nghiên

cứu, sưu tầm từ nhiều nguồn tài liệu và liên hệ thực tiễn. Các số liệu trong

luận văn là trung thực không sao chép bất kỳ luận văn hoặc đề tài nghiên cứu

nào trước đó.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày.

Tác giả

Hoàng Văn Bình

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình theo học chương trình cao học quản lý kinh tế của

trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên và nhất là trong

thời gian nghiên cứu, hoàn thiện luận văn của mình hôm nay là kết quả của

một quá trình học tập cùng với sự say mê và dày công nghiên cứu của bản

thân mình. Nhưng để tôi có kết quả này là nhờ sự giảng dạy, chỉ bảo nhiệt

tình của rất nhiều thầy cô trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái

Nguyên, sự ủng hộ của các đồng nghiệp, bạn bè và người thân.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu và các giảng viên trường Đại

học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã giảng dạy và tạo điều kiện giúp đỡ tôi

trong khóa học và trong quá trình thực hiện luận văn này.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS BÙI QUANG TUẤN,

người đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình hoàn thiện luận văn.

Tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu, tập thể các sở, ban, ngành, các

doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ thuộc nhóm ngành điện - điện tử và cơ khí

chế tạo đã giúp tôi hoàn thành tốt luận văn này.

Và trong thời gian học tập cũng như trong giai đoạn làm luận văn, tôi

nhận được sự cộng tác chân thành của các học viên lớp K12-QLKTB, tôi xin

được gửi lời cảm ơn tới họ về sự cộng tác và giúp đỡ trong thời gian qua.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã ủng hộ tôi về mặt tinh

thần trong suốt thời gian học tập và làm luận văn tốt nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả

Hoàng Văn Bình

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT............................................ vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ........................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài....................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 3

4. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 3

5. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................... 3

6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ TẠI ĐỊA PHƯƠNG ............................... 5

1.1. Khái niệm và vai trò của công nghiệp hỗ trợ.......................................... 5

1.1.1. Các khái niệm về công nghiệp hỗ trợ ..................................................... 5

1.1.2. Đặc điểm của công nghiệp hỗ trợ ........................................................... 8

1.1.3. Vai trò của công nghiệp hỗ trợ.............................................................. 11

1.2. Các mô hình và điều kiện phát triển công nghiệp hỗ trợ...................... 16

1.2.1. Các mô hình phát triển công nghiệp hỗ trợ trên thế giới ...................... 16

1.2.2. Các nhân tố thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp hỗ trợ.................. 16

1.3. Kinh nghiệm quốc tế và trong nước về phát triển công nghiệp hỗ trợ....... 20

1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển công nghiệp hỗ trợ ........................ 20

1.3.2. Kinh nghiệm về phát triển công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam ................. 21

1.3.3. Những bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Thái Nguyên ........................ 25

iv

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 26

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu......................................................................... 26

2.2. Phương pháp nghiên cứu của đề tài...................................................... 26

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu và chọn mẫu nghiên cứu.................................. 26

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 27

2.2.3. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 29

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................... 29

Chương 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN.............................................. 31

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Thái Nguyên ............ 31

3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................. 31

3.1.2. Tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên .................................... 34

3.2. Thực trạng phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.... 38

3.2.1. Thực trạng phát triển công nghiệp hỗ trợ cho lĩnh vực thiết bị điện

- điện tử trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên................................................ 39

3.2.2. Thực trạng phát triển công nghiệp hỗ trợ cho lĩnh vực cơ khí chế

tạo trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên......................................................... 49

3.3. Đánh giá chung về phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên.......................................................................................... 60

3.3.1. Những thuận lợi phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên......................................................................................... 60

3.4.2. Những thách thức trong phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên .................................................................................. 62

3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 63

Chương 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY

MẠNH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH THÁI NGUYÊN.......................................................................... 68

4.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế tác động đến phát triển công

nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên........................................ 68

4.1.1. Bối cảnh quốc tế.................................................................................... 68

v

4.1.2. Bối cảnh trong nước.............................................................................. 70

4.2. Quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ

trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .............................................................. 74

4.2.1. Quan điểm phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.... 74

4.2.2. Mục tiêu phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ..... 74

4.2.3. Định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .... 76

4.3. Các giải pháp để phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên.......................................................................................... 77

4.3.1. Giải pháp về tài chính ........................................................................... 77

4.3.2. Giải pháp về đầu tư và huy động vốn ................................................... 78

4.3.3. Giải pháp về nghiên cứu phát triển và khoa học................................... 81

4.3.4. Các giải pháp và chính sách phát triển nguồn nhân lực........................ 82

4.3.5. Các giải pháp về hạ tầng ....................................................................... 83

4.3.6. Các giải pháp về quản lý và điều hành ................................................. 84

4.3.7. Cơ chế chính sách ................................................................................. 86

4.4. Một số đề xuất và kiến nghị.................................................................. 87

4.4.1. Đối với chính phủ.................................................................................. 87

4.4.2. Đối với địa phương ............................................................................... 87

KẾT LUẬN.................................................................................................... 90

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 92

PHIẾU ĐIỀU TRA........................................................................................ 94

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

CN : Công nghiệp

CNHT : Công nghiệp hỗ trợ

DN : Doanh nghiệp

GTSXCN : Giá trị sản xuất công nghiệp

KT - XH : Kinh tế - xã hội

NN : Nhà nước

SEVT : Công ty trách nhiệm hữu hạn Samsung

electronics Việt Nam Thái Nguyên

TN : Thái Nguyên

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.................... 34

Bảng 3.2. Giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh Thái Nguyên ................... 35

Bảng 3.3. Trị giá hàng hóa xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ........ 37

Bảng 3.4. Trị giá hàng hóa nhập khẩu tỉnh Thái Nguyên ........................... 38

Bảng 3.5. Giá trị sản xuất công nghiệp hỗ trợ nhóm ngành thiết bị điện

- điện tử (giá so sánh 2010) ........................................................ 43

Bảng 3.6. Khảo sát về sự giúp đỡ của các khách hàng chính đối với

doanh nghiệp cung ứng các sản phẩm hỗ trợ ............................. 44

Bảng 3.7. Hoạt động xuất - nhập khẩu của CNHT ngành điện - điện tử.... 46

Bảng 3.8. Khảo sát về dự định mở rộng phần sản xuất công nghiệp hỗ

trợ của doanh nghiệp thuộc nhóm ngành điện - điện tử ............. 47

Bảng 3.9. Những chính sách ưu đãi của Nhà nước, địa phương với

doanh nghiệp CNHT nhóm ngành điện - điện tử ....................... 48

Bảng 3.10. Giá trị sản xuất của công nghiệp hỗ trợ nhóm ngành cơ khí

chế tạo (giá so sánh 2010) .......................................................... 53

Bảng 3.11. Khảo sát về sự giúp đỡ của các khách hàng chính đối với

doanh nghiệp cung ứng các sản phẩm hỗ trợ ............................. 57

Bảng 3.12. Khảo sát về dự định mở rộng phần sản xuất công nghiệp hỗ

trợ của doanh nghiệp thuộc nhóm ngành cơ khí - chế tạo.......... 58

Bảng 3.13. Những chính sách ưu đãi của Nhà nước, địa phương với

doanh nghiệp CNHT nhóm ngành cơ khí chế tạo ...................... 59

Bảng 3.14. Vốn đầu tư của các doanh nghiệp hỗ trợ .................................... 64

Bảng 4.1. Tổng hợp các mục tiêu phát triển công nghiệp hỗ trợ (giá

SS 2010) ..................................................................................... 75

Bảng 4.2. Tốc độ tăng trường bình quân của các ngành công nghiệp hỗ trợ......75

Bảng 4.3. Tỷ lệ giá trị SXCN hỗ trợ trong giá trị SXCN của các ngành

công nghiệp chủ lực đến 2030 .................................................... 75

Bảng 4.4. Dự báo chuyển dịch cơ cấu giá trị SX của các ngành CNHT

trong tổng giá trị SXCN toàn tỉnh đến 2030............................... 75

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Giá trị sản xuất CNHT của nhóm ngành điện - điện tử ............. 43

Biểu đồ 3.2: Hoạt động xuất - nhập khẩu của CNHT ngành điện - điện tử.... 46

Biểu đồ 3.3: Giá trị sản xuất của CNHT nhóm ngành cơ khí - chế tạo.......... 53

Biểu đồ 3.4: Cơ cấu vốn của CNHT ngành điện - điện tử.............................. 65

Biểu đồ 3.5: Cơ cấu vốn của CNHT ngành cơ khí chế tạo............................. 65