Phát triển công nghiệp chế biến nông sản tại tỉnh Kon Tum

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRỊNH TRUNG KIÊN

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP

CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TẠI TỈNH KON TUM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

ĐÀ NẴNG - NĂM 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRỊNH TRUNG KIÊN

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP

CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TẠI TỈNH KON TUM

Chuyên ngành : Kinh tế công nghiệp

Mã số : 62.31.09.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

GS.TS. Lê Thế Giới

PGS.TS. Nguyễn Hoà Nhân

ĐÀ NẴNG - NĂM 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, về tính

mới của Luận án và các số liệu chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào

khác.

Tác giả luận án

Trịnh Trung Kiên

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

MỤC LỤC................................................................................................................. ii

BẢNG QUI ĐỊNH CHỮ VIẾT TẮT................................................................... viii

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................x

DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................... xii

CHƯƠNG MỞ ĐẦU............................................................................................. xiii

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................... xiii

2. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. xiv

3. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................ xiv

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ................................................... xiv

5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... xiv

6. Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án .................................... xvii

6.1. Những nghiên cứu trong nước ......................................................... xvii

6.2. Các lý thuyết nghiên cứu của nước ngoài về vấn đề PTCN gắn với

PTKT địa phương..................................................................................... xix

6.3. Những vấn đề còn tồn tại và khoảng trống để thực hiện nghiên cứu

PTCN chế biến NS trong PTCN gắn liền với PTKT địa phương trong thời

kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế...........................................xx

7. Những đóng góp mới của Luận án...................................................................... xxi

8. Kết cấu chung của Luận án ................................................................................ xxii

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ

BIẾN NÔNG SẢN TẠI ĐỊA PHƯƠNG..................................................................1

1.1. KHUNG LÝ THUYẾT VỀ CN VÀ PTCN CHẾ BIẾN NS ...............................1

1.1.1. Khung khái niệm về CN và PTCN chế biến NS ........................................1

1.1.2. Một số quan điểm mới về PTCN chế biến NS ...........................................3

1.1.3. Khung lý thuyết về PTCN chế biến NS......................................................7

1.2. ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI VÀ VAI TRÒ CỦA CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN

NÔNG SẢN ..............................................................................................................11

1.2.1. Đặc điểm của công nghiệp chế biến nông sản.................................11

1.2.2. Phân loại công nghiệp chế biến nông sản........................................14

1.2.3. Vai trò của công nghiệp chế biến nông sản .....................................16

1.3. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TRONG

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƯƠNG .....................................................17

1.3.1. Các mô hình PTCN chế biến nông sản tại địa phương .......................17

1.3.1.1. Mô hình PTCN chế biến NS tích hợp quy trình sản xuất và hoạt

động thương mại khép kín..........................................................................18

iii

1.3.1.2. Mô hình PTCN chế biến NS gắn liền với PTBV nông nghiệp ......20

1.3.2. Nội dung cơ bản của phát triển công nghiệp chế biến nông sản trong phát

triển công nghiệp địa phương .............................................................................24

1.3.2.1. Xác định lợi thế so sánh phát triển ngành công nghiệp chế biến

nông sản của địa phương...........................................................................24

1.3.2.2. Tạo lập lợi thế cạnh tranh phát triển ngành công nghiệp chế biến

nông sản của địa phương...........................................................................27

1.3.2.3. Vai trò của chính quyền địa phương trong nghiên cứu hoạch định

và tổ chức thực hiện chính sách PTCN chế biến NS .................................31

1.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ

BIẾN NÔNG SẢN TẠI ĐỊA PHƯƠNG ..................................................................34

1.4.1. Các yếu tố đầu vào....................................................................................34

1.4.2. Các nhóm yếu tố về thị trường địa phương..............................................35

1.4.3. Các ngành công nghiệp hỗ trợ của địa phương ........................................36

1.4.4. Chiến lược ngành và đặc điểm cạnh tranh của DN trong ngành.............37

1.4.5. Yếu tố sự thay đổi.....................................................................................38

1.4.6. Vai trò của nhà nước.................................................................................38

1.4.7. Vai trò của chính quyền địa phương.........................................................39

1.5. KHUNG PHÂN TÍCH VÀ HỆ THỐNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ PTCN

CHẾ BIẾN NS ĐỊA PHƯƠNG ................................................................................40

1.5.1. Khung phân tích PTCN chế biến NS địa phương ....................................40

1.5.2. Hệ thống tiêu chí đánh giá sự phát triển công nghiệp chế biến nông sản

của địa phương....................................................................................................42

1.5.2.1. Tiêu chí đánh giá phát triển công nghiệp chế biến nông sản trên

cơ sở đánh giá điều kiện và đặc điểm của địa phương..............................42

1.5.2.2. Tiêu chí xác định lợi thế so sánh các sản phẩm trong ngành công

nghiệp chế biến nông sản...........................................................................43

1.5.2.3. Các chỉ tiêu, tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh ngành .........44

1.5.2.4.Tiêu chí đánh giá chính sách PTCN tại địa phương .....................47

1.6. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA TRONG PHÁT TRIỂN NGÀNH

CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG SẢN...............................................................52

1.61. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ ..........................................................................52

1.6.1.1. Tập trung phát triển các nông sản có lợi thế cạnh tranh .............52

1.6.1.2. Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học – công nghệ vào sản xuất và

chế biến nông sản.......................................................................................52

1.6.2. Kinh nghiệm của Malaysia.......................................................................53

1.6.3. Kinh nghiệm của Singapore .....................................................................55

1.6.4. Kinh nghiệm của Indonesia ......................................................................56

iv

1.6.5. Kinh nghiệm của Philippines....................................................................57

1.6.6. Kinh nghiệm của Thái Lan .......................................................................58

1.6.7. Kinh nghiệm sản xuất, chế biến nông sản điển hình tại Việt Nam ..........59

1.6.8. Bài học kinh nghiệm cho PTCN chế biến NS tại địa phương..................62

Kết luận chương 1 .....................................................................................................64

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN

NÔNG SẢN TẠI TỈNH KONTUM.......................................................................65

2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI TỈNH KON TUM ..................65

2.1.1. Các điều kiện tự nhiên ..............................................................................65

2.1.2. Về kinh tế, xã hội......................................................................................66

2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH KON

TUM..........................................................................................................................67

2.2.1. Tiềm năng phát triển ngành công nghiệp tỉnh Kon Tum .........................67

2.2.1.1. Những tiềm năng, thế mạnh, lợi thế phát triển ngành công nghiệp67

2.2.1.2. Đánh giá việc khai thác, phát huy những tiềm năng, thế mạnh để

phát triển KTXH ở Kon Tum trong thời gian vừa qua ..............................67

2.2.2. Hiện trạng phát triển công nghiệp tỉnh Kon Tum.....................................68

2.2.2.1. Số lượng cơ sở CN, tiểu thủ CN theo thành phần KT...................68

2.2.2.2. Phân loại theo phân ngành CN.....................................................69

2.2.3. Lực lượng lao động công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp..........................69

2.2.3.1. Diễn biến phân bố lao động theo các thành phần kinh tế và ngành

kinh tế.........................................................................................................69

2.2.3.2. Diễn biến lao động theo trình độ..................................................70

2.2.4. Tình hình đầu tư cho công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp........................70

2.2.4.1. Diễn biến vốn đầu tư cho công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp.....70

2.2.4.2. Tổng giá trị tài sản cố định của toàn ngành công nghiệp............71

2.2.5. Kết quả hoạt động của công nghiệp .........................................................71

2.2.5.1. Giá trị sản xuất công nghiệp và mức tăng trưởng phân theo thành

phần kinh tế................................................................................................71

2.2.5.2. Giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp ....................................74

2.2.5.3. Sản phẩm chủ yếu của công nghiệp tiểu thủ công nghiệp............74

2.2.5.4. Giá trị hàng hoá xuất khẩu của ngành CN...................................75

2.2.5.5. Hiệu quả của sản xuất kinh doanh của ngành CN .......................75

2.2.6. Đánh giá trình độ công nghệ của các thành phần kinh tế.........................76

2.2.7. Chuyển dịch cơ cấu công nghiệp..............................................................76

2.2.7.1. Chuyển dịch theo vùng lãnh thổ ...................................................76

2.2.7.2. Chuyển dịch theo cơ cấu ngành....................................................77

2.2.8. Hiện trạng phát triển khu, cụm công nghiệp Kon Tum............................78

v

2.2.9. Đánh giá chung về hiện trạng công nghiệp ..............................................78

2.2.9.1. Những mặt được và nguyên nhân .................................................78

2.2.9.2. Những tồn tại và nguyên nhân......................................................79

2.3. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT NÔNG SẢN CHỦ LỰC VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG

NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TỈNH KON TUM.............................................80

2.3.1. Tình hình sản xuất nông sản chủ lực ........................................................80

2.3.1.1. Ngành trồng cây hàng năm...........................................................80

2.3.1.2. Ngành trồng cây lâu năm..............................................................82

2.3.1.3. Ngành chăn nuôi...........................................................................85

2.3.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới sản xuất NS chủ lực tỉnh Kon Tum.....87

2.3.2. Thực trạng PTCN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum ....................................87

2.3.2.1. Sản phẩm cao su ...........................................................................88

2.3.2.2. Sản phẩm cà phê ...........................................................................89

2.3.2.3. Sản phẩm tinh bột sắn...................................................................89

2.4. PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ

BIẾN NÔNG SẢN TẠI TỈNH KON TUM ..............................................................90

2.4.1. Xác định lợi thế so sánh để phát triển công nghiệp chế biến nông sản

trong phát triển kinh tế tỉnh Kon Tum................................................................90

2.4.1.1. Xác định lợi thế của tỉnh Kon Tum...............................................91

2.4.1.2. Vai trò của chính quyền tỉnh trong phát huy lợi thế so sánh phát

triển công nghiệp chế biến nông sản .........................................................93

2.4.1.3. Đánh giá tình hình sản xuất, chế biến và xuất khẩu hàng nông sản

chủ lực (cà phê, cao su) của tỉnh Kon Tum. ..............................................97

2.4.2. Tạo lập lợi thế cạnh tranh thúc đẩy phát triển các sản phẩm công nghiệp

chế biến nông sản tại tỉnh Kon Tum.................................................................104

2.4.2.1. Phân tích, đánh giá việc tạo lập lợi thế cạnh tranh phát triển công

nghiệp chế biến nông sản sản tỉnh Kon Tum...........................................105

2.4.2.2. Phân tích các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh công nghiệp

chế biến nông sản tại tỉnh Kon Tum ........................................................119

2.4.3. Đánh giá chính sách PTCN chế biến nông sản tỉnh Kon Tum...............120

2.4.3.1. Đánh giá chính sách theo cách tiếp cận 3 giác độ.....................121

2.4.3.2. Đánh giá chính sách theo 7 tiêu chí cơ bản ...............................122

2.4.3.3. Đánh giá quá trình hoạch định chính sách PTCN chế biến nông

sản ............................................................................................................128

2.4.3.4. Đánh giá tổ chức thực hiện chính sách ......................................129

2.4.3.5. Đánh giá chung về chính sách phát triển công nghiệp chế biến

nông sản tỉnh Kon Tum............................................................................134

vi

2.4.4. Phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển công nghiệp chế

biến nông sản tại tỉnh Kon Tum .......................................................................137

2.4.5. Một số vấn đề đặt ra trong PTCN chế biến nông sản tỉnh Kon Tum .....139

Kết luận chương 2 ...................................................................................................141

CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG

SẢN TỈNH KON TUM .........................................................................................142

3.1. QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH KONTUM GIAI ĐOẠN

2015 - 2020, ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2025 .....................................................142

3.1.1. Quan điểm phát triển công nghiệp..........................................................142

3.1.2. Các mục tiêu phát triển công nghiệp ......................................................142

3.1.3. Các định hướng phát triển công nghiệp..................................................143

3.1.4. Các phương án phát triển........................................................................143

3.1.5. Luận chứng và lựa chọn phương án phát triển ngành công nghiệp........144

3.1.6. Quy hoạch PTCN chế biến NS tỉnh Kon Tum .......................................144

3.1.6.1. Định hướng phát triển ................................................................144

3.1.6.2. Quy hoạch CN chế biến NS và thực phẩm..................................145

3.2. CƠ HỘI, THÁCH THỨC VÀ SỰ LỰA CHỌN MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN

CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TẠI TỈNH KON TUM.......................150

3.2.1. Cơ hội và thách thức đối với sự phát triển công nghiệp chế biến nông sản

vùng Tây Nguyên trong hội nhập kinh tế quốc tế ............................................150

3.2.1.1. Cơ hội..........................................................................................150

3.2.2.2. Thách thức ..................................................................................151

3.2.2. Lựa chọn mô hình phát triển công nghiệp chế biến nông sản và cách thức

tổ chức tại tỉnh Kon Tum..................................................................................153

3.3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG SẢN TỈNH

KON TUM ..............................................................................................................155

3.3.1. Giải pháp tích hợp các mô hình triển khai hình mẫu mới trong chiến lược

phát triển ngành ................................................................................................155

3.3.1.1. Giải pháp nghiên cứu áp dụng mô hình PTCN chế biến NS tích

hợp quy trình sản xuất và hoạt động thương mại khép kín .....................155

3.3.1.2. Giải pháp nghiên cứu áp dụng mô hình PTCN chế biến NS gắn

liền với PTBV nông nghiệp......................................................................156

3.3.2. Giải pháp nâng cao khả năng sản xuất ngành công nghiệp chế biến nông

sản tỉnh Kon Tum .............................................................................................160

3.3.2.1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch..............160

3.3.2.2. Phát huy lợi thế so sánh của tỉnh, tạo nguồn nguyên liệu cho phát

triển công nghiệp chế biến nông sản phù hợp với yêu cầu của thị trường160

3.3.2.3. Nâng cao khả năng sản xuất ngành CN chế biến NS .................161

vii

3.3.3. Giải pháp về thị trường...........................................................................162

3.3.3.1. Tạo lập và mở rộng thị trường tiêu thụ ......................................162

3.3.3.2. Nâng cao năng lực cạnh tranh ngành và sản phẩm ...................162

3.3.3.3. Chiến lược phân phối..................................................................163

3.3.4. Giải pháp tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, thông thoáng ........164

3.3.4.1. Về cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực điều hành..164

3.3.4.2. Về tiếp cận các nguồn lực...........................................................164

3.3.4.3. Cải thiện môi trường kinh tế vĩ mô .............................................165

3.3.4.4. Cải thiện năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI)............................165

3.3.4.5. Xúc tiến thương mại....................................................................165

3.3.5. Giải pháp về cơ sở hạ tầng, khoa học công nghệ và các dịch vụ hỗ trợ của

chính quyền địa phương ...................................................................................166

3.3.5.1. Giải pháp về cơ sở hạ tầng .........................................................166

3.3.5.2. Giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ ...................................167

3.3.5.3. Giải pháp đào tạo, phát triển nguồn nhân lực ...........................168

3.3.5.4. Giải pháp nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và toàn xã

hội về PTCN chế biến NS và phát triển NS chủ lực.................................169

3.3.5.5. Giải pháp đẩy mạnh liên kết kinh tế ...........................................169

3.3.5.6. Giải pháp công khai minh bạch hóa thông tin kinh tế - tài chính 170

3.3.6. Hoàn thiện một số cơ chế, chính sách PTCN chế biến NS ....................171

3.3.7. Giải pháp phát triển kinh doanh bền vững cho các doanh nghiệp chế biến

nông sản............................................................................................................172

3.3.8. Một số kiến nghị với UBND tỉnh Kon Tum về PTCN chế biến NS......175

Kết luận chương 3 ...................................................................................................177

KẾT LUẬN ............................................................................................................178

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ..........................................180

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................182

PHỤ LỤC...............................................................................................................190

viii

BẢNG QUI ĐỊNH CHỮ VIẾT TẮT

ACFTA Hiệp định mậu dịch tự do ASEAN – Trung Quốc

ADB Ngân hàng Phát triển Châu Á

AFTA Hiệp định mậu dịch tự do ASEAN

APEC Diễn đàn kinh tế châu Á – Thái Bình Dương

ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á

ATTP An toàn thực phẩm

BT Hợp đồng xây dựng - Chuyển giao

BTA Hiệp định Thương mại Việt Nam - Mỹ

BTO Hợp đồng xây dựng - Chuyển giao - Kinh doanh

BOT Hợp đồng xây dựng - Vận hành - Chuyển giao

BVMT Bảo vệ môi trường

CB Chế biến

CN Công nghiệp

CNH Công nghiệp hóa

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

DNNNN Doanh nghiệp ngoài nhà nước

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

ĐT Đầu tư

ĐTNN Đầu tư nước ngoài

FAO Tổ chức lương thực thế giới

FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài

FTA Hiệp định thương mại tự do

GTGT Giá trị gia tăng

GTSX Giá trị sản xuất

GTSXCN Giá trị sản xuất công nghiệp

HĐH Hiện đại hóa

HĐND Hội đồng nhân dân

HTX Hợp tác xã

IFAD Tổ chức phát triển nông nghiệp thế giới

LLLĐ Lực lượng lao động

ix

MFN Qui chế đãi ngộ tối huệ quốc

NLS Nông, lâm sản

NS Nông sản

PPP Hợp tác công - tư

PTBV Phát triển bền vững

PTBV CN Phát triển bền vững công nghiệp

PTCN Phát triển công nghiệp

PTKT Phát triển kinh tế

PTKT - XH Phát triển kinh tế - xã hội

SNG Cộng đồng các quốc gia độc lập

SPS Hiệp định vệ sinh, kiểm dịch động, thực vật

SP Sản phẩm

SWOT Ma trận kết hợp phân tích chiến lược bên trong, bên ngoài

SX Sản xuất

XH Xã hội

XK Xuất khẩu

XTTM Xúc tiến thương mại

TTTW Trực thuộc Trung ương

TPP Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương

TRQ Hạng ngạch thuế quan

TW Trung ương

UBND Ủy ban nhân dân

UNIDO Tổ chức phát triển công nghiệp Liên hiệp quốc

UPOV Công ước Rome về quyền bảo hộ giống cây trồng mới

VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm

VSIC Hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân năm 1993

WB Ngân hàng Thế giới

WTO Tổ chức Thương mại Thế giới

x

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

1.1 Khung lý thuyết về PTCN chế biến NS tại địa phương 8

2.1 Số lượng cơ sở sản xuất CN giai đoạn 2000 - 2014 69

2.2 Cơ sở SXCN phân theo ngành CN 69

2.3 Lao động SXCN phân theo ngành công nghiệp 70

2.4 Tổng hợp vốn đầu tư ngành công nghiệp 71

2.5 Giá trị tài sản cố định ngành công nghiệp 71

2.6 Cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế 72

2.7 Giá trị SXCN phân theo các ngành công nghiệp 73

2.8 Giá trị SXCN phân theo địa bàn 73

2.9 Tổng hợp giá trị gia tăng ngành công nghiệp 74

2.10 Sản phẩm chủ yếu ngành công nghiệp 75

2.11 Kim ngạch xuất khẩu ngành công nghiệp 75

2.12 Lãi, lỗ của các doanh nghiệp ngành công nghiệp 76

2.13 Cơ cấu GO (giá 94) phân theo địa bàn 77

2.14 Cơ cấu các ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh 77

2.15 Tình hình sản xuất lúa của tỉnh giai đoạn 2000 - 2014 81

2.16 Tình hình sản xuất ngô của tỉnh giai đoạn 2000 – 2014 81

2.17 Diện tích, năng suất, sản lượng sắn giai đoạn 2000 – 2014 82

2.18 Diện tích, năng suất, sản lượng mía giai đoạn 2000 – 2014 82

2.19 Diện tích, năng suất, sản lượng cao su giai đoạn 2000 – 2014 83

2.20 Diện tích, năng suất, sản lượng cà phê giai đoạn 2005 – 2014 85

2.21 Một số chỉ tiêu ngành chăn nuôi của tỉnh Kon Tum 86

2.22 Diện tích đất trồng cây phân theo huyện, thành phố 94

2.23 Diện tích trồng, diện tích thu hoạch và sản lượng một số cây

CN lâu năm

95

2.24 Diện tích đất trồng cỏ chăn nuôi 96

2.25 Tổng hợp các khu công nghiệp trên địa bàn đến năm 2020 97

2.26 So sánh giá thành sản xuất cà phê Việt Nam với một số đối thủ

cạnh tranh

99

2.27 Hệ số chi phí nội địa (tính cho cà phê vối Robusta) 99

2.28 So sánh hệ số RCA của 3 nước 99

xi

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

2.29 Năm thị trường xuất khẩu cà phê chính của Việt Nam 101

2.30 Năng lực khai thác lợi thế địa phương để phát triển thương hiệu

và bảo hộ chỉ dẫn địa lý hàng NS của tỉnh Kon Tum

106

2.31 Các đặc điểm chung của DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 107

2.32 Mức độ đổi mới của các DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 107

2.33 Tốc độ tăng trưởng thị trường của DN chế biến NS trên địa bàn

tỉnh Kon Tum

108

2.34 Yêu cầu của khách hàng đối với sản phẩm của DN chế biến NS

trên địa bàn tỉnh Kon Tum

109

2.35 Đánh giá về nguồn cung ứng đầu vào các DN chế biến NS tại

tỉnh Kon Tum

110

2.36 Đánh giá về dịch vụ phát triển kinh doanh của DN chế biến NS

tại tỉnh Kon Tum

111

2.37 Mức độ cạnh tranh của DN chế biến NS tỉnh Kon Tum 112

2.38 Lãnh đạo/ chiến lược của DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 113

2.39 Văn hoá trong DN của các DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 114

2.40 Kỹ thuật/ công nghệ sản xuất của DN chế biến NS tại tỉnh Kon

Tum

114

2.41 Thiết kế sản phẩm của DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 115

2.42 Tài chính/ kế toán của DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 115

2.43 Kiểm soát chi phí và chất lượng của DN chế biến NS tại tỉnh

Kon Tum

116

2.44 Hệ thống thông tin quản lý của DN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum 116

2.45 Marketing và dịch vụ khách hàng của DN chế biến NS 117

2.46 Tỷ lệ đóng góp của TFP vào GTGT ngành hàng NS 119

2.47 Biến động năng suất lao động của ngành chế biến NS tỉnh Kon

Tum, giai đoạn 2010 – 2014

119

2.48 Trình độ chuyên môn kỹ thuật của LLLĐ 133

3.1 Dự kiến các sản phẩm chủ yếu của CN chế biến NS và thực

phẩm đến năm 2020

145

3.2 Dự kiến diện tích, năng suất và sản lượng sắn trên địa bàn 146

3.3 Dự kiến diện tích, năng suất và sản lượng ngô trên địa bàn 146

3.4 Dự kiến phát triển đàn gia súc của tỉnh Kon Tum 149

xii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình Trang

1.1 Khung phân tích năng lực cạnh tranh địa phương 8

1.2 Mô hình tích hợp quy trình sản xuất, chế biến NS khép kín 19

1.3 Sơ đồ mối liên hệ giữa các yếu tố của PTBV nông nghiệp,

nông thôn

23

1.4 Khung phân tích PTCN chế biến NS tại địa phương 41

1.5 Mô hình nghiên cứu chính sách PTCN tại địa phương theo

hướng PTBV

48

2.1 Tỷ lệ lao động qua đào tạo và tỷ lệ thất nghiệp giai đoạn

2004 – 2015

132

2.2 Các yếu tố phát triển công nghiệp bền vững 133

3.1 Mô hình liên kết 4 nhà trong sản xuất, chế biến NS ở Kon

Tum

158

3.2 Mô hình liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ hàng NS 159

xiii

CHƯƠNG MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Tỉnh Kon Tum nằm ở cực Bắc Cao nguyên Trung bộ với độ cao bình quân

550 – 700m so với mặt biển, có chiều dài biên giới 280,7 km tiếp giáp với Hạ Lào

và Bắc Campuchia. Tây Nguyên nói chung và Kon Tum nói riêng là địa bàn chiến

lược, đặc biệt quan trọng về Quốc phòng – An ninh. PTKT trên địa bàn này đã trở

nên cấp bách nhằm nâng cao đời sống của người dân, góp phần giữ vững sự ổn định

về chính trị - XH, Quốc phòng – An ninh, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới -

lãnh thổ. Tỉnh Kon Tum có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng.

Nhiều vùng đất Bazan thích hợp với cây CN ngắn và dài ngày như: Cao su, cà phê,

chè, mía, dâu tằm,…Đồng cỏ thuận lợi để phát triển chăn nuôi đại gia súc. Các khu

rừng nguyên sinh với nhiều loại gỗ lâm đặc sản và chim thú quý hiếm. Các loại

khoáng sản quý còn tiềm ẩn chưa được khai thác như: Vàng, bô xít, đá quý,

mangan, kim loại phóng xạ…Song những năm qua do cơ sở vật chất, kỹ thuật còn

yếu kém, trình độ sản xuất và công nghệ lạc hậu, thiếu vốn đầu tư…nên những tiềm

năng thiên nhiên phong phú trên vùng đất này chưa được khai thác đúng mức.

Để PTKT địa bàn Tây Nguyên trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước

ta đã chú trọng đề ra những chủ trương, CS khuyến khích PTCN chế biến NS các

tỉnh Tây Nguyên. Theo đó ngành CN bước đầu cũng đã đạt được nhiều thành tựu và

tiến bộ đáng kể, góp phần quan trọng để nền KT của cả vùng giữ được mức tăng

trưởng khá, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả, khả năng cạnh tranh của hàng

NS trong điều kiện Việt Nam đang tham gia ngày càng sâu rộng hệ thống KT toàn

cầu và khởi động quá trình PTKT nông nghiệp xanh và bền vững.

Tuy nhiên, PTCN chế biến NS của tỉnh Kon Tum còn nhiều yếu kém, chưa

khai thác, phát huy được đầy đủ lợi thế so sánh. Cụ thể, 65% NS xuất khẩu thô trên

30% sơ chế, tinh chế dưới 5%. CN chế biến NS có tốc độ tăng trưởng chậm, thiếu

bền vững; Trình độ PTCN chế biến NS chưa đáp ứng được yêu cầu của tiến trình

CNH nông nghiệp – nông thôn. Nguyên nhân chủ yếu của tình hình trên, một phần

do những bất cập trong ban hành CS và tổ chức quản lý PTCN chế biến NS của

tỉnh, phần nữa là do những yếu kém trong hoạch định chiến lược PTCN chế biến

NS từ góc độ lợi thế so sánh, đánh giá xác định lợi thế, bất lợi thế cũng như sự thiếu

vắng các nghiên cứu về PTCN chế biến NS tại tỉnh Kon Tum để đề ra định hướng

và các giải pháp phát huy lợi thế trong PTCN chế biến NS của tỉnh Kon Tum trong

giai đoạn mới.

Để góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đề ra những chủ

trương, chính sách PTCN chế biến NS của tỉnh Kon Tum theo yêu cầu bền vững

trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, tác giả chọn đề tài: “Phát

triển công nghiệp chế biến nông sản tại tỉnh Kon Tum”.