Pháp luật hành chính về quyền của người chưa thành niên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ NGỌC THANH

PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH VỀ QUYỀN

CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2010

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ NGỌC THANH

PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH VỀ

QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành Luật Hành chính

Mã số: 60.38.20

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐỖ MINH KHÔI

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2010

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT



Bộ GD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

Bộ LĐ-TB&XH : Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh : Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

LHQ : Liên Hiệp quốc

Pháp lệnh XLVPHC 2002 : Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm

2002 (sửa đổi bổ sung năm 2007, 2008)

Luật BV,CS&GD TE 2004 : Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em

năm 2004

Luật TN 2005 : Luật Thanh niên năm 2005

UBND : Ủy ban nhân dân

UB DS,GĐ&TE : Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài “Pháp luật hành chính về quyền của ngƣời chƣa thành niên”

là công trình do chính tác giả tìm hiểu, nghiên cứu và thực hiện. Những nội

dung và ý tƣởng của các tác giả khác trong các tài liệu tham khảo đều đƣợc

trích dẫn theo đúng quy định. Nội dung của công trình này không sao chép bất

kỳ luận văn hay bất kỳ tài liệu nào.

Tác giả chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính trung thực của đề tài.

Tác giả

Lê Thị Ngọc Thanh

MỤC LỤC

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH VỀ QUYỀN

CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN

1.1 Khái quát về quyền con ngƣời .............................................................................. 6

1.1.1 Khái niệm quyền con người............................................................................. 6

1.1.2 Những nội dung cơ bản của quyền con người................................................. 8

1.2 Khái quát về quyền của ngƣời chƣa thành niên ............................................... 10

1.2.1 Khái niệm và đặc điểm của người chưa thành niên ...................................... 10

1.2.2 Đặc điểm quyền của người chưa thành niên................................................. 16

1.2.3 Nội dung quyền của người chưa thành niên.................................................. 17

1.3 Cơ sở pháp lý hành chính Việt Nam về quyền của ngƣời chƣa thành niên ... 23

1.3.1 Vai trò, ý nghĩa của pháp luật hành chính đối với việc đảm bảo quyền của

người chưa thành niên ........................................................................................... 22

1.3.2 Quy định pháp luật hành chính hiện hành về quyền của người chưa thành

niên ......................................................................................................................... 25

1.3.3 Quy định pháp luật hành chính về cơ chế đảm bảo quyền của người chưa

thành niên ............................................................................................................... 26

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH VIỆT NAM

VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN VÀ

PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN

2.1 Thực trạng pháp luật hành chính về quyền của ngƣời chƣa thành niên........ 34

2.1.1 Thực trạng quy định của pháp luật hành chính về quyền của người chưa

thành niên............................................................................................................. 34

2.1.2 Thực tiễn thực thi pháp luật hành chính về quyền của người chưa thành

niên....................................................................................................................... 54

2.2 Nhận xét, đánh giá thực trạng pháp luật hành chính về quyền của ngƣời

chƣa thành niên .......................................................................................................... 67

2.2.1 Nhận xét, đánh giá thực trạng quy định pháp luật hành chính về quyền

của người chưa thành niên .................................................................................. 67

2.2.2 Nhận xét, đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật hành chính về quyền của

người chưa thành niên ........................................................................................ 70

2.2.3 Nguyên nhân của thực trạng trên ............................................................... 72

2.3 Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật hành chính về

quyền của ngƣời chƣa thành niên ở nƣớc ta trong giai đoạn hiện nay................. 73

2.3.1 Một số phương hướng hoàn thiện quy định pháp luật hành chính về

quyền của người chưa thành niên trong giai đoạn hiện nay ............................... 73

2.3.2 Một số giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật hành chính về quyền của

người chưa thành niên ......................................................................................... 76

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2

KẾT LUẬN

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Trong lịch sử phát triển của nhân loại cũng nhƣ của mỗi quốc gia, dân

tộc, quyền con ngƣời luôn là một vấn đề bức xúc và là mục tiêu phấn đấu của

tất cả loài ngƣời tiến bộ. Có thể nói, những thành tựu pháp lý quốc tế và pháp

luật quốc gia về con ngƣời hiện nay là sản phẩm của cuộc đấu tranh hết sức

lâu dài, gian khổ của toàn thể nhân loại tiến bộ chống áp bức, bất công, xây

dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc cho mỗi ngƣời.

Quyền con ngƣời là một khái niệm rộng lớn, bao gồm quyền của cá

nhân, tập thể, của nhóm ngƣời, cộng đồng ngƣời trong xã hội. Trong đó, do

những đặc trƣng về thể chất và tinh thần, nên trẻ em là nhóm ngƣời dễ bị tổn

thƣơng nhất và cần đƣợc quan tâm bảo vệ một cách đặc biệt. Trong thời gian

dài của lịch sử, ở hầu hết các xã hội trên thế giới, trẻ em thƣờng đƣợc xem là

những cá thể phụ thuộc, là tài sản riêng của cha mẹ. Tuy nhiên, từ đầu thế kỷ

XX đến nay, Liên Hiệp quốc và các tổ chức quốc tế đã ban hành nhiều văn

kiện pháp lý nhằm bảo vệ quyền trẻ em, ngƣời chƣa thành niên.

Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á và là nƣớc thứ hai trên thế giới

phê chuẩn Công ƣớc quốc tế của Liên Hiệp quốc về quyền trẻ em. Trong 20

năm qua, công cuộc đổi mới ở nƣớc ta đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn.

Dù vậy, do có sự tác động của mặt trái kinh tế thị trƣờng, trong đó những hiện

tƣợng tiêu cực, tệ nạn xã hội và tội phạm có xu hƣớng gia tăng, đã và đang

ảnh hƣởng xấu đến an ninh, trật tự xã hội, tác động không tốt đến nhiều tầng

lớp nhân dân, đặc biệt là trẻ em, ngƣời chƣa thành niên. Vấn đề đặt ra là trẻ

em và ngƣời chƣa thành niên cũng cần đƣợc quan tâm bảo vệ, do họ là những

ngƣời chƣa hoàn toàn phát triển đầy đủ về nhân cách, thể chất, chƣa có đầy đủ

quyền lợi và nghĩa vụ của một công dân.

Trƣớc tình hình đó, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu cụ thể, đầy đủ, rõ

ràng để có những luận cứ khoa học, góp phần hoàn thiện về lý luận cũng nhƣ

thực tiễn, đáp ứng các yêu cầu của pháp luật quốc tế về quyền con ngƣời, cụ

thể là quyền của ngƣời chƣa thành niên. Quyền của ngƣời chƣa thành niên

cũng rất đa dạng, thuộc nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau nhƣ pháp luật

hình sự, dân sự, lao động, hôn nhân và gia đình, hành chính... Trong đó, pháp

luật hành chính có vai trò cụ thể, chi tiết hóa các quyền của công dân Việt

2

Nam đƣợc ghi nhận trong Hiến pháp, đồng thời quy định cơ chế hoạt động

của các cơ quan hành chính nhà nƣớc trong việc đảm bảo thực hiện quyền của

ngƣời chƣa thành niên trên thực tế. Chính vì vậy, việc nghiên cứu, xây dựng

và hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng nhƣ việc thực thi pháp luật hành chính

một cách nghiêm chỉnh nhằm đảm bảo tối ƣu quyền của ngƣời chƣa thành

niên là điều hết sức cần thiết.

Với những lý do nêu trên, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Pháp luật

hành chính về quyền của người chưa thành niên” làm luận văn Thạc sỹ

Luật học chuyên ngành luật Hành chính.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài:

Nghiên cứu về quyền con ngƣời là một hoạt động cần thiết và quan

trọng, bắt nguồn từ nhu cầu hội nhập quốc tế nói riêng và sự nghiệp đổi mới

nói chung ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu về quyền con ngƣời chủ

yếu ở hai mảng: vấn đề lý luận về quyền con ngƣời và những tiêu chuẩn pháp

lý quốc tế và quy định pháp luật quốc gia về quyền con ngƣời, những vấn đề

thực tiễn đặt ra trong việc bảo đảm thực hiện các tiêu chuẩn và quy định đó.

Liên quan đến việc nghiên cứu về quyền của ngƣời chƣa thành niên và

việc đảm bảo thực hiện quyền của ngƣời chƣa thành niên ở Việt Nam, hầu hết

các đề tài chủ yếu nghiên cứu ở nội dung tƣ pháp đối với ngƣời chƣa thành

niên, việc đảm bảo thực hiện quyền trẻ em.

Trong thời gian qua, đã có một số bài viết khoa học về quyền trẻ em

nhƣ “Một số quy định của pháp luật quốc tế và một số quốc gia về vấn đề

quyền của người chưa thành niên phạm tội” của ThS Trƣơng Hồng Sơn – Bộ

môn pháp luật, Học viện CSND; “Quyền trẻ em” của Trung tâm nghiên cứu

quyền con ngƣời & Viện Thông tin khoa học thuộc Học viện Chính trị Quốc

gia Hồ Chí Minh; “Bảo vệ quyền trẻ em và người chưa thành niên bằng pháp

luật hình sự - Lý luận và thực tiễn” luận văn Thạc sỹ luật học của Đỗ An

Bình; Những điều cần biết về quyền trẻ em, NXB Chính trị quốc gia; “Những

quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến quyền trẻ em”; “Những điều cần

biết về quyền trẻ em” của Vũ Ngọc Bình;… Tuy nhiên, các công trình nghiên

cứu đó chỉ đề cập đến một khía cạnh trong việc đảm bảo quyền của ngƣời

chƣa thành niên ở lĩnh vực hình sự, tố tụng hình sự, hoặc bao quát tất cả các

lĩnh vực pháp luật nói chung. Cho đến nay, chƣa có công trình nào nghiên cứu

3

một cách cơ bản và hệ thống chuyên về quyền của ngƣời chƣa thành niên

trong lĩnh vực pháp luật hành chính.

Đây là lần đầu tiên vấn đề này đƣợc đặt ra nghiên cứu một cách có hệ

thống, dựa trên các cơ sở lý luận và quy định của pháp luật quốc tế có liên

quan đến quyền của ngƣời chƣa thành niên; đồng thời, liên hệ với quy định

của pháp luật hành chính Việt Nam nhằm đánh giá toàn diện việc đảm bảo

quyền của ngƣời chƣa thành niên trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, đề tài của

luận văn không trùng với các công trình đã công bố trƣớc đây.

3. Mục đích, đối tƣợng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu:

3.1 Mục đích nghiên cứu:

- Làm rõ vấn đề lý luận về quyền của ngƣời chƣa thành niên.

- Phân tích, làm rõ cơ sở lý luận và pháp lý hành chính Việt Nam về

quyền của ngƣời chƣa thành niên.

- Đánh giá thực trạng pháp luật hành chính Việt Nam về quyền của

ngƣời chƣa thành niên.

- Nghiên cứu, đề xuất giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của

pháp luật hành chính trong việc đảm bảo quyền của ngƣời chƣa thành niên.

Để đạt đƣợc mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ sau đây:

- Tìm hiểu các nội dung cơ bản của quyền con ngƣời, tạo tiền đề cho

việc tiếp cận quyền trẻ em, mà đặc biệt là quyền của ngƣời chƣa thành niên

thông qua các Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em.

- Tìm hiểu cơ sở lý luận và pháp lý hành chính về quyền của ngƣời

chƣa thành niên, qua đó khái quát hóa các quy định của pháp luật hành chính

Việt Nam, làm rõ thực trạng pháp luật hành chính về quyền của ngƣời chƣa

thành niên.

- Đƣa ra nhận xét, đánh giá và một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện

quy định pháp luật hành chính Việt Nam về quyền của ngƣời chƣa thành niên

trong giai đoạn hiện nay.

4

3.2 Đối tượng nghiên cứu:

Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là những quy định pháp luật quốc

tế, những quan điểm khoa học về quyền con ngƣời, quyền của ngƣời chƣa

thành niên và thực trạng pháp luật hành chính Việt Nam về quyền của ngƣời

chƣa thành niên.

3.3 Phạm vi nghiên cứu:

- Về nội dung: pháp luật về quyền con ngƣời khá đa dạng, bao gồm

nhiều nội dung, áp dụng với nhiều đối tƣợng. Trong phạm vi về nội dung, đề

tài chỉ nghiên cứu những vấn đề cơ bản nhất về quyền con ngƣời (gồm khái

niệm và nội dung cơ bản về quyền con ngƣời). Trên cơ sở đó, luận văn nghiên

cứu những quy định của pháp luật hành chính Việt Nam về quyền ngƣời chƣa

thành niên và đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp hoàn thiện.

Luận văn không nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về quyền trẻ em cũng

nhƣ so sánh với thành tựu pháp lý của các nƣớc khác về quyền của ngƣời

chƣa thành niên. Do giới hạn về thời gian, tài liệu nghiên cứu và số liệu thống

kê chƣa đầy đủ, nên luận văn chƣa đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật hành

chính liên quan đến ngƣời chƣa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dƣới 18 tuổi.

- Phạm vi về thời gian: các văn bản liên quan đến lĩnh vực luật hành

chính đang có hiệu lực pháp luật liên quan đến ngƣời chƣa thành niên trên

lãnh thổ Việt Nam.

4. Các phƣơng pháp tiến hành nghiên cứu:

Trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ

Chí Minh và đƣờng lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc, cụ thể

đề tài sử dụng những phƣơng pháp nghiên cứu sau: phƣơng pháp phân tích,

phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp chuyên gia,

phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu…

5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài:

Những vấn đề dƣới đây có thể coi là đóng góp mới của đề tài:

- Những kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần phân tích một cách

hệ thống cơ sở lý luận các nội dung cơ bản của quyền con ngƣời, đi sâu tìm

hiểu các quy định về quyền của ngƣời chƣa thành niên.

5

- Phân tích và đánh giá thực trạng pháp luật hành chính về quyền của

ngƣời chƣa thành niên, qua đó chỉ ra sự chƣa đồng bộ của quy định pháp luật

Việt Nam về quyền của ngƣời chƣa thành niên trong lĩnh vực luật hành chính.

- Những kiến nghị của luận văn có thể sẽ giúp các cơ quan có thẩm

quyền tham khảo trong việc xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật về

ngƣời chƣa thành niên trong lĩnh vực pháp luật hành chính. Góp phần thực hiện

hiệu quả các quy định của Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em Việt Nam.

- Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ làm công

tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập cũng nhƣ những cá nhân, tổ chức quan tâm

đến quyền con ngƣời nói chung và quyền của ngƣời chƣa thành niên nói riêng.

6. Bố cục của luận văn:

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, phụ

lục, luận văn đƣợc cấu trúc gồm 2 chƣơng:

Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý hành chính về quyền của người chưa

thành niên

Chương 2: Thực trạng pháp luật hành chính Việt Nam về quyền của

người chưa thành niên và phương hướng hoàn thiện