Phân tích chuỗi giá trị dược liệu ở huyện An Lão, tỉnh Bình Định

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là do chính tôi nghiên cứu và thực hiện.

Các thông tin và số liệu sử dụng trong luận văn đƣợc trích dẫn từ các nguồn tài

liệu đầy đủ. Kết quả phân tích trong luận văn này là trung thực. Luận văn không

trùng với bất kì đề tài nghiên cứu khoa học nào.

Quy Nhơn, ngày 15 tháng 03 năm 2021

Tác giả luận văn

Huỳnh Lê Sơn

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Hạnh ngƣời đã hết

sức tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn và định hƣớng cho tôi chọn đề tài nghiên cứu, cơ

sở lý luận cũng nhƣ khảo sát thực tế trong quá trình thực hiện viết luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo tại Khoa Tài chính ngân hàng &

Quản trị kinh doanh - Trƣờng Đại học Quy Nhơn đã dạy dỗ tôi, cung cấp cho tôi

những kiến thức trong suốt quá trình học tập để tôi có thể hoàn thành luận văn

này.

Tôi cũng xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại Công ty Cổ phần

Dƣợc – TTB Y tế Bình Định, lãnh đạo và nhân dân huyện An Lão tỉnh Bình

Định đã cho tôi nhiều lời khuyên quý báu, đã cung cấp cho tôi những tài liệu,

thông tin, tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu, tham khảo các tài liệu phục vụ cho

bản luận văn cũng nhƣ đã giúp đỡ và dành thời gian trả lời phỏng vấn, khảo sát

để tôi có số liệu cho việc phân tích luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn với gia đình tôi đã động viên,

khuyến khích, tạo điều kiện tốt nhất về thời gian, vật chất và tinh thần để tôi có

thể hoàn thành tốt bài luận văn này.

Quy Nhơn, ngày 15 tháng 03 năm 2021

Tác giả luận văn

Huỳnh Lê Sơn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii

MỤC LỤC.............................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT.............................................. viii

MỞ ĐẦU................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...................................................................3

4. Bố cục của luận văn ........................................................................................4

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUỖI GIÁ TRỊ VÀ NỘI DUNG PHÂN

TÍCH CHUỖI GIÁ TRỊ .........................................................................................5

1.1. Khái niệm về chuỗi giá trị............................................................................5

1.1.1 Khái niệm................................................................................................5

1.1.2 Phân loaị phƣơng pháp nghiên cƣ́u về chuỗi giá

tri............................... ̣ 7

1.2. Vai trò của chuỗi giá trị..............................................................................11

1.3. Nội dung phân tích chuỗi giá trị ................................................................13

1.3.1 Lựa chọn các chuỗi giá

tri ̣ƣu tiên để phân tích....................................13

1.3.2 Lập sơ đồ chuỗi giá

tri ................................ ̣ ..........................................13

1.3.3 Phân tích chi phívà

lơị nhuận ..............................................................15

iv

1.3.4 Phân tích các thu nhập trong chuỗi giá

tri ................................ ̣ ............17

CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ DƢỢC LIỆU VÀ CÁC NGHIÊN CỨU VỀ

CHUỖI GIÁ TRỊ DƢỢC LIỆU...........................................................................19

2.1. Tổng quan về dƣợc liệu..............................................................................19

2.1.1. Khái niệm.............................................................................................19

2.1.2. Vai trò của dƣợc liệu trong ngành y tế và trong nền kinh tế ...............19

2.1.3. Dƣợc liệu chè dây ................................................................................20

2.2. Các nghiên cứu về chuỗi giá trị dƣợc liệu .................................................26

2.2.1. Một số nghiên cứu về chuỗi giá trị dƣợc liệu ở trên thế giới ..............26

2.2.2. Một số nghiên cứu về chuỗi giá trị dƣợc liệu ở trong nƣớc ................30

CHƢƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU.....................................................................................................35

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.....................................................................35

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................35

3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội.......................................................................37

3.1.3. Đánh giá một số thuận lợi và khó khăn của huyện An Lão.................39

3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................40

3.2.1 Khung phân tích logic...........................................................................40

3.2.2 Chọn điểm nghiên cứu..........................................................................41

3.2.3 Công cụ nghiên cứu ..............................................................................42

3.2.4 Thu thập số liệu.....................................................................................46

3.2.5 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu................................................................47

3.2.6 Phƣơng pháp phân tích .........................................................................48

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.............................51

v

4.1. Thực trạng sản xuất kinh doanh dƣợc liệu chè dây trên địa bàn huyện An

Lão.....................................................................................................................51

4.2. Phân tích chuỗi giá trị chè dây tại huyện An Lão......................................57

4.2.1. Phân tích các tác nhân trong chuỗi giá trị chè dây ..............................57

4.2.2. Phân tích chi phí và lợi nhuận giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị chè

dây................................................................................................................657

CHƢƠNG 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH

TẾ VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CHUỖI GIÁ TRỊ DƢỢC LIỆU TẠI

HUYỆN AN LÃO................................................................................................72

5.1. Căn cứ thiết lập các giải pháp ....................................................................72

5.1.1. Các yếu tố ảnh hƣởng chung ...............................................................72

5.1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng tới từng tác nhân ..............................................74

5.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững

chuỗi giá trị dƣợc liệu tại huyện An Lão ..........................................................76

5.2.1. Giải pháp chung cho chuỗi giá trị dƣợc liệu........................................76

5.2.2. Giải pháp cho từng tác nhân ................................................................79

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................83

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................88

PHỤ LỤC 1..........................................................................................................93

PHỤ LỤC 2..........................................................................................................96

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tóm tắt thông tin thu thập qua các kênh phân phối 45

Bảng 3.2: Phƣơng pháp phân tích chi phí lợi nhuận theo Kaplinsky &

Morris (2001)

50

Bảng 4.1: Thông tin chung của ngƣời thu hái 58

Bảng 4.2: Thông tin chung của ngƣời thu gom 60

Bảng 4.3: Thông tin chung của ngƣời chế biến 61

Bảng 4.4: Thông tin chung của ngƣời bán buôn 63

Bảng 4.5: Thông tin chung của ngƣờibán lẻ 65

Bảng 4.6: Cảm nhận về lợi ích của chè dây 66

Bảng 4.7: Phân bổ chi phí và lợi nhuận giữa các tác nhân trong chuỗi giá

trị chè dây

68

Bảng 4.8: Tỷ lệ phân bổ chi phí và lợi nhuận giữa các tác nhân 71

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 1.1: Mô tả chuỗi giá trị 6

Hình 1.2: Khung phân tích Porter 10

Hình 1.3: Hệ thống giá trị 10

Hình 2.1: Đặc điểm cây chè dây 21

Hình 2.2: Công thức cấu tạo của Myricetin và 2,3-Dihydromyricetin 24

Hình 3.1: Khung phân tích logic, nghiên cứu chuỗi giá trị dƣợc liệu 41

Hình 3.2: Quy trình thu thập số liệu và phân tích 47

Hình 4.1: Sơ đồ chuỗi giá trị chè dây ở huyện An Lão 53

Hình 4.2: Phân bổ chi phí và giá trị gia tăng giữa các tác nhân trong chuỗi

giá trị chè dây

70

viii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu,

chữ viết

tắt

Diễn giải

GACP Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc

WHO Tổ chức Y tế thế giới

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

CIRAD Trung tâm hợp tác quốc tế về nghiên cứu và phát triển nông nghiệp,

Cộng hòa Pháp

INRA Trung tâm nghiên cứu nông học quốc gia Pháp

PRA Phƣơng pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia

UV-Vis Phổ tử ngoại – khả kiến

IR Phổ hồng ngoại

HP Helicobacter pylori

M4P Dự án “Làm cho chuỗi giá trị hoạt động tốt hơn vì ngƣời nghèo”

TMI Trung tâm sinh kế miền núi và đổi mới

NGO Tổ chức phi chính phủ

ctg Nhóm cộng tác

FMEA Phân tích lỗi và hiệu quả

HTX Hợp tác xã

CNTT Công nghệ thông tin

BHYT Bảo hiểm y tế

FC Chi phí cố định

VC Chi phí biến đổi

TC Tổng chi phí

TR Tổng doanh thu

ix

VA Giá trị tăng thêm

IC Chi phí trung gian

GPr Lợi nhuận gộp

W Chi phí công lao động

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nằm trong vùng đa dạng sinh học cộng với nền y học dân tộc lâu đời và

độc đáo với phƣơng châm “Nam Dƣợc trị Nam nhân”, Việt Nam hoàn toàn có

tiềm năng và cơ sở để phát triển ngành công nghiệp dƣợc liệu nhƣ đánh giá của

nhiều tổ chức quốc tế.

Theo kết quả điều tra của Viện Dƣợc liệu, cả nƣớc ghi nhận khoảng 4000

loài cây thuốc, trong đó chỉ 10% là cây thuốc trồng, còn lại là cây thuốc trong tự

nhiên. Do không đáp ứng đƣợc nhu cầu trong nƣớc nên 80% dƣợc liệu sử dụng

hiện nay là nhập khẩu. Sản xuất dƣợc liệu trong nƣớc thì còn thiếu quy hoạch,

không đạt tiêu chuẩn quản lý chất lƣợng GACP của Tổ chức Y tế thế giới

(WHO). Công tác quản lý về chất lƣợng dƣợc liệu còn bất cập, đe dọa an toàn

đối với ngƣời sử dụng, nhất là có sự lẫn lộn về dƣợc liệu chất lƣợng và dƣợc liệu

không chất lƣợng; không truy xét đƣợc nguồn gốc xuất xứ; thiếu hệ thống dữ

liệu về dƣợc liệu cấp quốc gia; thiếu kinh nghiệm điều hành, quản lý sản xuất,

kinh doanh, tiêu dùng dƣợc liệu trong nƣớc và xuất khẩu [12].

Hiệp hội Dƣợc liệu Việt Nam đánh giá, tiềm năng cây dƣợc liệu Việt Nam

rất lớn, nhiều cây dƣợc liệu quý, ví dụ nhƣ sâm Ngọc Linh đƣợc đánh giá có chất

lƣợng cao hơn sâm của nƣớc ngoài. Nhƣng để khai thác đƣợc tiềm năng đó thì

phải giải bài toán về vấn đề chất lƣợng dƣợc liệu và đầu ra cho sản phẩm theo

hƣớng bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế theo chuỗi giá trị.

Ngày 30/10/2013, Thủ tƣớng Chính phủ đã ký Quyết định số1976/QĐ￾TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển dƣợc liệu đến năm 2020 và định

hƣớng đến năm 2030. Theo quyết định này, mục tiêu chung của quy hoạch là: (i)

Phát triển dƣợc liệu thành ngành sản xuất hàng hóa; trên cơ sở ứng dụng khoa

học công nghệ, đổi mới trang thiết bị trong nghiên cứu chọn tạo giống, trồng trọt,