Nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia TP.HCM đối với rối loạn sức khỏe tâm thần

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Ngô Thị Mỹ Duyên

NHẬN THỨC VÀ THÁI ĐỘ CỦA SINH VIÊN ĐẠI

HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỐI

VỚI RỐI LOẠN SỨC KHỎE TÂM THẦN

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Ngô Thị Mỹ Duyên

NHẬN THỨC VÀ THÁI ĐỘ CỦA SINH VIÊN ĐẠI

HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỐI

VỚI RỐI LOẠN SỨC KHỎE TÂM THẦN

Chuyên ngành : Tâm Lý Học

Mã số : 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THỊ THÚY DUNG

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

1

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đề tài “Nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học

Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đối với rối loạn sức khỏe tâm thần” là công trình

nghiên cứu của riêng tôi.

Các thông tin, dữ liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, các nội dung

trích dẫn đều được ghi rõ nguồn gốc và các kết quả nghiên cứu được trình bày trong

luận văn này chưa được công bố tại bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 09 năm 2013

Người cam đoan

Ngô Thị Mỹ Duyên

2

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn,

giúp đỡ rất tận tình của các Thầy Cô, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Tôi xin được bày tỏ

lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới:

TS. Nguyễn Thị Thúy Dung, người hướng dẫn khoa học dù rất bận rộn nhưng vẫn

dành thời gian giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận

văn.

Các Thầy Cô giảng dạy và tư vấn khoa học của lớp cao học khóa 22, ngàng Tâm lý

học trường Đại học Sư phạm Tp.Hồ Chí Minh đã giảng dạy và cung cấp cho tôi những kiến

thức làm nền tảng cho luận văn này.

Các anh chị em, bạn bè lớp Cao học trường Đại học Sư phạm Tp.Hồ Chí Minh luôn

động viên và hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp.

Các bạn sinh viên trường Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh đã rất nhiệt tình giúp

tôi có được những số liệu phục vụ cho việc nghiên cứu.

Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình đã luôn quan tâm, động viên tôi trong suốt quá trình

học tập và thực hiện đề tài.

Ngô Thị Mỹ Duyên

3

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ 1

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 2

MỤC LỤC .................................................................................................................... 3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................... 5

MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 6

1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................7

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..............................................................................7

4. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................................8

5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................8

6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................8

7. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................................9

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHẬN THỨC VÀ THÁI ĐỘ CỦA SINH

VIÊN ĐỐI VỚI RỐI LOẠN SỨC KHỎE TÂM THẦN ....................................... 12

1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề..................................................................12

1.1.1. Ngoài nước ............................................................................................................12

1.1.2. Trong nước ............................................................................................................13

1.2. Cơ sở lý luận của đề tài .............................................................................................14

1.2.1. Nhận thức và thái độ của sinh viên .......................................................................14

1.2.2. Một số vấn đề về rối loạn sức khỏe tâm thần........................................................29

1.2.3. Nhận thức và thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức khỏe tâm thần ...............34

1.2.4. Một số tiêu chí đánh giá nhận thức và thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức

khỏe tâm thần ..................................................................................................................35

CHƯƠNG 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ NHẬN THỨC VÀ THÁI ĐỘ CỦA

SINH VIÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỐI VỚI

RỐI LOẠN SỨC KHỎE TÂM THẦN.................................................................... 39

2.1. Khái quát quá trình nghiên cứu ...............................................................................39

2.1.1. Mô tả mẫu nghiên cứu...........................................................................................39

2.1.2. Công cụ nghiên cứu...............................................................................................40

2.2. Kết quả nghiên cứu....................................................................................................41

2.2.1. Khái quát chung sự nhận biết của sinh viên về Rối loạn sức khỏe tâm thần. .......41

2.2.2. Nhận thức của sinh viên về rối loạn sức khỏe tâm thần........................................42

2.2.3. Thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức khỏe tâm thần ....................................65

4

2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức

khỏe tâm thần ..................................................................................................................76

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 84

PHỤ LỤC ................................................................................................................... 88

5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Viết tắt Viết đầy đủ

1 ĐH BK Đại học Bách Khoa

2 ĐH CNTT Đại học Công nghệ thông tin

3 ĐH KHTN Đại học Khoa học tự nhiên

4 ĐH KHXH&NV Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn

5 ĐTB Điểm trung bình

6 HPA Health Promotion Agency

7 RL Rối loạn

8 RLSKTT Rối loạn sức khỏe tâm thần

9 SD Độ lệch chuẩn

10 Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh

11 XH Xếp hạng

12 WHO Tổ chức Y tế thế giới

6

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì sức khỏe tâm thần là một trạng thái không chỉ

không có rối loạn hay dị tật tâm thần mà còn là một trạng thái tâm thần hoàn toàn thoải mái,

cân bằng về cảm xúc, hòa hợp giữa các mối quan hệ gia đình, xã hội. Trong trạng thái đó cá

nhân nhận ra được các năng lực của chính mình, có thể đương đầu với các stress bình

thường của cuộc sống, có thể làm việc năng suất và hiệu quả và có thể đóng góp cho cộng

đồng, xã hội mà mình đang sống[34, tr.23]. Điều này cho thấy tổn thương hay các rối loạn

sức khỏe tâm thần là điều rất dễ gặp phải trong cuộc sống. Tại Việt Nam, qua điều tra dịch

tễ lâm sàng 10 bệnh tâm thần ở 7 địa điểm tại các vùng địa lý, kinh tế xã hội khác nhau

trong cả nước, với số dân điều tra là 82.908 người, trong thời gian 1 năm (2008-2009) cho

kết quả tỷ lệ mắc chung 10 bệnh tâm thần là 14,2% dân số [34].

Đặc biệt là sinh viên, áp lực từ việc học, những lo toan cho cuộc sống, áp lực thi cử,

khiến họ dễ bị rối loạn sức khỏe tâm thần. Khi có rối loạn sức khỏe tâm thần, chất lượng

cuộc sống của sinh viên có nguy cơ bị giảm xuống trầm trọng. Có thể khiến sinh viên mất

sự cân bằng về thể chất, cảm xúc, mất niềm tin vào bản thân và không có khả năng đương

đầu cũng như giải quyết những vấn đề xảy ra trong cuộc sống, khiến họ không thể hoàn

thành tốt việc học của mình cũng như xây dựng các mối quan hệ xã hội. Nghiêm trọng hơn

là từ các rối loạn sức khỏe tâm thần nhẹ có thể dẫn đến những rối loạn nặng hơn như stress,

lo âu, trầm cảm, kể cả những hành vi tự sát cá nhân và tập thể.

Một số biểu hiện rối loạn sức khỏe tâm thần thường thấy ở sinh viên như tình trạng

thường xuyên nhức đầu do thiếu ngủ, lo lắng thái quá, không kiểm soát được cảm xúc của

bản thân nên dễ rơi vào tình trạng buồn bã, dễ kích động, tâm trạng bất an, lo lắng khi gặp

bất cứ vấn đề gì trong cuộc sống, tình trạng căng thẳng kéo dài vì những áp lực từ việc học

hành, từ bạn bè, từ gia đình…

Nhưng trên thực tế, nhiều sinh viên khi có những biểu hiện nói trên lại không cho rằng

đó chính là những biểu hiện của rối loạn sức khỏe tâm thần. Nhận thức sai lầm về các vấn

đề của sức khỏe tâm thần khiến sinh viên không thể nhìn nhận đúng tình trạng sức khỏe tâm

thần của bản thân và coi thường các biểu hiện của sự rối loạn sức khỏe tâm thần. Việc cho

rằng những tổn thương về sức khỏe tâm thần là dành cho những người bị trầm cảm, bị

7

điên…đã khiến cho không ít sinh viên không tìm đến sự giúp đỡ chính thức của các nhà

tham vấn, trị liệu cũng như có cái nhìn “miệt thị” đối với những người có những rối loạn về

sức khỏe tâm thần. Chính vì vậy, có một thực tế là khi các bạn trẻ tìm đến với các hỗ trợ

chuyên môn về sức khỏe tâm thần thì đã quá nặng, có những biểu hiện của tự sát [13].

Những thái độ như vậy sẽ góp phần vào việc cản trở sinh viên đi tìm những hỗ trợ chuyên

môn và gây những tác động tiêu cực khác lên tâm lý.

Năm 1948, Liên đoàn sức khỏe tâm thần ra đời ở Anh với sứ mệnh nâng cao ý thức hỗ

trợ phòng và chữa các bệnh tâm thần. Liên đoàn đặt ra ba nhiệm vụ: có thái độ đúng với sức

khỏe tâm thần, nâng cao sức khỏe tâm thần và phòng ngừa các rối loạn sức khỏe tâm thần

và chăm sóc, chữa trị các rối loạn tâm thần và phục hồi sức khỏe tâm thần [8]. Hội khoa

Tâm lý giáo dục Việt Nam hoàn toàn tán thành với những điều quy định trên và sẽ có

chương trình hoạt động. Nhưng cho đến nay ở Việt Nam vẫn còn rất ít những nghiên cứu về

sức khỏe tâm thần, rối loạn sức khỏe tâm thần. Đặc biệt đối với đối tượng là sinh viên thì

vẫn chưa có nghiên cứu nào xác định tầm hiểu biết và thái độ của sinh viên đối với các rối

loạn sức khỏe tâm thần, ảnh hưởng của nó đối với việc tìm đến những hỗ trợ chuyên môn

như thế nào. Nghiên cứu về nhận thức và thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức khỏe tâm

thần là một việc làm cần thiết để có sự hỗ trợ chuyên môn đối với các rối loạn sức khỏe tâm

thần của sinh viên. Đó là những lý do thôi thúc tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Nhận thức

và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đối với rối loạn sức khỏe

tâm thần”

2. Mục đích nghiên cứu

Xác định nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối

loạn sức khỏe tâm thần. Từ đó, đề xuất một số kiến nghị nhằm định hướng cho sinh viên có

nhận thức và thái độ đúng đối với rối loạn sức khỏe tâm thần hướng đến việc giảm nguy cơ

gặp phải RLSKTT ở sinh viên.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối loạn sức

khỏe tâm thần.

3.2. Khách thể nghiên cứu

8

- 400 sinh viên thuộc các trường thành viên của Đại học Quốc gia Tp.HCM

4. Giả thuyết nghiên cứu

- Phần lớn sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM chưa có nhận thức và thái độ đúng

đối với rối loạn sức khỏe tâm thần.

- Nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối loạn sức

khỏe tâm thần là có sự khác biệt theo trường, năm học, giới tính.

- Có những yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ của

sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối loạn sức khỏe tâm thần, sự tác động của

môi trường bên ngoài là một trong những yếu tố đó.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài, như: nhận thức, thái độ, sinh

viên, sức khỏe tâm thần, rối loạn sức khỏe tâm thần.

5.2. Khảo sát thực trạng nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM

đối với rối loạn sức khỏe tâm thần.

5.3. Đề xuất một số kiến nghị nhằm định hướng cho sinh viên có nhận thức và thái độ

đúng đối với rối loạn sức khỏe tâm thần.

6. Phạm vi nghiên cứu

6.1. Nội dung

- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu nhận thức của sinh viên đối với các vấn đề sau của rối

loạn sức khỏe tâm thần như sau: Các dạng RLSKTT; Nhận định chung về RLSKTT; Biểu

hiện của RLSKTT; Ảnh hưởng của RLSKTT đến đời sống; Nguyên nhân gây RLSKTT;

Phòng ngừa và chữa trị RLSKTT.

- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thái độ của sinh viên đối với rối loạn sức khỏe tâm

thần ở những mặt sau: Thái độ của sinh viên đối với những người có RLSKTT; Thái độ của

sinh viên đối với việc gia đình có người gặp RLSKTT; Thái độ của sinh viên đối với bản

thân khi gặp phải vấn đề RLSKTT; Thái độ của sinh viên đối với việc phòng ngừa và chữa

trị RLSKTT

- Tìm hiểu thêm các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ của sinh viên đối với

rối loạn sức khỏe tâm thần.

6.2. Khách thể

9

Đề tài được giới hạn trong phạm vi những sinh viên của các trường thành viên thuộc

Đại học Quốc gia Tp.HCM:

- 100 sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn

- 100 sinh viên trường Đại học Bách Khoa

- 100 sinh viên trường Đại học Khoa học Tự Nhiên

- 100 sinh viên trường Đại học Công nghệ thông tin

6.3. Thời gian

Đề tài dự kiến thực hiện trong thời gian 6 tháng: từ tháng 3 năm 2013 đến tháng 9 năm

2013.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp luận

7.1.1. Quan điểm toàn diện

Vận dụng quan điểm toàn diện vào đề tài ta sẽ thấy nhận thức và thái độ của sinh

viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối loạn sức khỏe tâm thần được xem xét một cách

toàn diện trên các mặt sau:

- Rối loạn; Sức khỏe tâm thần; Rối loạn sức khỏe tâm thần

- Nhận thức: các dạng RLSKTT, biểu hiện, ảnh hưởng, nguyên nhân và cách phòng

ngừa và chữa trị RLSKTT

- Thái độ khi gặp các rối loạn sức khỏe tâm thần, thái độ đối với những người có rối

loạn sức khỏe tâm thần, thái độ đối với bản thân khi gặp phải vấn đề RLSKTT, thái độ đối

với việc phòng ngừa và chữa trị RLSKTT

7.1.2. Quan điểm thực tiễn

Hiện nay, trong thành phố lớn và hiện đại như Tp.HCM tỉ lệ gặp phải các rối loạn sức

khỏe tâm thần ngày càng cao và là một vấn đề đang được quan tâm. Việc sinh viên chưa có

những hiểu biết đầy đủ cũng như chưa có thái độ đúng đắn đối với vấn đề này sẽ tạo ra

những nguy cơ cao dẫn đến việc bị rối loạn sức khỏe tâm thần. Do vậy, việc tìm hiểu về

nhận thức và thái độ của sinh viên Đại học Quốc gia Tp.HCM đối với rối loạn sức khỏe tâm

thần để có được những hỗ trợ cần thiết cho sinh viên nhằm giảm nguy cơ gặp phải RLSKTT

là đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đang đặt ra.

7.2. Các phương pháp nghiên cứu

7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận