Nghiên cứu vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

–––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THÁI LINH

NGHIÊN CỨU VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ

NÔNG THÔN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 8 62 01 16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Hữu Hồng

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ trong

nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thái Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự ủng hộ, động viên

của gia đình, bạn bè, cơ quan đồng nghiệp và đặc biệt là sự quan tâm tạo điều

kiện thuận lợi của nhà trường và sự dạy bảo tận tình của thầy cô.

Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo, Ban Chủ nhiệm lớp

cùng thầy cô trường Đại học Nông Lâm Thái nguyên đã giúp đỡ, hướng dẫn,

tạo điều kiện về mọi mặt để tôi thực hiện đề tài này.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS.

Nguyễn Hữu Hồng, người đã tận tình hướng dẫn, định hướng và đóng góp

nhiều ý kiến quý báu cho tôi trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành

luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin cảm ơn các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể gồm: UBND thành

phố Thái Nguyên, Hội LHPN thành phố Thái Nguyên, Phòng thống kê thành

phố Thái Nguyên, các tổ chức hội đoàn thể thành phố Thái Nguyên.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND và hội phụ nữ các xã đặc biệt là 3 xã

Tân Cương, Quyết Thắng, Đồng Bẩm và các ban ngành đoàn thể và 90 hộ dân

đã nhiệt tình ủng hộ và cung cấp cho tôi những thông tin cần thiết cho luận văn.

Trong quá trình thực hiện đề tài khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu

sót. Kính mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, đồng nghiệp

và bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, ngày tháng 8 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thái Linh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài............................................................................ 3

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4

1.1. Cơ sở lý luận liên quan vai trò phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ ............ 4

1.1.1. Một số khái niệm thuật ngữ liên quan đến đề tài.................................... 4

1.1.2. Vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội.......................................... 10

1.1.3. Vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế nông thôn.......................... 10

1.1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của phụ nữ trong phát triển

kinh tế - xã hội nông hộ................................................................................... 11

1.2. Cơ sở thực tiễn vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ ................ 14

1.2.1. Thực trạng vai trò của phụ nữ trên thế giới và ở Việt Nam.................. 14

1.3. Một số vấn đề cần quan tâm của phụ nữ trong gia đình nông thôn......... 18

1.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 21

Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 23

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 23

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 23

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 23

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 23

iv

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 24

2.3.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu ......................................................... 24

2.3.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu..................................................... 24

2.3.3. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 25

2.3.4. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu .......................................... 26

2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích................................................................ 27

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................ 28

3.1. Điều kiện tự nhiên của thành phố Thái Nguyên ...................................... 28

3.1.1. Vị trí địa lý, địa hình ............................................................................. 28

3.1.2. Điều kiện đất đai và tình hình sử dụng đất ........................................... 28

3.1.3. Thời tiết, khí hậu, thủy văn ................................................................... 30

3.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội......................................................... 30

3.2.1. Nông lâm nghiệp................................................................................... 30

3.2.2. Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp ................................................... 31

3.2.3. Thương mại và dịch vụ ......................................................................... 31

3.2.4. Cơ sở hạ tầng......................................................................................... 33

3.2.5. Dân số và lao động................................................................................ 34

3.2.6. Giáo dục và đào tạo............................................................................... 34

3.2.7. Về y tế ................................................................................................... 35

3.3. Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội.............................. 35

3.3.1. Thuận lợi ............................................................................................... 35

3.3.2. Khó khăn ............................................................................................... 35

3.4. Thực trạng vai trò phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ tại

thành phố Thái Nguyên................................................................................... 36

3.4.1. Khái quát về thực trạng vai trò của phụ nữ trên địa bàn Thành phố .... 36

3.4.2. Thực trạng vai trò phụ nữ trong các hộ nghiên cứu.............................. 38

3.5. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của người phụ nữ nông

thôn trong phát triển kinh tế hộ tại thành phố Thái Nguyên........................... 56

v

3.5.1. Định kiến giới vẫn còn đang tồn tại...................................................... 56

3.5.2. Tình hình tiếp cận các kênh thông tin và quan hệ xã hội của phụ nữ... 58

3.5.3. Việc thực hiện luật, chính sách còn nhiều bất cập................................ 59

3.5.4. Phân tích ma trận SWOT ...................................................................... 60

3.6. Quan điểm và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy và nâng cao vai

trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở thành phố Thái Nguyên..... 63

3.6.1. Quan điểm trong việc nâng cao vai trò của phụ nữ............................. 63

3.6.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy và nâng cao vai trò của

phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở thành phố Thái Nguyên......... 64

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 74

PHỤ LỤC....................................................................................................... 76

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ

BCH Ban chấp hành

CNH-HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

CNVCLĐ Công nhân viên chức lao động

GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

GTSX Giá trị sản xuất

HDND Hội đồng nhân dân

KHKT Khoa học kỹ thuật

KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình

LHPN Liên hiệp phụ nữ

NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

TB &XH Thương binh và xã hội

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tình hình sử dụng đất trên địa bàn thành phố Thái Nguyên giai

đoạn 2015 - 2016 ............................................................................ 29

Bảng 3.2: Kết quả thực hiện các chỉ tiêu KT-XH chủ yếu năm 2016 của

thành phố Thái Nguyên................................................................... 32

Bảng 3.3: So sánh mức đóng góp thu nhập của vợ với chồng trong 3 xã

nghiên cứu....................................................................................... 39

Bảng 3.4: Phân công lao động sản xuất nông nghiệp trong các hộ ở các

điểm nghiên cứu năm 2016............................................................. 40

Bảng 3.5: Phân công lao động trong hoạt động khác ở 3 xã vùng nghiên cứu....... 41

Bảng 3.6: Tỷ lệ nữ tham gia quản lý điều hành sản xuất................................ 44

Bảng 3.7: Tình hình sử dụng quỹ thời gian của phụ nữ vùng nghiên cứu...... 45

Bảng 3.8: Phụ nữ tham gia lãnh đạo cấp uỷ Đảng, chính quyền, đoàn

thể tại các xã vùng nghiên cứu ....................................................... 46

Bảng 3.9: Tỷ lệ nữ tham gia hoạt động cộng đồng ở các điểm nghiên cứu ... 47

Bảng 3.10: Nguồn tiếp cận thông tin của phụ nữ ở điểm nghiên cứu ................ 48

Bảng 3.11: Tỷ lệ tiếp cận kiến thức của phụ nữ và nam giới ở các điểm

nghiên cứu....................................................................................... 50

Bảng 3.12: Tình hình quản lý và ra quyết định tài chính của hộ tại vùng

nghiên cứu....................................................................................... 51

Bảng 3.13: Quyền sử dụng tài sản và các công việc lớn trong gia đình......... 52

Bảng 3.14: Tỷ lệ người ốm trong các hộ được chăm sóc, chữa trị ở các

vùng nghiên cứu.............................................................................. 55

Bảng 3.15: Phụ nữ tham gia tập huấn, tiếp cận thông tin và quan hệ xã hội.......... 58

viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Hình 3.1: Biểu đồ trình độ văn hóa của lao động nữ tự do ở khu vực nông

thôn thành phố Thái Nguyên .......................................................... 37

Hình 3.2: Biểu đồ trình độ văn hoá của nam và nữ trong độ tuổi ở vùng

nghiên cứu....................................................................................... 54

Hình 3.3: Biểu đồ tỷ lệ các hộ sử dụng biện pháp kế hoạch hóa gia đình...... 56