Nghiên cứu vai trò của cộng đồng trong công tác quản lý, bảo vệ rừng trên địa bàn huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN LÂM TỚI

NGHIÊN CỨU VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG

TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, BẢO VỆ RỪNG TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN SÔNG LÔ, TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN LÂM TỚI

NGHIÊN CỨU VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG

TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, BẢO VỆ RỪNG TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN SÔNG LÔ, TỈNH VĨNH PHÚC

Ngành: Phát triển Nông thôn

Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐÀO THANH VÂN

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ trong

nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Lâm Tới

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự ủng hộ, động viên

của gia đình, bạn bè, cơ quan đồng nghiệp và đặc biệt là sự quan tâm tạo điều

kiện thuận lợi của nhà trường và sự dạy bảo tận tình của thầy cô.

Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Nông Lâm, Phòng đào

tạo, các thầy cô giáo đã bổ sung, cập nhật những kiến thức khoa học bổ ích

cho tôi.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến

PGS.TS. Đào Thanh Vân, người đã tận tình hướng dẫn, định hướng và đóng

góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành

luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, công chức Hạt

Kiểm lâm huyện Sông Lô nơi tôi đang công tác và làm việc, các đồng chí lãnh

đạo phòng Tài Nguyên & MT, Nông nghiệp & PTNT, Chi cục Thống kê

huyện, các đồng chí lãnh đạo UBND và các hộ gia đình xã Quang Yên, Lãng

Công, Đồng Quế huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc cùng bạn bè đồng nghiệp đã

cùng làm việc, cung cấp những thông tin, tài liệu quý giá cho quá trình xây

dựng luận văn.

Mặc dù đã rất cố gắng, song do điều kiện thời gian và trình độ có hạn

nên luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót nhất định. Kính

mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, đồng nghiệp và bạn đọc

để luận văn được hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, ngày tháng 9 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Lâm Tới

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN...........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ii

MỤC LỤC.....................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................................vi

DANH MỤC BẢNG...................................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH....................................................................................................viii

MỞ ĐẦU........................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài .....................................................................................................2

3. Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài...................................................................................2

Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài.......................................................................................4

1.1.1. Một số khái niệm và quan điểm về cộng đồng, lâm nghiệp cộng đồng và

quản lý rừng cộng đồng .................................................................................................4

1.1.2. Các nhân tố kinh tế - xã hội và lợi ích từ rừng cộng đồng................................7

1.2. Các nghiên cứu trên thế giới về quản lý, bảo vệ rừng và quản lý, bảo vệ

rừng có sự tham gia của cộng đồng ..............................................................................8

1.2.1. Phương pháp điều tra và lập kế hoạch trong quản lý rừng có sự tham gia

của cộng đồng...............................................................................................................10

1.2.2. Phương pháp điều tra rừng có sự tham gia của người dân .............................11

1.2.3. Lập kế hoạch trong quản lý rừng cộng đồng...................................................13

1.3. Các nghiên cứu ở trong nước về quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của

cộng đồng......................................................................................................................15

1.3.1. Nghiên cứu về loại hình quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của cộng

đồng được nhận dạng ở Việt Nam..............................................................................15

iv

1.3.2. Một số nghiên cứu thí điểm quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của

cộng đồng ở huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc............................................................18

1.3.3. Mô hình quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của cộng đồng có

hiệu quả........................................................................................................................20

1.3.4. Một số kinh nghiệm rút ra từ thực tế quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia

của cộng đồng...............................................................................................................22

1.4. Các kết luận rút ra từ nghiên cứu và phân tích tổng quan..................................23

1.5. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Sông Lô....................................23

Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................26

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................26

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................26

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................26

2.2. Nội dung nghiên cứu.............................................................................................26

2.3. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................26

2.3.1. Phương pháp điều tra thu thập số liệu (PRA)..................................................27

2.3.2. Phương pháp kế thừa số liệu.............................................................................29

2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu.................................................................................29

2.3.4. Phương pháp phân tích số liệu..........................................................................29

2.3.5. Phương pháp chuyên gia...................................................................................30

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................31

3.1. Đánh giá hiện trạng công tác quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của cộng

đồng ở huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc .....................................................................31

3.1.1. Khuôn khổ pháp lý và chính sách liên quan đến quản lý rừng cộng đồng

tại địa phương ...............................................................................................................31

3.1.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của

cộng đồng tại địa phương ............................................................................................38

3.2. Đánh giá kết quả và tác động của quản lý, bảo vệ rừng có sự tham gia của

cộng đồng ở huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc............................................................53

v

3.2.1. Tác động về nhận thức.......................................................................................53

3.2.2. Tác động làm thay đổi về mức độ vi phạm pháp luật trên diện tích rừng

giao cho cộng đồng ......................................................................................................55

3.2.3. Tác động trong công tác Phòng cháy chữa cháy rừng....................................57

3.2.4. Tác động về kinh tế............................................................................................58

3.2.5. Tác động về môi trường ....................................................................................60

3.2.6. Tác động về xã hội.............................................................................................62

3.2.7. Vai trò các bên liên quan trong quản lý rừng phòng hộ huyện Sông Lô......63

3.3. Những tồn tại, nguyên nhân trong công tác quản lý rừng có sự tham gia

của cộng đồng...............................................................................................................64

3.3.1. Chất lượng rừng giao cho cộng đồng...............................................................64

3.3.2. Công tác quản trị rừng địa phương còn hạn chế..............................................64

3.3.3. Thiếu cơ chế hỗ trợ tài chính.............................................................................65

3.3.4. Hệ thống hỗ trợ cho công tác quản lý rừng của cộng đồng còn

thiếu và yếu ................................................................................................................65

3.3.5. Cục bộ trong quản lý rừng cộng đồng..............................................................65

3.3.6. Năng lực của cộng đồng còn hạn chế...............................................................66

3.4. Đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý, bảo vệ rừng có sự

tham gia của cộng đồng ...............................................................................................67

3.4.1. Giải pháp về chính sách.....................................................................................67

3.4.2. Giải pháp về tổ chức ..........................................................................................70

3.4.3. Giải pháp về kỹ thuật.........................................................................................72

3.4.4. Giải pháp về luật pháp.......................................................................................73

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ........................................................................................76

1. Kết luận.....................................................................................................................76

2. Kiến nghị...................................................................................................................78

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................79

PHỤ LỤC ....................................................................................................................82

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Ký hiệu Chú giải

BVR : Bảo vệ rừng

BNNPTNT : Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn

CL : Hóa chất Chlorine

HTX : Hợp tác xã

KTXH : Kinh tế xã hội

LNCĐ : Lâm nghiệp cộng đồng

LSNG : Lâm sản ngoài gỗ

NĐ-CP : Nghị định Chính phủ

PCCCR : Phòng cháy chữa cháy rừng

PH : Phòng hộ

PTR : Phát triển rừng

QĐ : Quyết định

QLRCĐ : Quản lý rừng cộng đồng

SL : Số lượng

SX : Sản xuất

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TTg : Thủ tướng Chính phủ

UBND : Uỷ ban nhân dân

vii

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 3.1: Khái quát chính sách giao đất, giao rừng cho cộng đồng dân cư

thôn, bản.......................................................................................... 33

Bảng 3.2: Tổng hợp diện tích các loại đất, loại rừng tại các xã nghiên cứu... 38

Bảng 3.3: Diện tích rừng phân theo chủ quản lý trên địa bàn huyện.............. 43

Bảng 3.4: Diện tích đất, rừng giao cho cộng đồng tại các xã nghiên cứu ...... 45

Bảng 3.5: Hiện trạng mô hình rừng trồng phòng hộ cộng đồng..................... 46

Bảng 3.6: Trữ lượng trung bình rừng trồng phòng hộ cộng đồng .................. 48

Bảng 3.7: Mức độ quan trọng của tài nguyên rừng đối với cộng đồng .......... 53

Bảng 3.8: Thống kê số vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng......................... 56

Bảng 3.9: Thống kê số vụ cháy rừng trên địa bàn từ 2010-2017 .................... 58

Bảng 3.10: Cơ cấu thu nhập bình quân của một hộ gia đình tham gia quản

lý rừng cộng đồng. .......................................................................... 59

Bảng 3.11: Ảnh hưởng của rừng tới môi trường ............................................ 60