Nghiên cứu tính toán cân bằng nước dưới đất bằng phương pháp mô hình số, ứng dụng ở vùng đồng bằng Bắc Bộ

bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

côc ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n viÖt nam

liªn ®oµn ®Þa chÊt thuû v¨n-®Þa chÊt c«ng tr×nh miÒn b¾c

nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ

§Ò tµi: Nghiªn cøu tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt

b»ng ph−¬ng ph¸p m« h×nh sè,

øng dông ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé

6428

19/7/2007

2

Môc Lôc

Néi dung Trang

Lêi nãi ®Çu 5

Ch−¬ng 1: Tổng quan điều kiện địa lý tự nhiên và tài nguyên nước vùng đồng

bằng Bắc Bộ

9

I. Tæng quan ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn 9

II. Tæng quan tµi nguyªn n−íc mÆt 20

III. Tæng quan tµi nguyªn n−íc d−íi ®Êt 25

Ch−¬ng 2: Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn ®éng th¸i vµ c©n b»ng n−íc

d−íi ®Êt

34

I. Nhãm nh©n tè tù nhiªn 35

II. Nhãm nh©n tè nh©n t¹o 45

Ch−¬ng 3 : Ph©n vïng tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt 56

I. Ph©n vïng tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo khu hµnh chÝnh cÊp tØnh, thµnh

phè 56

II. Ph©n vïng tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo kÕt qu¶ ph©n vïng ®éng th¸i 58

III. Ph©n vïng tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo l−u vùc dßng mÆt 64

IV. Ph©n vïng tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo l−u vùc dßng ngÇm 67

Ch−¬ng 4: KÕt qu¶ x©y dùng vµ chØnh lý m« h×nh ®Ó tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc

d−íi ®Êt

73

I. Tæng quan vÒ nghiªn cøu c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt 73

II. C¬ së lý thuyÕt, m« h×nh to¸n häc vµ c¸c tÝnh n¨ng c¬ b¶n cña m« h×nh 74

III. KÕt qu¶ x©y dùng m« h×nh ®Ó tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt 87

IV. KÕt qu¶ chØnh lý m« h×nh 106

Ch−¬ng 5: KÕt qu¶ tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt b»ng ph−¬ng ph¸p m«

h×nh sè 116

I. KÕt qu¶ tÝnh c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt tæng hîp cña tÇng qh vµ qp 116

II. KÕt qu¶ tÝnh c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo ph©n khu hµnh chÝnh 119

III. KÕt qu¶ tÝnh c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo ph©n vïng ®éng th¸i 149

IV. KÕt qu¶ tÝnh c©n b»ng n−íc d−íi ®Êt theo l−u vùc dßng mÆt vµ dßng ngÇm 167

Ch−¬ng 6: §Ò xuÊt viÖc khai th¸c sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn n−íc

d−íi ®Êt 183

I. Dù b¸o nhu cÇu sö dông tµi nguyªn n−íc d−íi ®Êt ®Õn n¨m 2020 vïng ®ång

b»ng B¾c bé trªn c¬ së chiÕn l−îc chung quèc gia

183

II. §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng khai th¸c sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn n−íc d−íi

®Êt trªn quan ®iÓm c©n b»ng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng

186

KÕt luËn 190

3

Danh s¸ch nh÷ng ng−êi tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi

TT

Hä vµ tªn Häc hµm, häc vÞ

chuyªn m«n §¬n vÞ c«ng t¸c

1 Tèng Ngäc Thanh Chñ nhiÖm ®Ò tµi

Th¹c sü §CTV

Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

2 NguyÔn ThÞ H¹ KS. §CTV Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

3 TriÖu §øc Huy KS. §C Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

4 NguyÔn Thanh H¶i KS. §CTV Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

5 §inh ThÞ Tý KS. §CTV Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

6 Hoµng ThÞ Thu Hµ KS. §CTV Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

7 Lª V¨n Vâ Th¹c sü §C Liªn ®oµn §CTV-§CCT miÒn B¾c

8 NguyÔn V¨n §øc Th¹c sü §CTV Côc qu¶n lý tµi nguyªn n−íc

9 NguyÔn ChÝ NghÜa KS. §CTV Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt

10 §oµn V¨n C¸nh PGS.TS. §CTV Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt

11 §Æng H÷u ¬n GS.TS. §CTV Héi §CTV ViÖt Nam

12 Bïi Du D−¬ng KS. TV-MT Tr−êng §¹i häc Thuû Lîi

4

Lêi nãi ®Çu

Trong những năm gần đây vấn đề sử dụng hợp lý, bền vững tài nguyên nước

cũng như bảo vệ chúng đã trở nên cấp thiết đối với từng khu vực, từng vùng lãnh thổ

hay từng quốc gia. Vấn đề này có liên quan mật thiết đến việc khai thác nước dưới đất

(NDĐ) phục vụ cho các hoạt động kinh tế của con người, phát triển, mở rộng các đô

thị, thành phố, các khu công nghiệp, vùng canh tác nông nghiệp và nuôi trồng thuỷ

sản... điều đó đã tác động đến môi trường địa chất nói chung, trong đó có tài nguyên

nước dưới đất.

Vùng đồng bằng Bắc thuộc các tỉnh thành phố Hà Nội, Hà Tây, Vĩnh Phúc,

Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, TP. Hải Phòng và

Ninh Bình. Đây là địa bàn chiến lược quan trọng của cả nước, nơi có thủ đô Hà Nội là

trung tâm chính trị, kinh tế và xã hội. Hiện nay, sự gia tăng khai thác nước để cung cấp

cho sinh hoạt và phát triển kinh tế ở các đô thị, cụm dân cư, phục vụ tưới nông nghiệp,

sản xuất công nghiệp và các hoạt động kinh tế khác trong vùng, đã ảnh hưởng đến cân

bằng nước nói chung và cân bằng nước dưới đất nói riêng. Tình trạng mất cân đối về

nguồn nước dưới đất đã và đang sảy ra khá nghiêm trọng trong những khu vực có hoạt

động khai thác nước lớn. Đặc biệt là vùng nam thành phố Hà Nội, các tỉnh lân cận như

Vĩnh Phúc, Hà Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên, các khu vực ven biển nơi phân bố thấu kính

nước nhạt như Kiến An, An Hải-Hải Phòng, Quỳnh Phụ, Diêm Điền-Thái Bình, Hải

Hậu-Nghĩa Hưng-Nam Định. Điều này được thể hiện qua kết quả theo dõi động thái

NDĐ trên mạng lưới quan trắc quốc gia vùng đồng bằng Bắc Bộ từ năm 1995 đến nay.

Các vấn đề bức thiết trên đòi hỏi phải có quy hoạch, sử dụng hợp lý tài nguyên

nước nói chung và NDĐ nói riêng cùng với quy hoạch phát triển kinh tế của vùng. Để

có cơ sở cho việc quy hoạch, sử dụng hợp lí tài nguyên NDĐ cần thiết phải tiến hành

nghiên cứu đánh giá cân bằng NDĐ.

Trong địa chất thủy văn nghiên cứu cân bằng NDĐ bao hàm nhiều nội dung:

nghiên cứu cân bằng về lượng nước, nghiên cứu cân bằng về chất lượng nước dưới đất

(trong đó có nghiên cứu cân bằng muối), nghiên cứu cân bằng nhiệt... Trong nội dung

nghiên cứu của đề tài này chỉ giới hạn nghiên cứu cân bằng về lượng nước. Nghĩa là

tìm hiểu mối quan hệ, quy luật biến đổi theo không gian và thời gian giữa hệ thống

nước mặt với hệ thống NDĐ, giữa NDĐ trong các tầng chứa nước và mối quan hệ của

chúng trong các khu vực tính toán cân bằng.

Ngày nay sự bùng nổ của công nghệ thông tin đặc biệt trong lĩnh vực các khoa học

về trái đất như ứng dụng trong lĩnh vực thu thập và sử lý dữ liệu, thành lập các tài liệu

địa chất nói chung và động thái nước nói riêng... Cuộc cách mạng này đã tạo ra môi

trường và động lực mới để ứng dụng tính toán cân bằng tổng hợp NDĐ phục vụ con

5

người và xã hội. Trong đó ứng dụng công nghệ GIS và các phần mềm mô hình dòng

chảy (Modflow) để dự tính toán cân bằng NDĐ được xem là công nghệ tiên tiến nhất

hiện nay và có khả năng ứng dụng trong thực tiễn ở Việt Nam.

Thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu KHCN trong năm kế hoạch 2005-2006, Bộ Tài

nguyên và Môi trường, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã giao cho Liên đoàn

Địa chất thuỷ văn-Điạ chất công trình miền Bắc đề tài “Nghiên cứu tính toán cân

bằng nước dưới đất bằng phương pháp mô hình số, ứng dụng ở vùng đồng bằng

Bắc Bộ”.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:

- Nghiên cứu ứng dụng bộ phần mềm Visual Modflow-Modul tính toán cân

bằng nước. Xây dựng và chỉnh lý mô hình số mô phỏng dòng chảy và cân

bằng nước dưới đất của hệ thống các tầng chứa nước trong trầm tích Đệ tứ ở

vùng đồng bằng Bắc Bộ.

- Nghiên cứu tính toán cân bằng NDĐ bằng phương pháp mô hình số, trên cơ

sở đó xác định các nguồn hình thành trữ lượng NDĐ trong trầm tích đệ tứ

vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đề xuất các giải pháp quy hoạch và sử dụng hợp lý

trên quan điểm cân bằng và bền vững tài nguyên NDĐ.

Để thực hiện đề tài, Liên đoàn ĐCTV-ĐCCT miền Bắc, chủ nhiệm đề tài và tập

thể tác giả đã phối hợp với các cơ quan chức năng, cơ quan chuyên môn và các nhà

khoa học có liên quan thực hiện các hạng mục công việc chủ yếu sau.

• Thu thập số liệu để xây dựng mô hình

ƒ Bản đồ và dữ liệu địa hình dạng số khu vực nghiên cứu

ƒ Tài liệu khí tượng và thuỷ văn khu vực nghiên cứu.

ƒ Các tài liệu Địa chất-Địa chất thuỷ văn khu vực nghiên cứu.

ƒ Các tài liệu về mạng lưới và số liệu quan trắc trên mạng lưới quan

trắc Quốc gia và mạng chuyên thuộc khu vực nghiên cứu.

ƒ Tài liệu về hiện trạng khai thác và sử dụng nước khu vực nghiên cứu

• Nghiên cứu ứng dụng phần mềm VisualModflow-Modul Zone Budget để

xây dựng và mô phỏng bằng kỹ thuật số dòng chảy và các thành phần tham

gia vào cân bằng NDĐ các tầng chứa nước trong trầm tích Đệ tứ vùng đồng

bằng Bắc Bộ.

• Nghiên cứu xây dựng và chỉnh lý mô hình

ƒ Thiết lập và cập nhật hệ thống các đầu vào cho mô hình số bao gồm:

- Lựa chọn và tạo lưới sai phân thích hợp cho mô hình

- Cập nhật dữ liệu về hiện trạng khai thác, hệ thống tài liệu kiểm định

6

mô hình bằng tài liệu quan trắc về mực nước theo thời gian.

- Xây dựng và cập nhật các thông số ĐCTV của các tầng chứa nước

theo không gian 3 chiều cho mô hình.

- Xây dựng và cập nhật điều kiện biên và mô phỏng các thành phần

tham gia vào cân bằng NDĐ theo không gian và thời gian cho mô

hình.

ƒ Nghiên cứu, chỉnh lý mô hình bằng việc giải bài toán nghịch ổn định

và không ổn định. Kiểm định tính chính xác của mô hình trên cơ sở

cân bằng NDĐ, làm cơ sở tính toán cân bằng NDĐ cho khu vực

nghiên cứu.

• Nghiên cứu tính toán cân bằng nước dưới đất

ƒ Nghiên cứu tính toán cân bằng NDĐ theo phân khu hành chính.

ƒ Nghiên cứu tính toán cân bằng NDĐ theo phân vùng động thái NDĐ.

ƒ Nghiên cứu tính toán cân bằng NDĐ theo lưu vực dòng mặt và dòng

ngầm.

ƒ Nghiên cứu tính toán cân bằng NDĐ tổng hợp cho tầng qh và qp trên

toàn bộ diện tích nghiên cứu.

• Nghiên cứu đề xuất việc quy hoạch khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên

NDĐ trên quan điểm cân bằng và bền vững

Sau khi tiến hành các nghiên cứu trong khuôn khổ đề tài, chúng tôi đã tiến hành

lập báo cáo tổng kết. Báo cáo ngoài phần mở đầu và kết luận có nội dung chính như

sau:

Chương I. Tổng quan điều kiện địa lý tự nhiên và tài nguyên nước vùng đồng

bằng Bắc Bộ.

Chương II. Những nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến động thái và cân bằng nước

dưới đất.

Chương III. Phân vùng tính toán cân bằng nước dưới đất.

Chương IV. Kết quả xây dựng và chỉnh mô hình để tính toán cân bằng NDĐ.

Chương V. Kết quả tính toán cân bằng nước dưới đất bằng phương pháp mô hình

số.

Chương VI. Đề xuất việc khai thác sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên NDĐ.

Đề tài do Liên đoàn ĐCTV-ĐCCT miền Bắc chủ trì và thực hiện dưới sự chỉ

đạo trực tiếp của TS. Nguyễn Văn Đản, Liên đoàn trưởng, TS. Nguyễn Văn Nghĩa,

phó Liên đoàn trưởng.

7

Chủ nhiệm đề tài: Th.S. Tống Ngọc Thanh, với sự tham gia của KS. Nguyễn

Thanh Hải, KS. Nguyễn Thị Hạ, KS. Đinh Thị Tý, KS. Triệu Đức Huy, Th.S. Nguyễn

Văn Đức. Cơ quan phối hợp chính Trường Đại học Mỏ-Địa chất với sự tham gia của

PGS.TS Đoàn Văn Cánh, KS Nguyễn Chí Nghĩa. GS.TS Đặng Hữu Ơn Hội ĐCTV

Việt Nam.

Đề tài cũng đã nhận được sự tham gia nhiệt tình của các nhà khoa học và quản

lý trong công tác khảo sát thực địa, hội thảo khoa học và đặc biệt là xây dựng các

chuyên đề. Nhân dịp kết thúc đề tài, chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến

các đồng chí lãnh đạo Bộ Tài Nguyên và Môi trường, Vụ khoa học công nghệ, lãnh

đạo Cục Địa chất và Khoáng Sản Việt Nam đã luôn quan tâm theo dõi và tạo điều kiện

thuận lợi cho chúng tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn sự

quan tâm chỉ đạo của lãnh đạo Liên đoàn ĐCTV-ĐCCT miền Bắc. Xin bày tỏ lòng

biết ơn chân thành đến các nhà khoa học, các đồng nghiệp đã động viên, chỉ bảo, góp ý

trong quá trình thực hiện đề tài cũng như báo cáo tổng kết. Cuối cùng chúng tôi xin

chân thành cảm ơn sự hợp tác chặt chẽ của các chuyên gia ĐCTV Trường Đại học

Mỏ-Địa chất và Hội ĐCTV Việt Nam.

Báo cáo tổng kết đề tài được thực hiện trong quỹ thời gia có hạn, chắc chắn

không tránh khỏi những thiếu sót, nhầm lẫn. Chúng tôi xin được chân thành tiếp thu

mọi ý kiến nhận xét đánh giá, sửa chữa, bổ sung của nhà khoa học, các đồng nghiệp

để báo cáo được hoàn thiện hơn.

8

Ch−¬ng 1

tæng quan ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn vµ tµi nguyªn

n−íc vïng ®ång b»ng b¾c bé

I. Tæng quan ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn.

I.1. VÞ trÝ ®Þa lý

Vïng ®ång b»ng B¾c Bé thuéc ®Þa bµn 11 tØnh, thµnh phè Hµ Néi, Hµ T©y, VÜnh

Phóc, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn, B¾c Ninh, Ninh B×nh, Nam §Þnh, Hµ Nam, Th¸i B×nh vµ

TP. H¶i Phßng lµ mét tam gi¸c cã ®Ønh ë ViÖt Tr× vµ c¹nh ®¸y lµ bê biÓn ®«ng, vÞnh

B¾c Bé. Hai c¹nh bªn lµ ranh giíi cña d¶i ®ång b»ng cao víi ®Þa h×nh ®åi nói thÊp vµ

nói sãt ®−îc ch¾n bëi d·y Tam §¶o-Yªn Tö ë phÝa b¾c vµ Ba V×-Viªn Nam ë phÝa t©y

(h×nh 1.1). Giíi h¹n bëi to¹ ®é ®Þa lý

H×nh 1.1. S¬ ®å vÞ trÝ nghiªn cøu vïng ®ång b»ng B¾c Bé (¶nh vÖ tinh)

§.Chµng T ©y

§ . VÜ nh T hùc

§.T ho i Xanh

§.C¸i C hi ªn

Hßn Mi Òu

t« q.® c «

§ .T hanh L©n

§.C« T « Con

H.N gang

§.B¹ch Long V Ü

§. V¹n MÆc

§.SËu Nam

§ .T hoi §©y §. V¹n V− îc

§.T rµ N gä

§.C« T «

§.Ba Mïn

§.H¹ Mai

§.Th−îng Mai

§.Ph−îng Hoµng

§ .C¶ nh C−í c

§.

®.c¸ i bÇ u

T rµ B µn

ChÐn

§.§è ng

§. Ngäc Võng

§.

V¹n C¶nh

§ .Cèng

T ©y

§.T hÎ Vµn g

§.Long Ch©u

§ .Long Ch©u §«ng

l o n g c h ©u

§.§Çu Bª

§.Hang T rai ®.c¸t bµ

H ßn DÊu

Q.§.

§.Hµ Nam

Ch Ï

Sg . T iªn Yªn

Sg . Ba

Sg . Kú Cï ng

ThÇ y Sg . Kinh

Sg.Lôc Nam

Sg. B¨ ng

h å Ba BÓ Sg. N¨ng

Sg. L«

Sg. G©m

Sg .

Th¸i

Sg .

§uè ng

CÇ

Sg

u .

Sg .Th −¬ ng

Nhôª

H. §¹ i L¶ i

Sg . §¸y

Sg.

h å Nó iCè c

Sg. §¸y

H. §ån g M «

h å Sg. Hång

Su èi Ha i

Sg. L«

Sg. V¨n óc

B n× h

Sg .Tr µ L ý Luéc Sg .

n in h

s g. §¸y

c ¬

s g. hång

cöa

C.L¹c h

Tr−êng

C.L¹ch

Trµo

§¸y sg.

H. M¸t

H. Mª

M· Sg .

Sg. B−ëi

Sg . Chu

Sg.C¶

NËm M«

Sg . C¸i

h å S« n g §µ

Sg. G©m

Sg. Hång

hå Th¸c Bµ

n gßi Lao

Sg. §µ

CN. M éc ch©u

s«ngM·

Sg . Ch ¶y

Sg. Chõng

ngßi Thia

NË m Kim

ngßi Hót

NËm Chang

Sg. §µ

NËm T h i

N. Ba I

NËm Soi NË m Pan

n gßi Bä

Sg. Hång

Sg . N Ëm Ch¨n

NËm Mó

NËm Ma

NËm Ma

NËm Mùc

NËm N ua

NËm M·

S«ng M·

NËm Co

NËm NhÐ

S«ng §µ

NË m M a

B×nh Liªu mãng c¸i

Tiªn Yªn

cÈm ph¶

§×nh LËp

Ba ChÌ

h¹ long

®å s¬n

u«ng bÝ

h¶i phßng

kiÕn an

Na D−¬ng

ThÊt Khª

Chi L¨ng

N Pia Ng«m

B¾c S¬n

hang Pac Bã

Trµ LÜnh

TÜnh Tóc

Ng©n S¬n

§×nh C¶

B»ng Lòng

B¶o L¹c

Chî ChU Chî Míi

S¬n D−¬ng

§«ng TriÒu

h¶i d−¬ng

th¸i b×nh

TiÒn H¶i

Xu©n Tr−êng

Ng« §«ng

b¾c ninh

Bµn Yªn Nh©n KÎ SÆt

s«ng c«ng

hµ ®«ng

Xu©n Mai

hµ néi

s¬n t©y

Phong Ch©u

viÖt tr×

Ninh Giang

nam ®Þnh

h−ng yªn

ninh b×nh

Ph¸t DiÖm

Phó Xuyªn

phñ lý

Thanh Liªm

Kiªn Khª

sÇm s¬n

bØm s¬n

Thä Xu©n

Quú Ch©u TØnh Gia

Vô B¶n

CÈm Thuû

Th−êng Xu©n

Cao Phong

Kim S¬n

M−êng L¸t

Thanh S¬n

phó thä

Thanh Ba

S«ng Thao

§µ B¾c

nghÜa lé

V¨n ChÊn

B¾c Yªn

M−êng La

S«ng M·

ThuËn Ch©u M−êng An

Lòng Có

MÌo V¹c

VÜnh Léc

Yªn Minh

B¾c Mª

VÞ Xuyªn

MËu A

Cæ Phóc

Phè Rµng

M−êng Kh−¬ng

B¾c Hµ

Than Uyªn

Mï Cang Ch¶i

B¸t X¸t Phong Thæ

Quúnh Nhai

Sin Hå

M−êng Lay

M−êngTÌ

cao b»ng

l¹ng S¬n

b¾c giang

tuyªn quang

b¾c k¹n

th¸i nguyªn

vÜnh yªn

NghÖ an

hoµ b×nh

thanh ho¸

lµo cai

yªn b¸i

hµ giang

s¬n la

®iÖn biªn

lai ch©u

h¹

C. Nam TriÖu

V. long

mòi Ngäc

C.V¨n c

§iÒn C. Diªm

C.Th¸i B×nh

C. CÊm

ó

C.ba l¹t

c. Trµ Lý

N.Cao Sam Sao

N.MÉu S¬n

N.T« ThÞ

N.Cao Xiªn

868

15 42

512

1054

129 6

N.Yªn Tö N.Thiªn S¬n 1064 1019

g©m

974

192

Kha u Pi Ao

cun g ng ©n s¬n

1107

N.Pa LÐ p

c¸nh

d tam®¶o

503

c¸nh cun g s«n g

C.N

§å ng V¨n

phu Ca T ha

2276

N. Pia Ya

1979

d ∙ y H o µ n g L i ª n s ¬ n

1597

phu Som T¨ng

N. BïLu«ng

982

Phu T ©n Trang

1441 1667

N. Bu Hu Lu «ng

N. T¶n Viªn

N. Ph¨ng Xi P¨ng

2421

Phu SØ Lï ng

1882

3148

19o

55’50’’ – 21o

19’58’’ vÜ ®é b¾c

105o

17’21’’ – 107o

00’19’’ kinh ®é ®«ng

9

Trªn b×nh diÖn ranh giíi phÇn lôc ®Þa ®−îc t¹m lÊy theo ®−êng tiÕp xóc gi÷a

ranh giíi trÇm tÝch §Ö tø víi ®¸ gèc ë kho¶ng cao ®é tuyÖt ®èi +15m, diÖn tÝch toµn

®ång b»ng kho¶ng 15.000km2

. §é s©u nghiªn cøu chØ giíi h¹n trong trÇm tÝch §Ö tø vµ

kho¶nh chøa n−íc trong trÇm tÝch Neogen víi ®é s©u trªn d−íi 300m.

I.2. TiÒm n¨ng vµ lîi thÕ vÒ kinh tÕ, x· héi

Vïng ®ång b»ng B¾c Bé lµ vïng cã tiÒm n¨ng kinh tÕ-x· héi t−¬ng ®èi ®a d¹ng,

cho phÐp ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng ®a ngµnh. Tr−íc hÕt, vïng nµy cã tiÒm n¨ng

®¸ng kÓ vÒ n«ng nghiÖp. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ trång lóa n−íc nãi riªng

cã thuËn lîi c¬ b¶n lµ ®Êt ®ai ph× nhiªu, c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ tr×nh ®é th©m canh

v−ît tréi c¸c vïng kh¸c. N−íc t−íi cho c©y trång t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Trªn ®Þa bµn cña

vïng kinh tÕ träng ®iÓm nµy cã c¸c s«ng lín nh− s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh ch¶y

qua. L−u l−îng hµng th¸ng cña hai s«ng nµy lªn tíi 2 tû m3

, kh«ng nh÷ng cung cÊp

n−íc mµ cßn th−êng xuyªn båi ®¾p phï sa, gãp phÇn lµm t¨ng ®é ph× cho ®Êt ®ai. C«ng

t¸c thuû lîi ®· ®−îc chó ý x©y dùng tõ nhiÒu n¨m tr−íc ®©y nªn hÖ thèng thuû n«ng tèt

h¬n nhiÒu so víi c¸c vïng kh¸c. Riªng hÖ thèng thuû n«ng B¾c H−ng H¶i x©y dùng

n¨m 1958 vµ tiÕp tôc ®−îc ®Çu t− n©ng cÊp nªn ®Õn nay ®· cã c«ng suÊt t−íi 13 v¹n ha

vµ c«ng suÊt tiªu 14 v¹n ha. §Êt ch−a sö dông còng cßn trªn 333,3 ngh×n ha, trong ®ã

33,4 ngh×n ha ®Êt b»ng, 198,4 ngh×n ha ®Êt ®åi nói vµ 24,6 ngh×n ha ®Êt cã mÆt n−íc.

TiÒm n¨ng ph¸t triÓn nu«i trång vµ khai th¸c thuû s¶n còng t−¬ng ®èi lín. Ngoµi

diÖn tÝch ao hå, ®Çm, s«ng ngßi vµ ruéng n−íc, vïng kinh tÕ träng ®iÓm nµy cßn cã

vïng biÓn kÐo dµi tõ Qu¶ng Ninh qua H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Nam §Þnh ®Õn Ninh B×nh

chiÒu dµi kho¶ng 200 km. BiÓn H¶i Phßng cã ba ng− tr−êng lín víi tæng diÖn tÝch trªn

1.250 h¶i lý vu«ng, trong ®ã ng− tr−êng C¸t Bµ cã 450 h¶i lý vu«ng, B¹ch Long VÜ vµ

Long Ch©u-Ba L¹t mçi ng− tr−êng 400 h¶i lý vu«ng. Tr÷ l−îng c¸ thuéc ba ng− tr−êng

nµy cho phÐp ®¸nh b¾t mçi n¨m tõ 4 -5 v¹n tÊn. Ngoµi ra, biÓn H¶i Phßng cßn cã trªn

390 lo¹i h¶i s¶n kh¸c, trong ®ã nhiÒu lo¹i cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Riªng t«m vïng biÓn

ven c¸c cöa s«ng cña H¶i Phßng ®· cã 47 loµi, trong ®ã cã 7 loµi t«m he. H¶i Phßng

còng cã 23 ngh×n ha b·i triÒu ven bê vµ 5 ngh×n ha mÆt n−íc xung quanh 366 hßn ®¶o

cã thÓ ph¸t triÓn nu«i trai ngäc, nu«i t«m vµ c¸ song xuÊt khÈu.

VÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé cã tr÷ l−îng lín vÒ

than ®¸, ®¸ v«i vµ cao lanh. KÕt qu¶ th¨m dß vµ kh¶o s¸t hiÖn cho thÊy vïng nµy chiÕm

20% tr÷ l−îng ®¸ v«i s¶n xuÊt xi m¨ng cña c¶ n−íc; 40% tr÷ l−îng cao lanh s¶n xuÊt

gèm sø vµ g¹ch chÞu löa. §ã lµ ch−a kÓ ®¸ èp l¸t, ®¸ x©y dùng, ®Êt lµm g¹ch ngãi, c¸t

thuû tinh vµ nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n quý hiÕm. Trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm dÇu khÝ, c¸c

nhµ ®Þa chÊt cßn ph¸t triÓn hiÖn ra bÓ than n©u vïng tròng §ång B»ng s«ng Hång víi

tr÷ l−îng dù b¸o 240 tû tÊn, trong ®ã mét phÇn n»m trong lßng ®Êt cña Hµ Néi, H¶i

D−¬ng vµ H−ng Yªn. Theo ®¸nh gi¸ ban ®Çu, than n©u vïng tròng §ång b»ng s«ng

Hång lµ lo¹i cã chÊt l−îng tèt víi nhiÖt n¨ng trung b×nh 6.500 Kcal/kg, ®é tro 5-15%;

chÊt bèc 40% vµ hµm l−îng l−u huúnh 0,4%, cã thÓ sö dông lµm nguyªn liÖu phôc vô

c«ng nghiÖp nhiÖt ®iÖn vµ s¶n xuÊt xi m¨ng.

10

Nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n nªu trªn cïng víi tµi nguyªn kho¸ng s¶n cña c¸c

vïng phô cËn vµ nhËp khÈu ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn cho vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c

Bé ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän nh− s¶n xuÊt ®iÖn, than, xi m¨ng,

thÐp, c¬ khÝ, dÖt may vµ s¶n xuÊt n−íc gi¶i kh¸t. Nh÷ng n¨m võa qua, vïng kinh tÕ

träng ®iÓm B¾c Bé ®· s¶n xuÊt ra 98% s¶n l−îng than; 28% s¶n l−îng xi m¨ng; 27%

thÐp c¸n; 40% m¸y c¾t gät kim lo¹i; l¾p r¸p 51% « t« vµ 42% xe m¸y; s¶n xuÊt 42%

s¶n l−îng s¬n; 37% giÇy v¶i; 38% quÇn ¸o dÖt kim vµ 25% s¶n l−îng bia cña c¶ n−íc.

Ngoµi ra, vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé cßn cã thÕ m¹nh vÒ c¬ khÝ ®ãng tµu biÓn, s¶n

xuÊt ®−îc gÇn 2 ngh×n bãng ®Ìn h×nh. §¸ng chó ý, vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé ®·

vµ ®ang h×nh thµnh nhiÒu khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt quang träng. Nh÷ng khu

c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt nµy sÏ lµ mét trong nh÷ng mòi ®ét ph¸, thóc ®Èy kinh tÕ

t¨ng tr−ëng nhanh, kh«ng chØ ®èi víi vïng kinh tÕ träng ®iÓm nµy cßn cã ý nghÜa lan

to¶ ra c¸c vïng phô cËn vµ c¶ n−íc.

Vïng nghiªn cøu cßn cã lîi thÕ to lín trong viÖc ph¸t triÓn du lÞch vµ dÞch vô.

Tõ l©u Hµ Néi ®· trë thµnh trung t©m chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, kinh tÕ,

ngo¹i giao cña c¶ n−íc. H¶i Phßng lµ thµnh phè c¶ng, cã s©n bay vµ cã nh÷ng ®iÓm du

lÞch næi tiÕng nh− §å S¬n, C¸t Bµ, Nói Voi...

Sau nhiÒu n¨m ®Çu t− x©y dùng, ®Õn nay vïng ®ång b»ng B¾c Bé ®· cã hÖ thèng

giao th«ng t−¬ng ®èi hoµn chØnh víi ®Çy ®ñ c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i. §−êng bé, ®−êng

s«ng, ®−êng biÓn, ®−êng s¾t vµ ®−êng hµng kh«ng. §−êng bé cã c¸c tuyÕn quan träng

nh− quèc lé 1, quèc lé 5, quèc lé 10, 18, 183, L¸ng Hoµ L¹c. §−êng s¾t cã tuyÕn Hµ

Néi-Lµo Cai, Hµ Néi-H¶i D−¬ng-H¶i Phßng,... VËn t¶i biÓn cã c¶ng H¶i Phßng c«ng

suÊt 7 triÖu tÊn/n¨m. VËn t¶i hµng kh«ng cã s©n bay quèc tÕ Néi Bµi vµ s©n bay C¸t Bi

(H¶i Phßng). HÖ thèng giao th«ng nµy cho phÐp ph¸t triÓn giao th«ng l−u kinh tÕ gi÷a

c¸c ®Þa ph−¬ng trong vïng còng nh− gi÷a vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé víi c¸c vïng

kh¸c trong n−íc vµ víi n−íc ngoµi.

Mét −u thÕ lín kh¸c lµ vïng ®ång b»ng B¾c Bé hiÖn cã lùc l−îng ®«ng ®¶o c¸c

c¸n bé khoa häc kü thuËt vµ c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ë Hµ Néi. Trªn ®Þa bµn

Hµ Néi cã 49 tr−êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng, 25 tr−êng trung häc chuyªn nghiÖp vµ 20

tr−êng ®µo t¹o nghÒ. Hµ néi hiÖn chiÕm trªn 18% sè c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i

häc vµ chiÕm 35% sè c¸n bé cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc cña c¶ n−íc. TÝnh chung, ®Õn hÕt

n¨m 2000 toµn vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé cã 907,4 ngh×n lao ®éng kü thuËt cã

b»ng cÊp, chiÕm 20,1% tæng sè lao ®éng kü thuËt cã b»ng cÊp cña c¶ n−íc, trong ®ã

Hµ Néi cã 499,6 ngh×n ng−êi, H¶i Phßng 198,5 ngh×n ng−êi, H¶i D−¬ng 54,9 ngh×n

ng−êi, H−ng Yªn 41,4 ngh×n ng−êi...

I.3. §Þa h×nh ®Þa m¹o

§Þa h×nh ®ång b»ng thÊp vµ kh¸ b»ng ph¼ng víi xu h−íng thÊp dÇn vÒ phÝa biÓn.

BÒ mÆt ®ång b»ng bÞ chia c¾t m¹nh vµ lµm biÕn ®æi do ho¹t ®éng cña con ng−êi. §Þa

11

h×nh ®ång b»ng kh¸ ®a d¹ng, phøc t¹p nh−ng nh×n kh¸i qu¸t cã thÓ ph©n ra 3 kiÓu

chÝnh :

§Þa h×nh ®ång b»ng: lµ diÖn ph©n bè chñ yÕu cña c¸c trÇm tÝch §Ö Tø cã bÒ mÆt

kh¸ b»ng ph¼ng nh−ng tho¶i dÇn vÒ phÝa ®«ng, ®«ng nam ra biÓn. R×a phÝa b¾c vµ t©y

b¾c lµ d¶i ®Þa h×nh cao tÝch tô Pleistocen muén, ®é cao trung b×nh 10-12m, tiÕp ®ã lµ

®Þa h×nh thÊp tÝch tô Holocen víi cao ®é tõ 10 ®Õn 2-4m, riªng phÇn tam gi¸c ch©u hiÖn

®¹i tõ thÞ x· H−ng Yªn ®Õn biÓn cã ®é cao trung b×nh 3-5m.

Trªn ®ång b»ng tån t¹i mét phÇn tròng thÊp cã ®é cao trung b×nh tõ -1 ®Õn 1m ë

gãc ®«ng b¾c vµ gãc t©y nam ®ång b»ng tõ Mü §øc qua Phñ Lý ®Õn Ninh B×nh th−êng

xuyªn bÞ óng ngËp. Ven c¸c s«ng gÆp nhiÒu b·i båi th−êng bÞ ngËp n−íc vµo mïa m−a

lò.

§Þa h×nh ®åi nói: bao gåm d¶i ®åi thÊp ven r×a ®ång b»ng d¹ng b¸t óp, dèc 15-

20o

vµ lín h¬n, ®é cao trung b×nh 25-30m, c¸c khèi nói ®¸ v«i cao tõ 25-50 ®Õn 100m

hoÆc cao h¬n n»m t¸ch biÖt nhau ë ®«ng b¾c vµ t©y nam ®ång b»ng, c¸c ®åi nói sãt

n»m r¶i r¸c trung t©m ®ång b»ng.

§Þa h×nh cån c¸t ven biÓn: ®−îc ®Æc tr−ng bëi sù xen kÏ nh÷ng ®o¹n ®Þa h×nh

tho¶i gåm nh÷ng b·i c¸t b»ng ph¼ng, ®−êng bê th¼ng, víi nh÷ng cån c¸t n»m r¶i r¸c ë

cöa Trµ Lý, Ba L¹t, V¨n Lý, däc bê biÓn Nga S¬n.

H×nh 2.1. S¬ ®å ®Þa h×nh 3D vïng ®ång b»ng B¾c Bé

I.4. §Æc ®iÓm thæ nh−ìng

§Êt trong trong vïng nghiªn cøu thuéc l−u vùc s«ng Hång-Th¸i B×nh ®−îc ph¸t

triÓn trªn c¸c lo¹i ®¸ mÑ kh¸c nhau. Cã nh÷ng lo¹i ®Êt chÝnh nh− sau:

- §Êt granit ph¸t triÓn trªn c¸c lo¹i ®¸ nh− ®¸ granit, sa th¹ch, cuéi kÕt, ®¸ kÕt,

phiÕn th¹ch mica, phiÕn sa, ®¸ v«i, phï sa cæ… víi c¸c mµu s¾c kh¸c nhau

nh− vµng nh¹t, vµng, ®á vµng, n©u ®á…

12

- §Êt mïn trªn nói cao; ®Êt ®¸ v«i; ®Êt båi tô; ®Êt phï sa s«ng suèi vµ ®Êt c¸t

ven biÓn; ®Êt lÇy thôt.

I.5. §Æc ®iÓm s«ng ngßi

HÖ thèng s«ng Hång-Th¸i B×nh lµ hÖ thèng s«ng lín nhÊt miÒn B¾c n−íc ta, so

víi c¶ n−íc, chØ ®øng sau s«ng Mª C«ng. §©y lµ mét trong sè Ýt hÖ thèng s«ng quèc tÕ

cña n−íc ta.

I.5.1. HÖ thèng S«ng Hång

S«ng Hång phÇn ngoµi n−íc cã 5 phô l−u lín ®Òu b¾t nguån tõ tØnh V©n Nam￾Trung Quèc, gåm c¸c s«ng: Lý Tiªn, §¨ng §iÒu, Nguyªn, Bµn Long vµ s«ng Phæ Mai.

N¨m nh¸nh s«ng nµy sau khi ch¶y vµo n−íc ta hîp thµnh 3 nh¸nh s«ng lín lµ: s«ng

§µ, s«ng L« vµ s«ng Thao. Ba nh¸nh s«ng nµy l¹i gÆp nhau t¹i ViÖt Tr× vµ ®−îc gäi lµ

s«ng Hång. S«ng Thao ®−îc coi lµ dßng chÝnh cña s«ng Hång, s«ng §µ, s«ng L« ®−îc

coi lµ mét trong sè nh÷ng s«ng cÊp 1 lín nhÊt cña s«ng Hång.

S«ng Hång, khi ch¶y vµo vïng ®ång b»ng ch©u thæ, ngoµi dßng chÝnh l¹i tiÕp

tôc ph©n thµnh nhiÒu nh¸nh s«ng ë c¶ hai bªn bê s«ng. HiÖn nay, bªn bê t¶ cßn ba

nh¸nh s«ng s«ng, gåm: s«ng §uèng, s«ng Luéc vµ s«ng Trµ Lý; bªn bê h÷u cßn hai

nh¸nh s«ng lµ s«ng §µo Nam §Þnh vµ s«ng Ninh C¬; bªn bê h÷u cßn cã c¸c s«ng

NhuÖ, §¸y, T« LÞch, LÊp, Ch©u Giang vµ s«ng Sß kh«ng cßn liªn hÖ trùc tiÕp víi s«ng

Hång n÷a.

S«ng Hång, ngoµi dßng chÝnh s«ng Hång (bao gåm c¶ s«ng Thao; 8 s«ng ph©n

l−u ë khu vùc ®ång b»ng, cßn cã 57 s«ng cÊp 1; 195 s«ng cÊp 2; 142 s«ng cÊp 3; 90

s«ng cÊp 4; 25 s«ng cÊp 5 vµ 2 s«ng cÊp 6. Tæng sè s«ng c¸c lo¹i lµ 620 s«ng, c¸c s«ng

nµy ®Òu cã chiÒu dµi tèi thiÓu tõ 10 km trë lªn. HÖ thèng s«ng Hång cã diÖn tÝch l−u

vùc 143,7 ngh×nkm2

víi 61,4ngh×nkm2

ë trong n−íc (chiÕm 42,7% so víi diÖn tÝch l−u

vùc s«ng Hång) phÇn cßn l¹i n»m ë ngoµi n−íc víi tæng chiÒu dµi s«ng c¸c cÊp lµ

14,731 ngh×n km.

PhÇn s«ng Hång ch¶y qua vïng nghiªn cøu cã chiÒu dµi kho¶ng 180 km víi

lßng dÉn réng tõ 500-1.000m: vµo ®Þa phËn Hµ Néi t¹i Th−îng C¸t (kho¶ng 59 km)

tiÕp ®Õn ®Þa phËn tØnh H−ng Yªn (78 km) lµm thµnh biªn giíi tù nhiªn ë phÝa T©y tØnh

H−ng Yªn, sau ®ã ch¶y tiÕp qua ®Þa phËn tØnh Th¸i B×nh råi ®æ ra cöa Ba L¹t, dßng

ch¶y t¹i ®©y rÊt m¹nh.

T¹i Hµ Néi, s«ng Hång cã 1 ph©n l−u lµ s«ng §uèng (dµi 67 km b¾t ®Çu tõ

Th−îng C¸t ®æ vµo s«ng Th¸i B×nh t¹i Ph¶ L¹i), s«ng nµy vËn chuyÓn n−íc tõ s«ng

Hång sang s«ng Th¸i B×nh (s«ng §uèng gãp phÇn tho¸t lò cho s«ng Hång). §Õn gi¸p

®Þa phËn gi÷a H−ng Yªn vµ Th¸i B×nh th× t¸ch ra 1 ph©n l−u n÷a ®ã lµ s«ng Luéc (dµi

72,4km b¾t ®Çu tõ H−ng Yªn vµ ®æ vµo s«ng Th¸i B×nh t¹i Quý Cao), s«ng nµy còng

chuyÓn n−íc tõ s«ng Hång sang s«ng Th¸i B×nh.

13

B¶ng 1.1. Tæng hîp c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña c¸c s«ng thuéc hÖ thèng s«ng Hång

Sè l−îng

TT Th«ng sè tæng hîp §¬n

vÞ CÊp 1 CÊp 2 CÊp 3 CÊp 4 CÊp

5

CÊp

6

PL

I Tæng sè s«ng S«ng 57 195 242 90 25 2 8

1.1 Cã LV trªn 10.000km2

S«ng 2 0 0 0 0 0 0

1.2 Cã LV tõ 2.500 ®Õn 10.000

km2 S«ng 0 3 0 0 0 0 0

1.3 Cã LV tõ 1000 ®Õn 2.500 km2 S«ng 5 7 3 1 0 0 0

1.4 Cã LV tõ 500 ®Õn 1000 km2 S«ng 4 7 2 0 0 0 0

1.5 Cã LV tõ 100 ®Õn 500 km2

S«ng 10 51 56 13 4 0 0

1.6 Cã LV díi 100 km2

S«ng 36 127 181 76 21 2 8

1.7 Sè s«ng ch¶y tõ n−íc ngoµi

vµo S«ng 4 6 8 1 1 0 0

II Tæng diÖn tÝch l−u vùc Km2 108.801 67.891 30.917 7.565 1.650 79

2.1 DTLV trong n−íc Km2 62.769 51.712 26.490 7.379 1.688 79

2.2 DT LV phÇn ngoµi n−íc Km2 46.032 16.179 4.355 186 38 0

2.3 Tû lÖ LV trong n−íc % 57,7 76,2 85,7 97,5 102,3 100

2.4 DiÖn tÝch LV trung b×nh Km2 1.101 265 112 83 68 39

2.5 DiÖn tÝch LVS lín nhÊt Km2 26.800 9.780 2.270 1.170 302 41

2.6 DiÖn tÝch LVS nhá nhÊt Km2 20 14 3 10 15 37

2.7 S«ng lín nhÊt Tªn

s«ng

S.§µ S.

G©m

S.

N¨ng

S.

NhiÖm PL 2 PL

1

S«ng

Ho¸

III Tæng chiÒu dµi c¸c s«ng Km 2.397 5.048 4.401 1.370 353 22 585

3.1 ChiÒu dµi s«ng trung b×nh Km 42 26 18 15 14 11 73

3.2 ChiÒu dµi s«ng lín nhÊt Km 570 319 113 50 29 11 241

3.3 ChiÒu dµi s«ng nhá nhÊt Km 10 10 9 10 10 11 19

IV Tæng sè s«ng bªn ph¶i S«ng 38 103 115 46 14 1 0

4.1 Tæng chiÒu dµi s«ng BP Km 1.817 2.584 1.919 673 197 11 0

4.2 Tæng diÖn tÝch LV bªn ph¶i Km2 38.872 23.148 11.363 3.969 1.052 41 0

V Tæng s«ng bªn tr¸i S«ng 19 92 125 44 11 1 0

5.1 Tæng chiÒu dµi s«ng BT Km 580 2.464 2.451 697 157 11 0

5.2 Tæng diÖn tÝch LV bªn tr¸i Km2 23.897 28.564 14.988 3.410 636 37 0

I.5.2. HÖ thèng s«ng Th¸i B×nh

S«ng Th¸i B×nh cã l−u vùc n»m toµn bé trong n−íc ta; cã 3 nh¸nh s«ng lín hîp

thµnh, gåm: s«ng CÇu, Th−¬ng vµ s«ng Lôc Nam. S«ng CÇu ®−îc coi lµ dßng chÝnh,

cßn s«ng Th−¬ng vµ s«ng Lôc Nam ®−îc coi lµ hai nh¸nh s«ng cÊp 1 lín nhÊt cña s«ng

Th¸i B×nh. Ba nh¸nh s«ng nµy gÆp nhau t¹i Ph¶ L¹i, sau ®ã l¹i tiÕp tôc ph©n thµnh

nhiÒu s«ng kh¸c nh−: Kinh ThÇy, V¨n óc, Kinh M«n,....S«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh

14

®−îc nèi víi nhau qua s«ng V¨n óc vµ s«ng Luéc. Hai s«ng nµy, cïng víi c¸c nh¸nh

s«ng kh¸c cña s«ng Th¸i B×nh ë khu vùc ®ång b»ng ®· t¹o thµnh hÖ thèng s«ng Hång￾Th¸i B×nh.HÖ thèng s«ng Hång-Th¸i B×nh ®æ ra biÓn b»ng 9 cöa s«ng, gåm: Cöa §¸y,

Ninh C¬, Ba L¹t, Trµ Lý, Th¸i B×nh, V¨n óc, L¹ch Tray, CÊm vµ B¹ch §»ng. Trong sè

®ã, cöa Trµ Lý, V¨n óc vµ Ba L¹t lµ nh÷ng cöa vËn chuyÓn n−íc ra biÓn chÝnh cña hÖ

thèng s«ng nµy.

S«ng Th¸i B×nh, ngoµi dßng chÝnh s«ng Th¸i B×nh, bao gåm c¶ s«ng CÇu- ®Õn

Ph¶ L¹i), 4 s«ng ph©n l−u ë khu vùc ®ång b»ng, cßn cã 29 s«ng cÊp 1; 59 s«ng cÊp 2;

40 s«ng cÊp 3 vµ 14 s«ng cÊp 4. Tæng sè s«ng cã chiÒu dµi tõ 10 km trë lªn lµ 147

s«ng, víi bé l−u vùc n»m trong n−íc cã tæng diÖn tÝch lµ 12.680km2

, tæng chiÒu dµi

s«ng c¸c cÊp lµ 3.673km.

T¹i vïng nghiªn cøu, dßng chÝnh cña s«ng Th¸i B×nh ch¶y tõ Ph¶ L¹i vµo tØnh

H¶i D−¬ng 63 km. Ngoµi viÖc nhËn nguån n−íc lín tõ hai ph©n l−u cña s«ng Hång lµ

s«ng §uèng vµ s«ng Luéc ®æ vµo bê h÷u. ë bê t¶ s«ng Th¸i B×nh ph©n l−u ch¶y thµnh

hai h−íng ra biÓn ®ã lµ:

S«ng V¨n óc vµ mét nh¸nh L¹ch Tray: chóng ch¶y gÇn song song víi nhau vµ

®æ ra biÓn t¹i 3 cöa Th¸i B×nh, V¨n óc, L¹ch Tray. HiÖn nay, dßng chÝnh Th¸i B×nh ®·

bÞ ®øt ®o¹n t¹i Quý Cao (tõ s«ng MÝa nèi víi s«ng V¨n óc) lµm cho ®o¹n Quý Cao

còng nh− ®o¹n tõ s«ng Luéc ra biÓn cña s«ng Th¸i B×nh ®ang bÞ båi lÊp nhanh chãng.

H−íng T©y-§«ng lµ s«ng Kinh ThÇy sau ®ã còng ch¶y theo h−íng T©y B¾c-

§«ng Nam ra biÓn vµ ph©n thµnh c¸c nh¸nh Kinh ThÇy-§¸ B¹ch ra cöa B¹ch §»ng,

Kinh M«n -s«ng CÊm ra cöa CÊm.

B¶ng 1.2. Tæng hîp c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña c¸c s«ng thuéc hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh

Sè l−îng

STT Th«ng sè tæng hîp §¬n vÞ CÊp 1 CÊp 2 CÊp 3 CÊp

4

Ph©n

l−u

I Tæng sè s«ng S«ng 29 59 40 14 4

1.1 Sè s«ng cã LV trªn 10.000km2 S«ng 0 0 0 0 0

1.2 Cã LV tõ 2.500 ®Õn 10.000

km2 S«ng 1 1 0 0 0

1.3 Cã LV tõ 1000 ®Õn 2.500 km2 S«ng 0 1 0 0 0

1.4 Cã LV tõ 500 ®Õn 1000 km2

S«ng 2 0 1 0 0

1.5 Cã LV tõ 100 ®Õn 500 km2

S«ng 12 11 8 3 0

1.6 Cã LV d−íi 100 km2

S«ng 14 46 31 11 4

1.7 Sè s«ng ch¶y tõ n−íc ngoµi

vµo S«ng 0 0 0 0 0

II Tæng diÖn tÝch l−u vùc km2

11.599 8.108 3.651 943

2.1 DiÖn tÝch LV trong n−íc km2

11.599 8.108 3.651 943

2.2 DiÖn tÝch LV phÇn ngoµi n−íc km2

0 0 0 0

2.3 Tû lÖ LV trong n−íc % 100 100 100 100

2.4 DiÖn tÝch LV trung b×nh km2

414 142 91 67

15

Sè l−îng

STT Th«ng sè tæng hîp §¬n vÞ CÊp 1 CÊp 2 CÊp 3 CÊp

4

Ph©n

l−u

2.5 DiÖn tÝch LV s«ng lín nhÊt km2

6.650 3.070 705 211

2.6 DiÖn tÝch LV s«ng nhá nhÊt km2

28 13 18 20

2.7 S«ng lín nhÊt Tªn Th−¬ng Lôc

Nam

CÈm

§µn PL 4 L¹ch

Chay

III Tæng chiÒu dµi c¸c s«ng Km 870 1.217 713 233 257

3.1 ChiÒu dµi s«ng trung b×nh Km 30 21 18 17 64

3.2 ChiÒu dµi s«ng lín nhÊt Km 157 175 77 34 97

3.3 ChiÒu dµi s«ng nhá nhÊt Km 10 10 10 11 43

IV Tæng sè s«ng bªn ph¶i S«ng 12 34 23 6 0

4.1 Tæng chiÒu dµi s«ng bªn ph¶i Km 387 652 416 85

4.2 Tæng diÖn tÝch LV bªn ph¶i km2

3.152 3.631 2.049 319

V Tæng s«ng bªn tr¸i S«ng 16 25 17 8 0

5.1 Tæng chiÒu dµi s«ng bªn tr¸i Km 472 565 297 148

5.2 Tæng diÖn tÝch LV bªn tr¸i km2

8.415 4.477 1.602 624

I.5. BiÓn vµ chÕ ®é triÒu

Bê biÓn n»m ë phÝa §«ng vµ §«ng nam §BSH ch¹y dµi tõ Qu¶ng Yªn ®Õn Nga

S¬n, dµi kho¶ng 200 km. BiÓn §BSH chÞu chÕ ®é nhËt triÒu. Thêi gian triÒu lªn lóc 11h

vµ triÒu xuèng lóc 13h trong ngµy. Trung b×nh 15 ngµy cã mét kú triÒu c−êng (®é cao

triÒu ë ngoµi kh¬i kho¶ng 3m), tiÕp theo 7 ngµy cã mét kú n−íc d©ng (®é cao 0,2-

0,3m). Chu kú nhiÒu n¨m cña triÒu vÞnh B¾c Bé lµ 19 n¨m, trong ®ã cã mét kú triÒu

m¹nh vµ mét kú triÒu yÕu.

Mùc n−íc biÓn trung b×nh th¸ng trong nhiÒu n¨m cã xu h−íng gi¶m dÇn tõ phÝa

B¾c xuèng phÝa Nam. §é cao mùc n−íc 2,2m ë Cöa ¤ng; 2,06m ë Hßn gai; 1,86m ë

Hßn dÊu vµ 1,64m ë V¨n Lý. Cßn ë Diªm §iÒn - Th¸i B×nh tõ -1,47 ®Õn -1,33m. TriÒu

¶nh h−ëng rÊt s©u vµo ®Êt liÒn. VÒ mïa kiÖt, triÒu cã thÓ lan ®Õn cöa s«ng C«ng trªn

s«ng CÇu, bÕn Th«n trªn s«ng Th−¬ng, Chò trªn s«ng Lôc Nam, Ba Th¸ ë s«ng §¸y vµ

®Õn tËn Hµ Néi trªn s«ng Hång.

§é mÆn ngoµi kh¬i ë B¹ch Long VÜ 32-330

/00, c¸c vïng ven biÓn 28-320

/00.

ChiÒu s©u x©m nhËp mÆn, kÓ tõ cöa s«ng nªu trong b¶ng 1.3.

B¶ng 1.3. Kho¶ng c¸ch x©m nhËp mÆn t¹i c¸c cöa s«ng (km)

Cùc ®¹i Trung b×nh Nhá nhÊt Tªn s«ng 1%o 4%o 1%o 4%o 1%o

Kinh ThÇy

L¹ch Tray

V¨n óc

Th¸i B×nh

Diªm §iÒn

40

32

28

26

12

32

25

20

25

10

27

22

18

15

6

12

12

8

5

2

5

0

1

1

0.5