Nghiên cứu tình hình nhiễm độc hàng loạt trong 10 năm gần đây và xây dựng biện pháp kiểm soát tổ chức cấp cứu nhiễm độc hàng loạt

Bé quèc phßng

häc viÖn qu©n y

B¸o c¸o tæng kÕt §Ò tµi nh¸nh kc.10-13.03

Nghiªn cøu t×nh h×nh nhiÔm ®éc hµng lo¹t

trong 10 n¨m gÇn ®©y vµ x©y dùng biÖn ph¸p

kiÓm so¸t, tæ chøc cÊp cøu nhiÔm ®éc hµng lo¹t

Chñ nhiÖm §TN: TS. Hoµng C«ng Minh

thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc. M∙ sè kc 10.13

“ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n, x©y dùng biÖn ph¸p dù phßng

vµ xö trÝ nhiÔm ®éc hµng lo¹t “

6466-1

Hµ néi 10-2004

Tµi liÖu lµ kÕt qu¶ thùc hiÖn nh¸nh nghiªn cøu cña §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc

KC10.13 (2001-2004)

1

§Æt vÊn ®Ò

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, mçi n¨m cã kho¶ng

hai ngµn lo¹i ho¸ chÊt míi ®−îc tæng hîp trªn thÕ giíi. HiÖn nay, cã tíi hµng

tr¨m ngµn lo¹i ho¸ chÊt ®−îc ®−a vµo sö dông trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp,

n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng, trong ®ã cã hµng ngµn lo¹i ho¸ chÊt g©y ®éc h¹i cho

con ng−êi. Kh«ng thÓ thèng kª chÝnh x¸c nh÷ng vô ngé ®éc trªn toµn cÇu. WHO

−íc tÝnh chØ tÝnh riªng nhiÔm ®éc ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt th× hµng n¨m trªn thÕ

giíi cã kho¶ng hai triÖu ng−êi bÞ nhiÔm ®éc vµ tö vong trªn 40.000 ngµn ng−êi.

NÕu nh− nh÷ng vô nhiÔm ®éc cã mét vµi ng−êi m¾c Ýt ®−îc mäi ng−êi

chó ý th× nh÷ng vô nhiÔm ®éc hµng lo¹t l¹i lµ mét vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi ®−îc

c¸c n−íc trªn thÕ giíi quan t©m, nhÊt lµ sau sù cè ho¸ häc x¶y ra n¨m 1984 ë

Bhopal (Ên §é) vµ vô khñng bè b»ng sarin n¨m 1995 ë Tokyo (NhËt B¶n).

T¹i ViÖt Nam, t×nh h×nh nhiÔm ®éc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë møc ®¸ng

b¸o ®éng, ®Æc biÖt lµ ngé ®éc thøc ¨n. Theo Côc qu¶n lý chÊt l−îng vÖ sinh an

toµn thùc phÈm tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2000 cã 1.391 vô ngé ®éc víi 25.509

ng−êi m¾c, trong ®ã 271 ng−êi chÕt. Thùc tÕ qua ®iÒu tra dÞch tÔ häc ë mét sè

®Þa ph−¬ng cho thÊy con sè bÞ ngé ®éc thùc phÈm ë céng ®ång cao h¬n tõ 12

®Õn 15 lÇn do hÖ thèng b¸o c¸o thèng kª cßn h¹n chÕ. Khoa håi søc cÊp cøu

bÖnh viÖn Chî RÉy trong n¨m 2003 ®· tiÕp nhËn 1.238 ca ngé ®éc, trong ®ã r¾n

c¾n chiÕm tû lÖ cao nhÊt (648 ng−êi), thø hai lµ ngé ®éc ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt

(269) vµ thø ba lµ ngé ®éc c¸c thuèc an thÇn g©y nghiÖn (227).

VÒ c¸c vô nhiÔm ®éc hµng lo¹t ë ViÖt Nam cho ®Õn nay ch−a cã mét b¸o

c¸o thèng kª ®Çy ®ñ. Thèng kª nhiÔm ®éc cña c¸c bÖnh viÖn, c¸c tØnh th−êng

gép toµn bé c¸c vô nhiÔm ®éc mµ kh«ng t¸ch riªng theo sè ng−êi m¾c trong mét

vô. H¬n n÷a kh¸i niÖm "nhiÔm ®éc hµng lo¹t" còng ch−a thèng nhÊt, bao nhiªu

ng−êi bÞ nhiÔm ®éc trong mét vô th× ®−îc coi lµ nhiÔm ®éc hµng lo¹t. Theo c¸c

tµi liÖu cña n−íc ngoµi, sè ng−êi bÞ nhiÔm ®éc trong mét vô v−ît qu¸ kh¶ n¨ng

cøu ch÷a cña y tÕ c¬ së th× ®−îc coi lµ nhiÔm ®éc hµng lo¹t.

Khi x¶y ra nhiÔm ®éc hµng lo¹t, nhÊt lµ nh÷ng vô nhiÔm ®éc cã hµng

tr¨m, hµng ngµn ng−êi m¾c cïng mét lóc, viÖc cøu ch÷a n¹n nh©n nhiÔm ®éc

2

gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do hoang mang, hçn lo¹n. §Ó cøu ch÷a n¹n nh©n cã hiÖu

qu¶ cÇn huy ®éng lùc l−îng ra sao, tæ chøc cøu ch÷a, vËn chuyÓn n¹n nh©n thÕ

nµo, ai chØ huy, c¸ch thøc phèi hîp, cÇn thiÕt lo¹i trang thiÕt bÞ, thuèc cÊp cøu

lo¹i g×.... ®ã lµ vÊn ®Ò chóng t«i quan t©m nghiªn cøu trong ®Ò tµi nµy.

Môc tiªu cña ®Ò tµi

1. Thèng kª c¸c vô nhiÔm ®éc hµng lo¹t ë ViÖt Nam trong 10 n¨m gÇn

®©y (1994 - 2003), ph©n tÝch vµ dù b¸o nguyªn nh©n nhiÔm ®éc.

2. X©y dùng ph−¬ng ¸n triÓn khai c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t vµ xö trÝ nhiÔm

®éc hµng lo¹t.

3

1. Tæng quan tµi liÖu

1.1 T×nh h×nh nhiÔm ®éc hµng lo¹t ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi

Trªn thÕ giíi ®· xÈy ra nhiÒu vô nhiÔm ®éc hµng lo¹t (N§HL) víi c¸c

nguyªn nh©n kh¸c nhau:

- NhiÔm ®éc hµng lo¹t cã thÓ do chiÕn tranh, khi ®èi ph−¬ng sö dông vò

khÝ ho¸ häc:

ChÊt ®éc ho¸ häc ®−îc sö dông trong chiÕn tranh ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu

cña chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt. GÇn ®©y nhÊt trong cuéc chiÕn tranh Iran

Ir¾c, vò khÝ ho¸ häc ®· d−îc sö dông réng r·i trªn chiÕn tr−êng. N¨m 1984,

qu©n ®éi Ir¾c dïng phèi hîp c¸c lo¹i chÊt ®éc qu©n sù tÊn c«ng qu©n ®éi Iran

trªn ®¶o Majnoon lµm h¬n 5000 lÝnh bÞ nhiÔm ®éc víi tØ lÖ tö vong lµ 15%.

Còng trong n¨m nµy, qu©n ®éi ir¾c dïng chÊt ®éc sarin vµ yperit tÊn c«ng vµo

thµnh phè Halabja cña ng−êi Cuèc lµm h¬n 5000 ng−êi bÞ chÕt trong vßng 10

phót.

MÆc dï c«ng −íc vÒ vò khÝ ho¸ häc (1993) ®· ®−îc trªn 100 n−íc phª

chuÈn, nh−ng hiÖn nay vò khÝ ho¸ häc vÉn ph¸t triÓn vµ tµng tr÷ víi khèi l−îng

lín ë nhiÒu n−íc. Kh¶ n¨ng vò khÝ ho¸ häc ®−îc ®em ra sö dông trong chiÕn

tranh, xung ®ét biªn giíi cã thÓ x¶y ra.

Theo c«ng bè cña c¬ quan t×nh b¸o qu©n sù Mü, hiÖn nay ngoµi Mü, Nga,

Anh, Ph¸p cßn cã kho¶ng 20 n−íc cã VKHH, chñ yÕu lµ chÊt ®éc thÇn kinh vµ

chÊt ®éc g©y loÐt n¸t.

- Do hµnh ®éng khñng bè:

T¹i NhËt B¶n ®· cã hai vô khñng bè b»ng chÊt ®éc sarin do gi¸o ph¸i

Aum tiÕn hµnh. Vô thø nhÊt xÈy ra vµo ngµy 27-7-1994 t¹i thµnh phè Maxumoto

lµm 114 ng−êi nhiÔm ®éc vµ 7 ng−êi chÕt. Vô thø hai ë ga tÇu ®iÖn ngÇm Tokyo

( 20-3-1995) lµm h¬n 5000 ng−êi nhiÔm ®éc, cã 12 ng−êi tö vong. N¨m 1972,

mét nhãm khñng bè ®· sö dông axit xyanhydric ®Ó tÊn c«ng hÖ thèng ®iÒu hoµ

kh«ng khÝ trong toµ nhµ cña Liªn hîp quèc ë New York. N¨m 1978, nh÷ng kÎ