Nghiên cứu tiềm năng và đề xuất sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU TIỀM NĂNG VÀ ĐỀ XUẤT

SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

THEO HƯỚNG BỀN VỮNG TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ,

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên, năm 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU TIỀM NĂNG VÀ ĐỀ XUẤT

SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

THEO HƯỚNG BỀN VỮNG TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Quản lý đất đai

Mã số: 62.85.01.03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đàm Xuân Vận

Thái Nguyên, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, có sự giúp đỡ, hỗ

trợ khoa học của thầy hướng dẫn là PGS.TS. Đàm Xuân Vận. Các kết quả nghiên

cứu trong luận án là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa

được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận

án đã được nêu rõ nguồn gốc.

Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố.

Thái Nguyên, ngày 01 tháng 09 năm 2016

Tác giả

Trần Thị Thu Hiền

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận án, trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc trước sự

quan tâm, dìu dắt và tận tình hướng dẫn của PGS.TS Đàm Xuân Vận.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa Quản lý tài nguyên,

phòng Đào tạo, trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên đã quan tâm và

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Tài

nguyên và Môi trường, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên, Phòng Nông nghiệp,

phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Đồng Hỷ đã tạo điều kiện giúp đỡ về mọi

mặt để tôi thực hiện đề tài trong suốt thời gian qua.

Tôi xin chân thành cảm ơn các cán bộ, thầy cô của trường Cao đẳng Kinh tế -

Kỹ thuật, đặc biệt các thầy, cô của khoa Kỹ thuật Nông Lâm đã tạo điều kiện và hỗ

trợ hết mức có thể về tinh thần, thời gian và vật chất trong thời gian tôi thực hiện

luận án.

Sau cùng, tôi xin cảm ơn các thành viên trong gia đình, bạn bè và người thân

đã luôn giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực

hiện luận án của mình.

Tác giả

Trần Thị Thu Hiền

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC..................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ...........................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ............................................................................ xi

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài.....................................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài luận án................................................................................................2

2.1. Mục tiêu chung................................................................................................................2

2.2. Mục tiêu cụ thể................................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài..........................................................................3

3.1. Ý nghĩa khoa học ............................................................................................................3

3.2. Ý nghĩa thực tiễn.............................................................................................................3

4. Đóng góp mới của đề tài luận án ......................................................................................3

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU...................................................................... 4

1.1. Cơ sở khoa học của đánh giá đất đai và sử dụng đất bền vững...................................4

1.1.1. Cơ sở khoa học của đánh giá đất đai.....................................................................4

1.1.2. Cơ sở khoa học của sử dụng đất nông nghiệp bền vững.....................................8

1.2. Một số nghiên cứu về đất, đánh giá đất, sử dụng đất nông nghiệp hợp lý và bền vững...15

1.2.1. Một số nghiên cứu về đất, đánh giá đất, sử dụng đất nông nghiệp hợp lý

và bền vững trên thế giới ................................................................................................15

1.2.2. Một số nghiên cứu đất, đánh giá đất, sử dụng đất nông nghiệp hợp lý và

bền vững ở Việt Nam......................................................................................................25

1.3. Một số kết quả nghiên cứu đánh giá sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vứng

ở Việt Nam và trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên...................................................................38

1.3.1. Một số kết quả nghiên cứu đánh giá sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền

vứng ở Việt Nam.............................................................................................................38

1.3.2. Một số nghiên cứu đánh giá sử dụng đất hợp lý và bền vững cho sản xuất

và trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên...................................................................................42

Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................... 45

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................45

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................45

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................45

2.2. Nội dung nghiên cứu ....................................................................................................45

iv

2.2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội liên quan đến sản xuất nông

nghiệp của huyện Đồng Hỷ............................................................................................45

2.2.2. Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên......45

2.2.3. Phân vùng, hiện trạng các kiểu sử dụng đất chính, tính chất đất sản xuất

nông nghiệp huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên .........................................................45

2.2.4. Đánh giá, phân hạng thích hợp đất đai huyện Đồng Hỷ theo hướng

dẫn của FAO...................................................................................................................45

2.2.5. Nghiên cứu một số mô hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vững

đề xuất sử dụng theo tiểu vùng.......................................................................................46

2.2.6. Định hướng và đề xuất sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vững ở

huyện Đồng Hỷ................................................................................................................46

2.3. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................47

2.3.1. Chọn điểm nghiên cứu..........................................................................................47

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu...............................................................................48

2.3.3. Phương pháp điều tra, bổ sung chỉnh lý bản đồ đất tỷ lệ 1/25.000 và lấy

mẫu đất phân tích.............................................................................................................50

2.3.4. Phương pháp tính trọng số (AHP Analytical Hienarchy Process ) của các

chỉ tiêu thành phần (yếu tố bản đồ đơn vị đất đai) đối với các loại sử dụng đất .......51

2.3.5. Phương pháp đánh giá đất đai theo FAO............................................................53

2.3.6. Phương pháp thành lập bản đồ bằng công nghệ GIS ........................................55

2.3.7. Phương pháp chọn và xác định chỉ tiêu theo dõi các mô hình sản xuất

nông nghiệp.....................................................................................................................56

2.3.8. Phương pháp phân tích, xử lý số liệu..................................................................56

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 57

3.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội liên quan đến sản xuất nông

nghiệp của huyện Đồng Hỷ.................................................................................................57

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ....................................57

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .....................................................................................62

3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Đồng Hỷ...67

3.2. Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ...............68

3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất của huyện Đồng Hỷ......................................................68

3.2.2. Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ........................69

3.2.3. Đánh giá tình hình biến động đất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ giai đoạn

2013 - 2015.......................................................................................................................70

3.3. Phân vùng, hiện trạng các kiểu sử dụng đất chính, tính chất đất sản xuất nông

nghiệp ở huyện Đồng Hỷ ....................................................................................................72

3.3.1. Phân vùng sinh thái nông nghiệp theo đơn vị hành chính ................................72

v

3.3.2. Các loại sử dụng đất phổ biến của huyện Đồng Hỷ ..........................................74

3.3.3. Các kiểu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chính theo từng tiểu vùng ở

huyện Đồng Hỷ................................................................................................................74

3.3.4. Tính chất đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Đồng Hỷ...................78

3.4. Đánh giá, phân hạng thích hợp đất đai huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.............93

3.4.1. Xây dựng bản đồ đơn vị đất đai...........................................................................93

3.4.2. Xác định trọng số của các chỉ tiêu thành phần (các yếu tố bản đồ đơn vị

đất đai) ............................................................................................................................111

3.4.3. Phân hạng thích hợp đất đai cho các loại sử dụng đất nông nghiệp phổ

biến huyện Đồng Hỷ .....................................................................................................114

3.4.4. Xây dựng bản đồ phân hạng thích hợp đất đai của các loại sử dụng đất sản

xuất nông nghiệp phổ biến huyện Đồng Hỷ...............................................................116

3.4.5. Đánh giá hiệu quả của các loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa

bàn huyện Đồng Hỷ ......................................................................................................118

3.5. Nghiên cứu một số mô hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vững đề xuất

sử dụng theo tiểu vùng trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.......................136

3.5.1. Mô hình 1 (tiểu vùng 1)......................................................................................136

3.5.2. Mô hình 2 (tiểu vùng 1)......................................................................................137

3.5.4. Mô hình 4 (tiểu vùng 2).....................................................................................141

3.5.5. Mô hình 5 (tiểu vùng 3)......................................................................................142

3.5.6. Mô hình 6 (tiểu vùng 3)......................................................................................144

3.6. Định hướng và đề xuất sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vững ở huyện

Đồng Hỷ .............................................................................................................................147

3.6.1. Cơ sở và định hướng sử dụng đất nông nghịêp đến năm 2020 ......................147

3.6.2. Phân hạng thích hợp tương lai...........................................................................150

3.6.3. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông

nghiệp bền vững huyện Đồng Hỷ................................................................................152

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 155

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 158

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BNN & PTNT

BTN & MT

BVTV

BYT

ĐBSH

ĐVBĐ

FAO

GDP

GIS

LE

LU

LUT

LMU

NLKH

NGTK

NN & PTNT

NVA

NSLĐ

PTBV

QCVN

QĐ

QĐ-BNN

GTSX

STT

TCN

TCVN

TP

TT

: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

: Bộ Tài nguyên và Môi trường

: Bảo vệ thực vật

: Bộ Y tế

: Đồng bằng sông Hồng

: Đơn vị bản đồ

: Tổ chức Nông - Lương của Liên hợp quốc

: Tổng sản phẩm quốc nội

: Hệ thống thông tin địa lý

: Đánh giá đất đai

: Đơn vị đất đai

: Loại sử dụng đất

: Đơn vị bản đồ đất đai

: Nông lâm kết hợp

: Niên giám thống kê

: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

: Thu nhập hỗn hợp

: Năng suất lao động

: Phát triển bền vững

: Quy chuẩn Việt Nam

: Quyết định

: Quyết định – Bộ Nông nghiệp

: Giá trị sản xuất

: Số thứ tự

: Tiêu chuẩn ngành

: Tiêu chuẩn Việt Nam

: Thành phố

: Thị trấn

vii

TPCG

UBND

VA

VAC

D

P

Fa

Fp

Fq

Fs

: Thành phần cơ giớ

: Ủy ban nhân dân

: Giá trị gia tăng

: Vườn, ao, chuồng

: Nhóm đất dốc tụ

: Nhóm đất phù sa

: Đất đỏ vàng trên đá macma axit

: Đất nâu vàng trên phù sa cổ

: Đất vàng nhạt trên đá cát

: Đất đỏ vàng trên đá phiến sét

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.2. Hiện trạng sử dụng đất năm 1990 - 2014 .............................................................35

Bảng 2.1. Số nông hộ được điều tra theo các loại sử dụng đất phổ biến của huyện

Đồng Hỷ..............................................................................................................50

Bảng 2.2. Ma trận so sánh của các chỉ tiêu...........................................................................52

Bảng 2.3. Giá trị RI ứng với từng số lượng chỉ tiêu n ..........................................................53

Bảng 3.1. Đặc điểm khí hậu huyện Đồng Hỷ (số liệu trung bình từ năm 2013 đến 2015)..........59

Bảng 3.2. Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ năm 2015 .................69

Bảng 3.3. Tình hình biến động đất nông nghiệp huyện Đồng Hỷ giai đoạn 2013 - 2015...........70

Bảng 3.4. Phân vùng sinh thái nông nghiệp theo đơn vị hành chính....................................72

Bảng 3.5. Diện tích các loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chính của huyện

Đồng Hỷ năm 2015.............................................................................................74

Bảng 3.6. Các loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chính theo từng tiểu vùng của

huyện Đồng Hỷ...................................................................................................75

Bảng 3.8. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH – 15......................................81

Bảng 3.9. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH - 14.......................................83

Bảng 3.10. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH - 05.....................................86

Bảng 3.12. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH - 02.....................................88

Bảng 3.13. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH - 12.....................................90

Bảng 3.14. Một số tính chất vật lý, hóa học đất phẫu diện ĐH - 10.....................................92

Bảng 3.15. Phân cấp chỉ tiêu xây dựng bản đồ đơn vị đất đai huyện Đồng Hỷ ...................95

Bảng 3.16. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ đất.......................................................99

Bảng 3.17. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ địa hình .............................................99

Bảng 3.18. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ độ dốc..............................................100

Bảng 3.19. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ thành phần cơ giới............................100

Bảng 3.20. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ độ dày tầng đất.................................101

Bảng 3.21. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ chế độ tưới .......................................101

Bảng 3.22. Tổng hợp kết quả thuộc tính của bản đồ hàm lượng hữu cơ ............................102

Bảng 3.23. Tổng hợp đặc tính và diện tích các đơn vị đất đai............................................104

Bảng 3.24. Ma trận so sánh cặp của các chỉ tiêu thành phần của LUT 2 lúa, 1 lúa ..........111

ix

Bảng 3.25. Ma trận sau khi đã chuẩn hóa và trọng số các chỉ tiêu thành phần của

LUT 2 lúa, 1 lúa ................................................................................................112

Bảng 3.26. Ma trận so sánh cặp và tính trọng số các chỉ tiêu thành phần của LUT 2

lúa + 1 màu, 2 màu + 1 lúa, 1 lúa 1 màu, chuyên rau.......................................113

Bảng 3.27. Ma trận so sánh cặp và tính trọng số các chỉ tiêu thành phần của LUT

cây hàng năm ....................................................................................................113

Bảng 3.28. Ma trận so sánh cặp và tính trọng số các chỉ tiêu thành phần của LUT

cây lâu năm .......................................................................................................114

Bảng 3.29. Diện tích phân hạng thích hợp đất đai cho các LUT phổ biến của huyện

Đồng Hỷ............................................................................................................115

Bảng 3.30. Tổng hợp phân hạng thích hợp đất đai của các loại sử dụng đất sản xuất

nông nghiệp phổ biến huyện Đồng Hỷ .............................................................117

Bảng 3.31. Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế các LUT chi tiết....................119

Bảng 3.32. Hiệu quả kinh tế của các loại sử dụng đất chi tiết tiểu vùng 1 của huyện

Đồng Hỷ (trị số trung bình 3 năm 2013 - 2015)...............................................120

Bảng 3.33. Hiệu quả kinh tế trung bình của các loại sử dụng đất sản xuất nông

nghiệp phổ biến tiểu vùng 1 của huyện Đồng Hỷ.............................................121

(trị số trung bình 3 năm 2013 - 2015).................................................................................121

Bảng 3.34. Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế các LUT chi tiết tiểu

vùng 2 của huyện Đồng Hỷ ..............................................................................121

Bảng 3.35. Hiệu quả kinh tế của các loại sử dụng đất chi tiết tiểu vùng 2 của huyện

Đồng Hỷ (trị số trung bình 3 năm 2013 - 2015)...............................................122

Bảng 3.36. Hiệu quả kinh tế trung bình của các loại hình sử dụng đất sản xuất nông

nghiệp phổ biến tiểu vùng 2 của huyện Đồng Hỷ.............................................123

Bảng 3.37. Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế các LUT chi tiết....................123

Bảng 3.38. Hiệu quả kinh tế của các loại sử dụng đất chính tiểu vùng 3 của huyện

Đồng Hỷ (trị số trung bình 3 năm 2013 - 2015)...............................................124

Bảng 3.39. Hiệu quả kinh tế trung bình của các loại sử dụng đất chính tiểu vùng 3

của huyện Đồng Hỷ ..........................................................................................125

Bảng 3.40. Nguyện vọng chuyển đổi loại sử dụng đất của nông hộ ở huyện Đồng Hỷ ...........127

Bảng 3.41 Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả xã hội tiểu vùng 1 ....................................129

Bảng 3.42. Hiệu quả xã hội các loại sử dụng đất tiểu vùng 1 (trị số trung bình 3 năm

2013 - 2015)......................................................................................................130

Bảng 3.43. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả xã hội tiểu vùng 2 ..................................130

x

Bảng 3.44. Hiệu quả xã hội các loại sử dụng đất chính của tiểu vùng 2 (trị số trung

bình 3 năm 2013 - 2015)...................................................................................131

Bảng 3.45 Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả xã hội tiểu vùng 3 ...................................132

Bảng 3.46. Đánh giá hiệu quả xã hội các loại sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng 3

(trị số trung bình 3 năm 2013 – 2015) ..............................................................132

Bảng 3.47. Tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở huyện Đồng Hỷ............................134

Bảng 3.48. Hiệu quả kinh tế của mô hình trồng chè (2013 - 2015)....................................136

Bảng 3.49. Hiệu quả kinh tế của mô hình trồng cây hàng năm (cây gừng) giai đoạn

2013 - 2015 .......................................................................................................138

Bảng 3.50. Hiệu quả kinh tế của mô hình trồng 2 vụ lúa lúa xuân – lúa mùa

(2013 - 2015)....................................................................................................140

Bảng 3.51. Hiệu quả kinh tế của mô hình trồng cây hàng năm (cây riềng) giai đoạn

2013 - 2015 .......................................................................................................142

Bảng 3.52. Hiệu quả kinh tế của mô hình chuyên màu (rau xuân - rau hè - rau

đông) giai đoạn 2013 - 2015............................................................................143

Bảng 3.53. Hiệu qủa kinh tế của mô hình trồng cây hàng năm (ớt) (2013 – 2015) ...........145

Bảng 3.54. Diện tích và cơ cấu đất sản xuất nông nghiệp đề xuất cho huyện

Đồng Hỷ...........................................................................................................148

Bảng 3.55. Diện tích và cơ cấu đất sản xuất nông nghiệp đề xuất cho từng tiểu vùng

của huyện Đồng Hỷ đến năm 2020...................................................................149

Bảng 3.56. Kết quả phân hạng thích hợp đất đai tương lai.................................................151

Bảng 3.57. Một số giải pháp kỹ thuật đối với các LUT khuyến khích duy trì và phát

triển trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ......................................152

xi

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ

Hình 1.1. Phát triển bền vững là một quá trình dàn xếp thỏa hiệp giữa các hệ

thống kinh tế, tự nhiên và xã hội ( IIED, 1995) ......................................... 9

Sơ đồ 1.2. Hiệu quả bảo vệ đất nông nghiệp thông qua tác động tương hỗ

giữa sức sản xuất, chất lượng đất và môi trường R. Lal và Kimble,

1998 [129]................................................................................................. 18

Hình 3.1. Vị trí địa lý huyện Đồng Hỷ...................................................................... 58

Hình 3.2. Cơ cấu kinh tế huyện Đồng Hỷ giai đoạn 2005 - 2015............................. 62

Hình 3.3. Năng suất một số cây trồng chính của huyện Đồng Hỷ............................ 63

giai đoạn 2013 - 2015............................................................................................... 63

Hình 3.4. Cơ cấu các thành phần dân tộc.................................................................. 65

Hình 3.5. Cơ cấu sử dụng đất huyện Đồng Hỷ năm 2015 [70]................................. 69

Hình 3.6. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất huyện Đồng Hỷ........................................ 71

Hình 3.7. Phân vùng sinh thái nông nghiệp theo đơn vị hành chính ........................ 73

Hình 3.8. Bản đồ loại đất huyện Đồng Hỷ................................................................ 79

Hình 3.9. Cảnh quan phẫu diện ĐH-15..................................................................... 81

Hình 3.10. Cảnh quan phẫu diện ĐH-14................................................................... 83

Hình 3.11. Cảnh quan phẫu diện ĐH-05................................................................... 86

Hình 3.13. Cảnh quan phẫu diện ĐH-02................................................................... 88

Hình 3.14. Cảnh quan phẫu diện ĐH-10................................................................... 92

Hình 3.15. Bản đồ đơn vị đất đai huyện Đồng Hỷ.................................................. 103

Hình 3.17. Cảnh quan LUT gừng............................................................................ 137

Hình 3.18. Cảnh quan LUT 2 lúa............................................................................ 139

Hình 3.20. Cảnh quan LUT rau Đông..................................................................... 143

Hình 3.21. Cảnh quan LUT rau Xuân..................................................................... 143

Hình 3.22. Cảnh quan LUT rau Hè ......................................................................... 143

Hình 3.23. Cảnh quan LUT ớt................................................................................. 145

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá đối với sản xuất nông nghiệp

song lại là tài nguyên có hạn. Sự gia tăng mạnh mẽ về dân số trong những thập kỷ

gần đây chính là sức ép khiến con người phải khai thác quá mức các vùng đất đai

màu mỡ, thậm chí phải mở mang sử dụng cả những vùng đất không thích hợp vào

trồng trọt nhằm đáp ứng các nhu cầu về lương thực và thực phẩm cho mình. Các

hoạt động sử dụng đất trên làm cho đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hoá và dẫn

đến sự suy giảm chất lượng môi trường, khó có khả năng sử dụng bền vững nguồn

tài nguyên đất đai. Khi xã hội phát triển, dân số tăng nhanh, quá trình đô thị hóa

diễn ra mạnh, kéo theo những đòi hỏi ngày càng tăng về nhu cầu lương thực cũng

như nhu cầu về đất sử dụng cho các mục đích chuyên dùng. Điều này, gây áp lực

ngày càng lớn đối với đất sản xuất nông nghiệp, làm cho quỹ đất nông nghiệp luôn

có nguy cơ bị suy giảm diện tích, trong khi đó khả năng khai hoang những vùng đất

mới để sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp lại gần như bị cạn kiệt. Do vậy,

việc nghiên cứu đánh giá tiềm năng đất sản xuất nông nghiệp và sử dụng có hiệu

quả trên quan điểm sinh thái, bền vững đang ngày càng trở lên cấp thiết, quan trọng

đối với mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ.

Việc đánh giá đúng mức độ thích hợp của các loại sử dụng đất để tổ chức sử

dụng hợp lý, có hiệu quả đang là một vấn đề có tính thiết thực với tất cả các địa

phương. Từ kết quả đánh giá tiềm năng đất đai đưa ra được các giải pháp mang tính

chiến lược và định hướng sử dụng đất cho tương lai để tổ chức sử dụng đất hiệu quả

và lâu bền.

Đồng Hỷ là một huyện miền núi nằm ở phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên với 15

xã và 3 thị trấn có tổng diện tích tự nhiên 45.440,6 ha và dân số của huyện là

123.196 người (Chi cục Thống kê huyện Đồng Hỷ, 2015) [18]. Đất đai của huyện

bị chia cắt bởi một số núi đá, núi đất và gò đồi, việc sử dụng hợp lý nguồn tài

nguyên đất cho phát triển sản xuất nông nghiệp vẫn còn những bất cập như: một số

2

mô hình chuyển đổi chưa thích hợp; việc thực hiện chuyển đổi của nông dân còn tự

phát và chưa dựa trên cơ sở khoa học nguy cơ ô nhiễm nguồn nước và ô nhiễm đất

do phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; chưa khai thác hết tiềm năng của đất. Nền

kinh tế của huyện còn phát triển chưa cao, mức thu nhập thấp. Tuy vậy, huyện

Đồng Hỷ có quỹ đất nông nghiệp khá lớn, điều kiện thiên nhiên ở đây tương

đối thuận lợi cho phát triển sản xuất nông nghiệp. Để góp phần sử dụng nguồn

tài nguyên đất hợp lý, lâu bền và để nâng cao đời sống của người dân trên địa

bàn huyện. Việc đi sâu nghiên cứu tiềm năng, đánh giá chất lượng đất sản xuất

nông nghiệp và đánh giá hiệu quả các loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp là

một vấn đề có ý nghĩa chiến lược và cấp thiết.

Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu đề tài:“Nghiên cứu tiềm năng và đề

xuất sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững tại huyện Đồng Hỷ,

tỉnh Thái Nguyên” nhằm đánh giá được tiềm năng đất đai từ đó đưa ra những định

hướng và giải pháp sử dụng đất sản xuất nông nghiệp bền vững ở huyện Đồng Hỷ

trong tương lai là rất cần thiết.

2. Mục tiêu của đề tài luận án

2.1. Mục tiêu chung

- Nghiên cứu tiềm năng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Đồng Hỷ,

tỉnh Thái Nguyên.

- Đánh giá hiệu quả một số loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chính ở

huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông

nghiệp theo hướng bền vững tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Đánh giá thực trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại huyện Đồng Hỷ,

tỉnh Thái Nguyên.

- Sử dụng phương pháp đánh giá thích hợp của FAO, kết hợp với phương pháp

ứng dụng công nghệ thông tin với phần mềm đánh giá đất đai tự động (ALES) và