Nghiên Cứu Sự Tham Gia Của Người Dân Trong Xây Dựng Đường Giao Thông Nông Thôn Huyện Mai Châu Tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

PHẠM VĂN ĐỨC

NGHIÊN CỨU SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN

TRONG XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG

NÔNG THÔN HUYỆN MAI CHÂU, TỈNH HÒA BÌNH

CHUYÊN NGHÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. PHẠM THỊ TÂN

Hà Nội, 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, tất cả nguồn số liệu được sử dụng trong phạm vi

nội dung nghiên cứu của đề tài này là trung thực và chưa hề được dùng để bảo

vệ một học vị khoa học nào.

Tôi xin cam đoan rằng, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã

được chỉ rõ nguồn gốc và mọi sự giúp đỡ cho luận văn đã được gửi lời cảm ơn.

Hà Nội, ngày 29 tháng 10 năm 2020

Người cam đoan

Phạm Văn Đức

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tất cả sự kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin chân thành bày

tỏ lòng biết ơn của mình tới TS. Phạm Thị Tân đã tận tình hướng dẫn, dành

nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập

và thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo Khoa Kinh

tế và Quản trị kinh doanh và phòng Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Lâm

nghiệp đã chỉ bảo, giảng dạy trong suốt thời gian học tập tại trường.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo, cán bộ, công chức

Phòng Kinh tế và Hạ tầng huyện Mai Châu, Ủy ban nhân dân huyện Mai Châu,

cũng như các hộ dân, các phòng ban trên địa bàn huyện đã cung cấp thông tin,

giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Mặc dù luận văn đã hoàn thiện với tất cả sự cố gắng cũng như năng lực

của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất

mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy cô, đó chính là sự giúp đỡ

quý báu mà tôi mong muốn nhất để cố gắng hoàn thiện hơn trong quá trình

nghiên cứu và công tác sau này.

Xin chân thành cảm ơn./.

Hà Nội, ngày 29 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Phạm Văn Đức

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................vi

DANH MỤC BẢNG......................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH......................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỰ THAM GIA CỦA

NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG NÔNG

THÔN ............................................................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về sự tham gia của người dân trong xây dựng đường

giao thông nông thôn................................................................................... 4

1.1.1. Các khái niệm có liên quan ........................................................... 4

1.1.2. Sự tham gia của người dân trong xây dựng đường giao thông

nông thôn................................................................................................. 7

1.1.3. Nội dung sự tham gia của người dân trong xây dựng đường gia

o thông nông thôn.................................................................................. 14

1.1.4. Hình thức và mức độ tham gia của người dân trong xây dựng

đường giao thông nông thôn ................................................................. 19

1.1.5. Yếu tố ảnh hưởng đến đến sự tham gia của người dân trong xây

dựng đường giao thông nông thôn. ....................................................... 23

1.2. Cơ sở thực tiễn về sự tham gia của người dân trong xây dựng đường

giao thông nông thôn................................................................................. 27

1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương ở Việt Nam về sự tham gi

a của người dân trong xây dựng đường GTNT..................................... 27

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra về sự tham gia của người dân tron

g xây dựng đường GTNT tại huyện Mai Châu – Hòa Bình................... 30

iv

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 32

2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Mai Châu, Hòa

Bình. .......................................................................................................... 32

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ....................................................................... 32

2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội............................................................... 34

2.1.3. Thuận lợi và khó khăn trong việc huy động sự tham gia của người

dân trong xây dựng đường giao thông nông thôn................................. 37

2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 38

2.2.1. Phương pháp lựa chọn điểm nghiên cứu:................................... 38

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp..................................... 39

2.2.3. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp. ..................................... 39

2.2.4. Phương pháp xử lý, phân tích số liệu.......................................... 40

2.3. Hệ thống thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................... 41

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN......................... 42

3.1. Thực trạng xây dựng và quản lý đường giao thông nông thôn trên địa

bàn huyện Mai Châu ................................................................................ 42

3.1.1. Thực trạng xây dựng đường GTNT huyện Mai Châu ................. 42

3.1.2. Tình hình về vốn đầu tư xây dựng và quản lý công trình đường

GTNT huyện Mai Châu ......................................................................... 50

3.2. Thực trạng sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng

đường giao thông nông thôn..................................................................... 54

3.2.1. Sự tham gia của người dân trong khảo sát, thiết kế, xây dựng

đường GTNT.......................................................................................... 54

3.2.2. Sự tham gia của người dân trong việc đóng góp nguồn lực ....... 59

3.2.3. Sự tham gia của người dân trong việc xây dựng đường GTNT .. 64

3.2.4. Sự tham gia của người dân trong giám sát thực hiện xây dựng

đường GTNT.......................................................................................... 66

3.2.5. Sự tham gia của người dân trong quản lý, duy tu, bảo dưỡng

v

đường GTNT......................................................................................... 68

3.3. Đánh giá kết quả đạt được về sự tham gia của người dân trong xây

dựng đường GTNT................................................................................... 73

3.3.1.Thành tựu ..................................................................................... 73

3.3.2. Khó khăn ..................................................................................... 75

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân trong xây dựng

đường GTNT............................................................................................ 76

3.4.1. Cơ chế chính sách ....................................................................... 76

3.4.2. Trình độ của người dân............................................................... 77

3.4.3. Người dân thiếu thông tin trong suốt quá trình thực hiện dự án 78

3.4.4. Các yếu tố khác ........................................................................... 78

3.5. Giải pháp tăng cường sự tham gia người dân trong xây dựng đường

GTNT ....................................................................................................... 79

3.5.1. Định hướng và mục tiêu phát triển KTXH – GTNT trên địa bàn

huyện Mai Châu ....................................................................................... 79

3.5.2. Giải pháp.................................................................................... 82

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 92

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT VIẾT TẮT NGHĨA TIẾNG VIỆT

1 NTM Nông thôn mới

2 GTNT Giao thông nông thôn

3 CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

4 KT – XH Kinh tế - Xã hội

5 KTNT Kinh tế nông thôn

6 UBND Ủy ban nhân dân

7 CSHTNT Cơ sở hạ tầng nông thôn

8 CSHT Cơ sở hạ tầng

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Thống kê hiện trạng sử dụng đất của huyện Mai Châu đến thời

điểm 31/12/2019.............................................................................................. 33

Bảng 2.2. Dân số và lao động huyện Mai Châu giai đoạn 2017-2019 ............ 35

Bảng 2.3. Tổng hợp số mẫu khảo sát .............................................................. 40

Bảng 3.1. Hiện trạng đường giao thông huyện Mai Châu năm 2019.............. 43

Bảng 3.2. Hiện trạng các tuyến đường liên xã huyện Mai Châu năm 2019 .... 44

Bảng 3.3. Thực trạng hệ thống đường bộ giao thông liên thôn tại 3 xã nghiên

cứu ................................................................................................................... 48

Bảng 3.4. Các công trình giao thông được đầu tư xây dựng, nâng cấp, sửa chữa

và làm mới của huyện tính đến 31/12/2019..................................................... 51

Bảng 3.5. Sự tham gia của người dân vào giai đoạn khảo sát, thiết kế ........... 55

Bảng 3.6. Mức đóng góp của người dân trong xây dựng đường GTNT ......... 60

Bảng 3.7 Người dân tham gia góp đất để làm đường GTNT .......................... 61

Bảng 3.8. Sự tham gia đóng góp của người dân bằng ngày công lao động..... 63

Bảng 3.9. Sự tham gia của người dân trong các hoạt động xây dựng đường

giao thông nông thôn....................................................................................... 65

Bảng 3.10. Trách nhiệm quản lý đường GTNT của cấp địa phương .............. 69

Bảng 3.11. Quản lý hệ thống đường giao thông liên thôn của cấp xã............. 70

Bảng 3.12. Sự tham gia của người dân trong quản lý đường GTNT............... 72

Bảng 3.13 Năng lực của người dân trong xây dựng và quản lí đường............ 77

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Mô hình quản lý hệ thống giao thông đường bộ ............................... 9

Hình 1.2. Nội dung nâng cao vai trò của người dân trong xây dựng và quản lý

đường GTNT................................................................................................... 15

Hình 1.3: Trách nhiệm và quyền lợi của người dân trong xây dựng đường giao

thông nông thôn............................................................................................... 18

Hình 2.1. Hình giá trị sản xuất của huyện Mai Châu giai đoạn 2017-2019 .... 35

Hình 3.1. Đánh giá của cộng đồng về chất lượng đường giao thông nông thôn

huyện Mai Châu - Đ.vt: tỷ lệ % ý kiến đánh giá ............................................ 50

Hình 3.2: Tổ chức thực hiện trong giai đoạn trước khi xây dựng cơ sở hạ tầng

tại các xã nghiên cứu ....................................................................................... 54

Hình 3.3. Người dân xã Sơn Thủy tham gia xây dựng công trình GTNT....... 56

Hình 3.4. So sánh tỷ lệ hộ được cung cấp thông tin và hộ không được cung cấp

thông tin ở các xã nghiên cứu.......................................................................... 57

Hình 3.5. Nguồn thông tin liên quan đến xây dựng đường GTNT cung cấp cho

người dân......................................................................................................... 58

Hình 3.6. Người dân xã Thành Sơn chung sức xây dựng đường GTNT......... 60

Hình 3.7. Người dân xã Vạn Mai tham gia duy tu, bảo dưỡng công trình

GTNT .............................................................................................................. 64

Hình 3.8. Sự tham gia của người dân trong giám sát thực hiện % .................. 67

Hình 3.9. Ý kiến của người dân về phát triển đường GTNT........................... 74

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đường giao thông nông thôn là một bộ phận quan trọng của tổng thể

cơ sở hạ tầng vật chất - kỹ thuật nền kinh tế quốc dân, là tiền đề cho phát triển

kinh tế - xã hội khu vực nông thôn. Bởi, thực tế đã chứng minh, nơi nào cơ sở

hạ tầng hoàn chỉnh thì ở đó kinh tế - xã hội phát triển nhanh và bền vững. Đặc

biệt là hiện nay việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng còn là một trong những

tiêu chí, và là nền tảng cho việc xây dựng nên diện mạo nông thôn mới. Phát

triển cơ sở hạ tầng vô cùng quan trọng đối với khu vực nông thôn, đồng thời

cũng là yêu cầu cấp thiết và có tính chất sống còn với khu vực nông thôn, để

xóa bỏ rào cản giữa thành thị và nông thôn, rút ngắn khoảng cách phân hóa

giàu nghèo và góp phần mang lại cho nông thôn một bộ mặt mới, tiềm năng

để phát triển.

Thực trạng kết cấu hạ tầng nông thôn trên cả nước (điện, đường, trường,

trạm, chợ, thủy lợi) nhìn chung còn nhiều yếu kém, vừa thiếu, vừa không

đồng bộ; nhiều hạng mục công trình đã xuống cấp, tỷ lệ giao thông nông thôn

được cứng hoá thấp; giao thông nội đồng ít được quan tâm đầu tư; hệ thống

thuỷ lợi cần được đầu tư nâng cấp; chất lượng lưới điện nông thôn chưa thực

sự an toàn; cơ sở vật chất về giáo dục, y tế, văn hoá còn rất hạn chế, mạng

lưới chợ nông thôn chưa được đầu tư đồng bộ, trụ sở xã nhiều nơi xuống cấp.

Mặt bằng để xây dựng đường giao thông nông thôn đạt chuẩn quốc gia rất

khó khăn.

Nhu cầu vốn để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng là rất lớn. Khả năng huy

động vốn trong dân rất khó khăn, phần lớn hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng

ở các địa phương vẫn dựa chủ yếu vào nguồn vốn Nhà nước, chưa tạo được

động lực đầu tư của nhân dân, toàn xã hội. Để tạo điều kiện thuận lợi trong

xây dựng các công trình đường giao thông nông thôn cũng như thúc đẩy quá