Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng trong việc xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

BÙI MINH TÂN

NGHIÊN CỨU SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG

VIỆC XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN KIM BÔI - TỈNH HÒA BÌNH

Chuyên ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60-62-01-16

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Giáo viên hướng dẫn: TS. Vũ Trọng Bình

Thái Nguyên, năm 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn tốt nghiệp “Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng trong

việc xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Kim Bôi - tỉnh Hòa

Bình”,, chuyên ngành Phát Triển Nông Thôn là công trình nghiên cứu của

riêng tôi luận văn đã sử dụng thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông

tin có sẵn đã được trích rõ nguồn gốc.

Tô xin cam, đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu đã đưa trong luận

văn này là trung thực và chưa được sử dụng trong bất cứ một công trình

nghiên cứu khoa học nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc

thực hiện đề tài này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong đề tài

đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái nguyên, ngày 19 tháng 10 năm 2013

Tác giả đề tài

Bùi Minh Tân

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian học tập và nghiên cứu, đến nay em đã hoàn thành

bài luận văn tốt nghiệp theo kế hoạch của trường Đại học Nông lâm Thái

Nguyên với đề tài “Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng trong việc xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Kim Bôi - tỉnh Hòa Bình”,.

Có được kết quả này lời đầu tiên em xin gửi lời cám ơn đến các thầy

cô giáo: TS. Vũ Trọng Bình, TS. Bùi Đình Hòa, PGS.TS. Đinh Ngọc

Lan, PGS.TS. Dƣơng Văn Sơn đã hướng dẫn em trong quá trình hoàn

thành luận văn. Các thầy cô đã chỉ bảo và hướng dẫn tận tình cho em những

kiến thức lý thuyết, thực tế cũng như các kỹ năng trong viết bài, đồng thời

cũng chỉ rõ những thiếu sót và hạn chế để em hoàn thành bài báo cáo với kết

quả tốt nhất. Các thầy cô luôn là người truyền động lực giúp em hoàn thành

tốt giai đoạn thực tập tốt nghiệp và viết luận văn.

Cho phép em gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các phòng ban của UBND

huyện Kim Bôi, UBND các xã Nam Thượng, Bắc Sơn, Trung Bì đã nhiệt

tình giúp đỡ em, cung cấp cho em các thông tin, số liệu để phục vụ cho bài

báo cáo. Đã tạo mọi điều kiện giúp em hoàn thành luận văn.

Em xin chân thành biết ơn sự tận tình dạy dỗ của các thầy cô trong

Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, đặc biệt là các thầy cô trong khoa

Kinh tế và Phát triển nông thôn, phòng quản lí và đào tạo sau Đại học.

Lời cảm ơn chân thành và sâu sắc, em xin gửi đến gia đình, bạn bè đã

luôn sát cánh và động viên em trong những giai đoạn khó khăn nhất.

Thái Nguyên, ngày 19 tháng 10 năm2013

Học viên

Bùi Minh Tân

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1

1. Đặt vấn đề ................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................2

3. Nội dung nghiên cứu ...............................................................................3

4.Ý nghĩa của đề tài .....................................................................................3

4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học ....................................3

4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn .........................................................................3

Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài.....................................................................4

1.1.1. Khái niệm Nông thôn và đặc điểm của nông thôn.........................4

1.1.2. Nông thôn mới................................................................................5

1.1.3. Phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng........................................5

1.1.4. Khái niệm cộng đồng và mức độ tham gia của cộng đồng............6

1.1.5. Khái niệm về nội lực, nội lực của cộng đồng ................................7

1.1.6. Các yếu tố xác định sự tham gia trong PTNT..............................11

1.1.7. Vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng trong

PTNT ......................................................................................................13

2.1.8. Các chỉ tiêu để xác định sự tham gia............................................15

1.1.9. Căn cứ pháp lý để xây dựng nông thôn mới ................................15

1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài ...................................................................16

1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số nước trên thế giới

................................................................................................................16

1.2.2. Những kết quả bước đầu về xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam

................................................................................................................22

1.2.3. Bài học kinh nghiệm từ xây dựng nông thôn mới .......................33

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iv

Chƣơng 2 ĐỐI TƢỢNG NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU.............................................................................................................. 36

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................36

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................36

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu......................................................................36

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu.......................................................36

2.3. Nội dung nghiên cứu ..........................................................................37

2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................37

2.4.1. Phương pháp điều tra hộ: Gồm các bước sau ..............................37

2.4.2. Phương pháp xử lý số liệu............................................................39

Chƣơng 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................................. 40

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Kim Bôi ..........................40

3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên ..................................40

3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội...........................................42

3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đối với quá

trình tham gia của cộng đồng .................................................................45

3.2. Tình hình xây dựng NTM ở 3 xã nghiên cứu.....................................46

3.3. Sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới...............48

3.3.1. Mức độ đạt tiêu chí của các xã.....................................................48

3.3.2. Sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM ......................51

3.3.3. Sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng CSHT nông thôn ...55

3.3.4. Đóng góp của người dân cho xây dựng CSHT nông thôn...........60

3.4. Sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động cải thiện điều kiện ở

....................................................................................................................69

3.4.1. Các nội dung người dân tham gia hoạt động cải thiện điều kiện ở

................................................................................................................69

3.4.2. Khả năng đầu tư, đóng góp của người dân nhằm cải thiện điều kiện

ở..............................................................................................................71

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

v

3.5. Sự tham gia của cộng đồng trong việc phát triển sản xuất.................74

3.6. Đánh giá chung về sự tham gia của cộng đồng tại 3 xã điểm ............77

3.6.1. Kinh nghiệm huy động cộng đồng tham gia đóng góp................80

3.6.2. Kinh nghiệm huy động cộng đồng theo nội dung xây dựng NTM

................................................................................................................85

3.7. Một số giải pháp huy động nội lực từ người dân tham gia xây dựng NTM

....................................................................................................................87

KẾT LUẬN .................................................................................................. 92

1. Kết luận..................................................................................................92

2. Kiến nghị................................................................................................93

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 95

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

MTQG : Mục tiêu quốc gia

XĐGN : Xóa đói giảm nghèo

PTNT : Phát triển nông thôn

NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

LĐ, TB&XH : Lao động, Thương binh và Xã hội

NTM : Nông thôn mới

NQ/TW : Nghị quyết Trung ương

CSHT : Cơ sở hạ tầng

QĐ - TTg : Quyết định thủ tướng

NQ-CP : Nghị quyết Chính phủ

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

CSXH : Chính sách xã hội

NVL : Nguyên vật liệu

BQL : Ban quản lí

BCĐ : Ban chỉ đạo

HTX : Hợp tác xã

UBND : Ủy ban nhân dân

HĐND : Hội đồng nhân dân

DTTN : Diện tích tự nhiên

TTCN – XDCB : Tiểu thủ công nghiệp – Xây dựng cơ bản

GO : Giá trị sản xuất

GTVT : Giao thông vận tải

THCS : Trung học cơ sở

VH-TT-DL : Văn hóa – Thể thao – Du lịch

SX-KD : Sản xuất – Kinh doanh

GTNT : Giao thông nông thôn

GPMB : Giải phóng mặt bằng

CT : Chương trình

CC : Công cộng

DA : Dự án

ĐBKK : Đặc biệt khó khăn

VSMT : Vệ sinh môi trường

USD : Đôla mỹ

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 3.1. Một số thông tin 3 xã điểm thời điểm cuối năm 2012..................47

Bảng 3.2. Mức độ đạt các tiêu chí của 3 xã theo 19 tiêu chí của QĐ 491....48

Bảng 3.3. Một số công trình CSHT có sự tham gia của người dân trong

xây dựng NTM ................................................................................52

Bảng 3.4. Sự tham gia của người dân vào việc ra quyết định trong

chương trình NTM ..........................................................................53

Bảng 3.5. Đánh giá của người dân về sự tham gia xây dựng CSHT trong

mỗi dự án.........................................................................................58

Bảng 3.6. Giá trị đóng góp của hộ cho xây dựng các công trình hạ tầng .....61

Bảng 3.7. Ý kiến của cán bộ xã, thôn về khó khăn trong huy động đóng

góp bằng tiền ...................................................................................63

Bảng 3.8. Đóng góp của hộ cho xây dựng CSHT theo năm.........................66

Bảng 3.9. Tổng hợp các nội dung tham gia của người dân trong cải thiện

điều kiện ở .......................................................................................69

Bảng 3.10. Đóng góp của hộ gia đình để cải thiện điều kiện ở qua các năm.....73

Bảng 3.11. Hỗ trợ trực tiếp bằng hiện vật trong các dự án phát triển sản xuất .....75

Bảng 3.12. Tổng hợp giá trị đóng góp của cộng đồng cho xây dựng

NTM ở 3 xã điểm (tính đến hết tháng 6/2013) ...............................78

Bảng 3.13. Ý kiến đánh giá của cán bộ xã, thôn về sự tham gia của cộng

đồng trong xây dựng NTM (n = 12) ...............................................79

Bảng 3.14. Ý kiến của hộ về các khoản đóng góp........................................80

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1.Tỷ lệ hỗ trợ của dự án so với tổng chi phí xây dựng công trình .........72

Biểu đồ 3.2. Đóng góp của nhân dân trong xây dựng NTM ở 3 xã điểm...............78

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/Số hóa

bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ hàng đầu

nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu Nghị quyết 26 - NQ/TW ngày 05 tháng 08

năm 2008 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá X về Nông nghiệp,

Nông dân, Nông thôn. Thực hiện Nghị quyết 26, Thủ tướng Chính phủ đã ban

hành Quyết định số 800/QĐ - TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 phê duyệt

Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về xây dựng NTM giai đoạn 2010 –

2020. Đây là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị

và an ninh quốc phòng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội,

được thực hiện trên phạm vi cả nước.

Trước giai đoạn 10 năm thực hiện chương trình MTQG xây dựng NTM

đã có 10 năm triển khai các hoạt động thử nghiệm thông qua các chương trình

thí điểm xây dựng NTM ở nhiều địa phương. Giai đoạn 2001 – 2005 là

chương trình thí điểm NTM cấp xã của Ban Kinh tế Trung ương; giai đoạn

2007 – 2009 là chương trình thí điểm NTM cấp thôn bản của Bộ NN&PTNT;

giai đoạn 2009 – 2011 là chương trình thí điểm NTM thời kỳ đẩy nhanh

CNH-HĐH do Ban bí thư Trung ương Đảng chỉ đạo. Song song với các

chương trình này, nhiều địa phương cũng triển khai các hoạt động xây dựng

NTM theo những chương trình riêng của tỉnh, thành phố.

Các chương trình thí điểm và chương trình MTQG xây dựng NTM đều

thực hiện nguyên tắc chủ đạo trong triển khai các nội dung xây dựng NTM là

phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương, các hoạt động cụ

thể do chính cộng đồng dân cư ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết định và tổ

chức thực hiện. Nguyên tắc này đã xác định xây dựng NTM là một hoạt động

“dựa vào cộng đồng”, phát huy sự tham gia và đóng góp của cộng đồng là

nguồn lực chính để thực hiện các nội dung xây dựng NTM.

Tuy nhiên, theo đánh giá chung từ các chương trình thí điểm, quá trình thử

nghiệm vẫn chưa khơi dậy hiệu quả nguồn lực từ cộng đồng, người dân chưa