Nghiên cứu một số đặc điểm tái sinh tự nhiên của cây dẻ gai Ấn Độ (Castanopsis Indica A.D.C) tại vườn Quốc Gia Tam Đảo - Vĩnh Phúc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

----------  ---------

NGUYỄN THỊ THU TRANG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM TÁI SINH TỰ NHIÊN

CỦA CÂY DẺ GAI ẤN ĐỘ (CASTANOPSIS INDICA A.D.C)

TẠI VƢỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO - VĨNH PHÚC

CHUYÊN NGÀNH LÂM HỌC

MÃ SỐ: 60.62.60

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. NGÔ QUANG ĐÊ

THÁI NGUYÊN, NĂM 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

hoàn toàn trung thực và chưa hề sử dụng cho bảo vệ một học vị nào. Mọi sự

giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều được cảm ơn. Các thông tin, tài liệu

trình bày trong luận văn này đã được ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 05 tháng 10 năm 2009

TÁC GIẢ

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Lời nói đầu

Trong nhiệm vụ bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững của các

Vườn Quốc gia, việc bảo tồn các thực vật quý hiếm và có nguy cơ bị đe doạ giữ

một vị trí quan trọng đặc biệt không chỉ về mặt khoa học mà còn liên quan toàn

diện, lâu dài đến sự tồn tại và phát triển của các Vườn quốc gia.

Để góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên sinh vật Vườn quốc gia Tam Đảo có

hiệu quả, nhất là nguồn gen quý hiếm và có nguy cơ đe doạ, tôi chọn đề tài luận

văn thạc sĩ “ Nghiên cứu một số đặc điểm tái sinh tự nhiên của cây Dẻ gai Ấn

Độ (Castanopsis Indica A.D.C) tại Vườn Quốc gia Tam Đảo”.

Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của GS. TS Ngô Quang Đê

trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, cùng với sự giúp đỡ của PGS. TS Đặng

Kim Vui và các thầy cô giáo khoa Lâm nghiệp trường Đại học Nông Lâm Thái

Nguyên, TS Hà Huy Thịnh Viện khoa học Lâm Nghiệp Việt Nam và cán bộ

công nhân viên Vườn Quốc gia Tam Đảo. Nhân dịp này tôi chân thành cảm ơn

GS. TS Ngô Quang Đê, PGS. TS Đặng Kim Vui, GS. TS Lê Đình Khả, TS hà

Huy Thịnh, khoa sau đại học trường Đại học Nông Lâm, Ban giám đốc và các

đồng nghiệp Vườn Quốc gia Tam Đảo. Cảm ơn bạn bè và người thân đã động

viên giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận văn này.

Do năng lực, thời gian và điều kiện phương tiện nghiên cứu còn thiếu nên

kết quả đạt được của đề tài không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, rất

mong nhận được những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học và những người

quan tâm về vấn đề này.

TÁC GIẢ

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………… 1

Chƣơng 1 – TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................... 3

1.1 Trên thế giới............................................................................................... 3

2.2 Ở Việt Nam……………………………………………………………… 8

Chƣơng 2 – MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 15

2.1 Mục tiêu nghiên cứu…………………………………………………….. 15

2.1.1 Về mặt lý luận………………………………………………………… 15

2.1.2 Về mặt thực tiễn………………………………………………………... 15

2.2 Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………….. 15

2.3 Nội dung nghiên cứu……………………………………………………... 15

2.4 Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 16

2.4.1 Quan điểm về phương pháp luận………………………………………. 16

2.4.2 Phương pháp xác định vị trí nghiên cứu.................................................. 17

2.4.3 Phương pháp thu thập và xử lý số liệu..................................................... 18

Chƣơng 3: ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU.........

30

3.1 Đặc điểm tự nhiên....................................................................................... 30

3.1.1 Vị trí địa lý, đất đai nơi có Dẻ gai Ấn Độ tái sinh phân bố..................... 30

3.1.2 Khí hậu, thủy văn....................................................................................

31

3.1.3 Đặc điểm về tài nguyên thực vật rừng.................................................... 32

3.2 Đặc điểm kinh tế xã hội............................................................................. 34

3.2.1 Dân cư và lao động……………………………………………………..

34

3.2.2. Đời sống kinh tế...................................................................................... 36

3.2.3 Hiện trạng sử dụng đất…………………………………………………. 36

3.2.4 Hiện trạng sản xuất lâm nghiệp………………………………………… 37

Chƣơng 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN...................................

38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

4.1 Đặc điểm hình thái và vật hậu của Dẻ gai Ấn Độ………………………... 38

4.1.1 Đặc điểm hình thái cây…………………………………………………. 38

4.1.2 Đặc điểm vật hậu……………………………………………………….. 39

4.2 Đặc điểm sinh thái nơi loài Dẻ gai Ấn Độ tái sinh phân bố……………… 41

4.2.1 Đặc điểm khí hậu nơi có Dẻ gai Ấn Độ phân bố………………………. 41

4.2.2 Đặc điểm đất đai nơi có Dẻ gai Ấn Độ phân bố………………………... 42

4.3 Một số đặc điểm cấu trúc quần xã thực vật rừng ảnh hưởng đến tái sinh... 43

4.3.1. Một số đặc điểm cấu trúc của rừng có Dẻ gai Ấn Độ phân bố………... 43

4.3.2 Cấu trúc tổ thành tầng cây cao................................................................ 44

4.3.3 Cấu trúc tầng thứ...................................................................................... 49

4.3.4 Cấu trúc mật độ tầng cây cao của lâm phần và Dẻ gai Ấn Độ................. 51

4.3.5 Thành phần loài cây đi kèm với Dẻ gai Ấn Độ........................................ 52

4.3.6 Đặc điểm phân bố số cây theo đường kính của lâm phần........................ 55

4.3.7 Cấu trúc độ tàn che tầng cây cao.............................................................. 59

4.4 Một số đặc điểm tái sinh của loài Dẻ gai Ấn Độ ở 2 khu vực.................... 60

4.4.1 Cấu trúc tổ thành cây tái sinh................................................................... 60

4.4.2 Mật độ cây tái sinh của loài Dẻ gai Ấn Độ.............................................. 64

4.4.3 Số lượng cây tái sinh................................................................................ 65

4.4.4 Ảnh hưởng của tầng cây bụi, thảm tươi với tái sinh tự nhiên.................. 69

4.4.5 Phân bố tần suất cây tái sinh của Dẻ gai Ấn Độ...................................... 72

4.4.6 Chất lượng cây tái sinh của lâm phần và Dẻ gai Ấn Độ.......................... 73

4.5 Đề xuất một số biện pháp bảo vệ tái sinh tự nhiên cho cây Dẻ gai Ấn Độ

ở các trạng thái rừng IIIA2 và IIIA3................................................................... 74

4.5.1 Điều kiện gây trồng cây Dẻ gai Ấn Độ.................................................... 74

4.5.2 Một số biện pháp bảo vệ tái sinh tự nhiên cho cây Dẻ gai Ấn Độ........... 75

Chƣơng 5: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ VÀ TỒN TẠI............................................ 76

5.1 Kết luận....................................................................................................... 76

5.2 Tồn tại......................................................................................................... 77

5.3 Kiến nghị…………………………………………………………………. 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO VÀ PHỤ BIỂU…….....................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢNG

Trang

Chƣơng III: Điều kiện cơ bản của khu vực nghiên cứu

Bảng 3.1 Các nhóm giá trị sử dụng 33

Bảng 3.2 Cơ cấu các loại đất vùng đệm VQG Tam Đảo 36

Chƣơng IV: Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Bảng 4.1 Nhiệt độ (T) và lượng mưa (P) trung bình ở 2 khu vực 41

Bảng 4.2 Đặc điểm đất nơi có Dẻ gai Ấn Độ phân bố 42

Bảng 4.3 Tổ thành loài cây cao trạng thái rừng IIIA2 46

Bảng 4.4 Tổ thành loài cây cao trạng thái rừng IIIA3 48

Bảng 4.5 Chiều cao của lâm phần và Dẻ gai Ấn độ 50

Bảng 4.6 Mật độ tầng cây cao của lâm phần và Dẻ gai Ấn độ 51

Bảng 4.7 Thành phần loài cây đi kèm với Dẻ gai Ấn độ trạng thái IIIA2 53

Bảng 4.8 Thành phần loài cây đi kèm với Dẻ gai Ấn độ trạng thái IIIA3 54

Bảng 4.9 Phân bố số cây theo đường kính của lâm phần ở 2 khu vực nghiên cứu 56

Bảng 4.10 Phân bố số cây theo cấp kính của Dẻ gai Ấn Độ 57

Bảng 4.11 Phân bố số cây theo chiều cao của Dẻ gai Ấn Độ 59

Bảng 4.12 Ảnh hưởng của độ tàn che đến mật độ và tỷ lệ cây tái sinh 60

Bảng 4.13 Tổ thành cây tái sinh của Dẻ gai Ấn Độ trạng thái rừng IIIA2 61

Bảng 4.14 Tổ thành cây tái sinh của Dẻ gai Ấn Độ trạng thái rừng IIIA3 63

Bảng 4.15 Mật độ cây tái sinh của Dẻ gai Ấn Độ ở cả hai trạng thái rừng 65

Bảng 4.16 Số lượng cây tái sinh của lâm phần và Dẻ gai Ấn Độ phân

theo từng cấp chiều cao 66

Bảng 4.17 Số lượng và tỷ lệ tái sinh theo nguồn gốc 68

Bảng 4.18 Ảnh hưởng của cây bụi thảm tươi đến TSTN theo các trạng thái rừng 70

Bảng 4.19 Tổng hợp cây bụi theo đai khí hậu 71

Bảng 4.20 Đặc điểm tầng cây bụi thảm tươi 71

Bảng 4.21 Phân bố tần suất xuất hiện Dẻ gai Ấn Độ tái sinh xung quanh

gốc cây mẹ 73

Bảng 4.22 Cấp chất lượng tái sinh 73

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ ẢNH

Trang

DANH MỤC ĐỒ THỊ

Đồ thị 4.1 Phân bố số n/D1.3 của 2 khu vực 58

Đồ thị 4.2 Phân bố số n/Hvn của 2 khu vực 59

DANH MỤC ẢNH

Hình 4.1 Hình thái thân Dẻ gai Ấn Độ 38

Hình 4.2 Hình thái lá Dẻ gai Ấn Độ 39

Hình 4.3 Hình thái quả Dẻ gai Ấn Độ 40

Hình 4.4 Cành và quả Dẻ gai Ấn Độ 40

Hình 4.5 Thân Dẻ gai Ấn Độ 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

TSTN - Tái sinh tự nhiên

VQG - Vƣờn Quốc gia

NN & PTNT - Nông nghiệp và phát triển Nông thôn

OTC - Ô tiêu chuẩn

ODB - Ô dạng bản

KV - Khu vực

BQ - Bình quân

XH - Xuất hiện

Hvn - Chiều cao vút ngọn

D1.3 - Đƣờng kính đo ở vị trí 1,3m

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Bộ NN&PTNT

VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

(Về việc thực tập cuối khoá)

Kính gửi: Ban giám đốc Đại học Thái Nguyên

Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm

Khoa đào tạo sau đại học

Vườn Quốc gia Tam Đảo – Vĩnh Phúc xác nhận học viên Nguyễn Thị

Thu Trang, lớp CH14 Lâm học, Trường Đại học Nông Lâm đã hoàn thành đợt

thực tập cuối khóa tại Vườn Quốc gia Tam Đảo, thời gian thực tập từ ngày

1/1/2008 đến ngày 01/1/2009.

Trong thời gian thực tập, học viên Nguyễn Thị Thu Trang đã:

- Chấp hành tốt nội quy, quy chế làm việc của cơ quan có tính kỷ luật cao.

- Quan hệ tốt với cán bộ và nhân dân tại địa điểm nghiên cứu.

- Thực hiện quá trình thu thập số liệu ngoại nghiệp nghiêm túc

- Hoàn thành đúng tiến độ đề ra của đợt thực tập

Vĩnh Phúc, ngày 17 tháng 04 năm 2009

TM/ BGĐ VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO

Phó Giám Đốc