Nghiên cứu một số đặc điểm sinh thái của muỗi Aedes aegypti và mối liên quan đến sốt Dengue sốt xuất huyết Dengue

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

--------------

ĐOÀN THỊ MỸ HƯƠNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI

CỦA MUỖI AEDES AEGYPTI VÀ MỐI LIÊN QUAN

ĐẾN SỐT DENGUE/ SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE

TẠI TỈNH ĐẮC LẮC, (2004 - 2008)

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

BUÔN MA THUỘT – 2009

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

--------------

ĐOÀN THỊ MỸ HƯƠNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI

CỦA MUỖI AEDES AEGYPTI VÀ MỐI LIÊN QUAN

ĐẾN SỐT DENGUE/ SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE

TẠI TỈNH ĐẮC LẮC, (2004 - 2008)

Chuyên ngành : Ký sinh trùng - Côn trùng

Mã số : 607265

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN BÌNH

GS TS. ĐẶNG TUẤN ĐẠT

BUÔN MA THUỘT - 2009

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, ñược các ñồng tác giả

cho phép sử dụng và chưa từng ñược công bố trong bất kỳ một công trình nào

4

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành ñề tài này, tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến:

- Ban Giám hiệu, phòng Sau ñại học, bộ môn Ký sinh trùng Côn trùng,

Trường Đại học Tây Nguyên và các thầy cô giáo ñã tận tình giảng dạy, hướng

dẫn, giúp ñỡ tôi trong qua trình học tập, nghiên cứu.

- Ban Giám ñốc Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên, Phòng Kế hoạch tổng

hợp và Quản lý Khoa học, Khoa Côn trùng- Kiểm dịch ñã tạo ñiều kiện, giúp

ñỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu.

- Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Đắc Lắc ñã tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi

trong thời gian ñiều tra, thu thập số liệu.

- Đặc biệt tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến TS Nguyễn Văn Bình, GS TS

Đặng Tuấn Đạt, TS Phạm Văn Hậu ñã tận tình trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn

và giúp ñỡ tôi hoàn thành luận văn.

- Kính tặng những người thân trong gia ñình, ñồng nghiệp và bạn bè ñã

ñộng viên, giúp ñỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Buôn Ma Thuột, tháng 9 năm 2009

Đoàn Thị Mỹ Hương

5

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1- TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Lịch sử bệnh và ñặc ñiểm sinh thái của véc tơ truyền bệnh

sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

3

1.1.1. Vài nét về lịch sử bệnh 3

1.1.2. Đặc ñiểm sinh thái của véc tơ truyền bệnh sốt

dengue/ sốt xuất huyết dengue

4

1.2. Tình hình Sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue và mối liên

quan với các chỉ số muỗi Ae. aegypti

7

1.2.1. Tình hình sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue trên thế

giới và trong nước

7

1.2.2. Đặc ñiểm về vi rút gây bệnh và vật chủ 11

1.2.3. Mối liên quan của các chỉ số muỗi và bọ gậy Aedes

aegypti với Sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

12

Chương 2 - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17

2.1. Đối tượng nghiên cứu 17

2.2. Thời gian và ñịa ñiểm nghiên cứu 17

2.3. Thiết kế nghiên cứu 18

2.4. Phương tiện và vật liệu nghiên cứu 18

2.4.1. Phương tiện, vật liệu, kỹ thuật ñiều tra muỗi và bọ

gậy Ae. aegypti .

18

2.4.2. Phương tiện và vật liệu nghiên cứu bệnh nhân 20

2.4.3. Phương tiện và vật liệu phân lập vi rút Dengue 21

2.4.4. Phương tiện nghiên cứu các yếu tố khí hậu 21

2.5. Phương pháp xử lý số liệu 21

2.6. Giới hạn của nghiên cứu 23

6

Chương 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 24

3.1. Đặc ñiểm sinh thái của muỗi Aedes aegypti tại Đắc Lắc,

(2004-2008).

24

3.1.1. Phân bố muỗi và bọ gậy Ae. aegypti, theo không gian

và thời gian

24

3.1.2. Mối liên quan của chỉ số muỗi và bọ gậy Ae. aegypti

với yếu tố khí hậu

34

3.2. Mối liên quan của sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

các chỉ số muỗi, bọ gậy Ae. aegypti

45

3.2.1. Tình hình sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

tỉnh Đắc Lắc, (2004-2008)

45

3.2.2. Mối liên quan của chỉ số muỗi, bọ gậy Ae. aegypti

với số mắc Sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

47

Chương 4 - BÀN LUẬN 50

4.1. Đặc ñiểm sinh thái của muỗi, bọ gậy Ae. aegypti tại tỉnh

Đắc Lắc (2004-2008).

50

4.1.1. Phân bố muỗi và bọ gậy Ae. aegypti theo không gian

và thời gian

50

4.1.2. Mối liên quan của chỉ số muỗi và bọ gậy Ae. aegypti

với yếu tố khí hậu

54

4.2. Mối liên quan của sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue với

các chỉ số muỗi, bọ gậy Ae. aegypti

58

4.2.1. Tình hình sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

tại tỉnh Đắc Lắc, (2004-2008)

58

4.2.2. Mối liên quan của chỉ số muỗi, bọ gậy Ae. aegypti

với Sốt dengue/ sốt xuất huyết dengue

59

KẾT LUẬN 62

KIẾN NGHỊ 64

7

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Tên bảng Trang

1.1. Tình hình SXH toàn cầu, (1956-1995) 7

1.2. Số liệu mắc chết do SD/SXHD trên toàn cầu, (1999-2001) 8

1.3. Số mắc và chết do SD/SXHD ở Đông Nam Á, (1990-1997) 8

1.4. Số mắc và chết SD/SXHD/100.000 dân ở Việt Nam, 9

(1998 – 2004)

1.5. Số mắc và chết do SD/SXHD tại các tỉnh Tây Nguyên, 10

(1998-2003)

3.1. Chỉ số mật ñộ muỗi (con/nhà) tại các ñiểm ñiều tra, (2004-2008) 24

3.2. Chỉ số nhà có muỗi (%) tại các ñiểm ñiều tra, (2004-2008) 25

3.3. Chỉ số nhà có bọ gậy (%) tại các ñiểm ñiều tra, (2004-2008) 26

3.4. Chỉ số dụng cụ có bọ gậy (%) tại các ñiểm ñiều tra, (2004 -2008) 27

3.5. Chỉ số Breteau tại các ñiểm ñiều tra theo năm, (2004-2008) 28

3.6. Diễn biến các chỉ số muỗi, bọ gậy và các yếu tố khí hậu 34

theo tháng tại tỉnh Đắc Lắc, (2004-2008)

3.7. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số mật ñộ muỗi, 35

phân tích ñơn biến

3.8. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số mật ñộ muỗi, 36

phân tích ña biến

3.9. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số nhà có muỗi, 37

phân tích ñơn biến

3.10. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số nhà có muỗi, 38

phân tích ña biến

3.11. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số nhà có bọ gậy, 39

8

phân tích ñơn biến

3.12. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số nhà có bọ gậy, 40

phân tích ña biến

3.13. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số dụng cụ 41

có bọ gậy, phân tích ñơn biến

3.14. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số dụng cụ 42

có bọ gậy, phân tích ña biến

3.15. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số Breteau, 43

phân tích ñơn biến

3.16. Tỷ số nguy cơ của yếu tố khí hậu với chỉ số Breteau, 44

phân tích ña biến

3.17. Phân bố số mắc SD/SXHD theo năm, (2004-2008) 45

3.18. Kết quả phân lập vi rút Dengue theo năm tại tỉnh Đắc Lắc, 46

(2004-2008)

3.19. Diễn biến số mắc SD/SXHD, chỉ số muỗi Ae. aegypti 47

theo tháng tỉnh Đắc Lắc, (2004-2008)

3.20. Tỷ số nguy cơ của chỉ số muỗi với số mắc SD/SXHD 47

3.21. Diễn biến số mắc, các chỉ bọ gậy theo tháng tại tỉnh Đắc Lắc, 48

(2004-2008)

3.22. Tỷ số nguy cơ của chỉ số bọ gậy với số mắc SD/SXHD 48