Nghiên cứu một số đặc điểm sinh lý - sinh thái cây đầu lân (couroupita guianensis aulb.) thuộc họ lộc vừng (lecythidaceae) trong giai đoạn vườn ươm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

PHAN THỤY PHƯƠNG THẢO

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ￾SINH THÁI CÂY ĐẦU LÂN

(Couroupita guianensis Aulb.)

THUỘC HỌ LỘC VỪNG (Lecythidaceae)

TRONG GIAI ĐOẠN VƯỜN ƯƠM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

CHUYÊN NGÀNH: SINH THÁI HỌC

Mã số: 60 42 60

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. LÊ MINH TRUNG

TP.HCM, NĂM 2011

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi.

Tất cả những số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Phan Thụy Phương Thảo

LỜI CẢM TẠ

Luận văn này được hoàn thành theo chương trình đạo tạo Thạc sĩ, hệ chính quy, khóa

2008 – 2011 của trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh.

Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự quan tâm, giúp

đỡ và tạo những điều kiện thuận lợi của Ban Giám Hiệu và Phòng Sau Đại Học – Đại học Sư

phạm Tp. Hồ Chí Minh, Ban Giám Hiệu Trường Đại Học Sài Gòn, Ban Giám Hiệu Trường

Trung Học Thực Hành Sài Gòn, Ban Chủ Nhiệm và Thầy Cô Khoa Sinh Học – Đại Học Sư

Phạm Tp. Hồ Chí Minh và Khoa Sư phạm Tự nhiên – Đại học Sài Gòn. Nhân dịp này tác giả

bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc trước những sự quan tâm, giúp đỡ quý báu.

Kết quả của luận văn này không thể tách rời sự chỉ dẫn nhiệt tình của người hướng dẫn

khoa học: TS. Lê Minh Trung. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với sự chỉ dẫn

chân tình của Thầy hướng dẫn khoa học.

Trong quá trình làm luận văn, tác giả còn nhận được sự giúp đỡ và cổ vũ chân thành của

Ba Mẹ, các em trong gia đình, các bạn đồng nghiệp và các Ni, Sư, Phật tử của chùa Tường

Quang. Tác giả xin chân thành cảm ơn và ghi nhớ sự giúp đỡ, cổ vũ vô tư đó.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 8 năm 2011

Phan Thụy Phương Thảo

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

APG : Angiosperm Phylogeny Group

DR

0 R: Đường kính cổ rễ

DR

t R: Đường kính tán

H : Chiều cao

ℓ : Kích thước lóng

TpHCM: Thành phố Hồ Chí Minh

R : Ruột bầu

MỤC LỤC

1TLỜI CAM ĐOAN1T.................................................................................................................1

1TLỜI CẢM TẠ1T .......................................................................................................................2

1TDANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT1T ......................................................3

1TMỤC LỤC1T ............................................................................................................................4

1TChương 1 – Mở đầu1T .............................................................................................................6

1T1.1.Tính cấp thiết của đề tài1T......................................................................................................................6

1T1.2.Mục tiêu nghiên cứu1T ...........................................................................................................................6

1T1.3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu1T .......................................................................................................6

1T1.3.1.Đối tượng nghiên cứu:1T ................................................................................................................6

1T1.3.2.Phạm vi nghiên cứu:1T ...................................................................................................................7

1T1.4.Đóng góp của luận văn1T .......................................................................................................................7

1T1.5.Bố cục của luận văn1T............................................................................................................................7

1TChương 2 – Tổng quan tài liệu1T ............................................................................................8

1T2.1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên của khu vực nghiên cứu1T..................................................................8

1T2.1.1. Điều kiện tự nhiên1T......................................................................................................................8

1T2.1.2. Các nguồn tài nguyên1T.................................................................................................................9

1T2.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu1T ..........................................................................................................11

1T2.2.1. Vai trò của một số nhân tố sinh thái đối với cây gỗ non trong giai đoạn vườn ươm1T...................11

1T2.2.2. Những nghiên cứu về gieo ươm các loài cây gỗ1T .......................................................................13

1T2.2.3. Tình hình nghiên cứu cây Đầu Lân trong và ngoài nước1T...........................................................15

1TChương 3 – Phương pháp nghiên cứu1T ..............................................................................16

1T3.1. Cơ sở khoa học:1T...............................................................................................................................16

1T3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu1T ....................................................................................................16

1T3.3. Vật liệu và phương tiện hỗ trợ nghiên cứu1T .......................................................................................16

1T3.4. Các phương pháp tiến hành thí nghiệm1T ............................................................................................17

1T3.4.1. Ngoài tự nhiên1T .........................................................................................................................17

1T3.4.2. Bố trí thí nghiệm trong vườn ươm1T ............................................................................................17

1T3.4.3. Phương tiện xử lý và phân tích số liệu1T ......................................................................................19

1TChương 4 – Kết quả và thảo luận1T .....................................................................................21

1T4.1. Đặc điểm hình thái của cây Đầu lân1T .................................................................................................21

1T4.2. Phân loại, vị trí loài trong hệ thống sinh giới1T ...................................................................................25

1T4.3. Kết quả trồng cây con tại vườn ươm1T ................................................................................................25

1T4.3.1. Ảnh hưởng của ánh sáng đến tăng trưởng của cây con1T..............................................................25

1T4.3.1.1. Trồng cây:1T ........................................................................................................................25

1T4.3.1.2.Kết quả:1T.............................................................................................................................26

1T4.3.2.Ảnh hưởng của hỗn hợp ruột bầu đến tăng trưởng của cây con:1T.................................................44

1T4.3.2.1.Trồng cây:1T .........................................................................................................................44

1T4.3.2.2.Kết quả:1T.............................................................................................................................44

1TChương 5 – Kết luận và kiến nghị1T.....................................................................................62

1T5.1. Kết luận1T...........................................................................................................................................62

1T5.1.1.Về phân loại:1T.............................................................................................................................62

1T5.1.2.Đặc điểm hình thái:1T ...................................................................................................................62

1T5.1.3.Cách thu hạt:1T.............................................................................................................................62

1T5.1.4.Trong vườn ươm:1T ......................................................................................................................62

1T5.2. Kiến nghị:1T .......................................................................................................................................64

1TTÀI LIỆU THAM KHẢO1T .................................................................................................65

1TPHỤ LỤC1T ...........................................................................................................................69

Chương 1 – Mở đầu

1.1.Tính cấp thiết của đề tài

Cây xanh – Một phần không thể thiếu tại các thành phố lớn như Tp Hồ Chí Minh. Cây

xanh không chỉ giúp làm giảm ô nhiễm không khí, giảm tiếng ồn, cho bóng mát, tăng vẻ

mỹ quan mà còn có thể giúp tinh thần bớt căng thẳng và sảng khoái. Trên đường phố,

công viên và nhất là trong trang trí ngoại thất, việc lựa chọn cây xanh phù hợp làm

nguyên liệu thiết kế đóng vai trò quan trọng.

Cây Đầu lân (Couroupita guianensis Aubl.) thuộc họ Lộc vừng (Lecythidaceae) là loài

cây che bóng, có hoa đẹp, nở quanh năm, hương thơm thanh thoát và có ý nghĩa về tâm

linh Phật giáo. Do đó, hiện nay, cây được trồng rải rác trong 1 số công viên như Tao Đàn,

Bình Quới, Thảo Cầm Viên… và trồng nhiều ở các chùa Kỳ Quang, Tường Quang, Xá

Lợi, Vĩnh Nghiêm, Trung tâm Tịnh xá… Ngoài ra, đây cũng là loài cây có quả và lá được

dùng làm dược liệu chữa các bệnh thông thường.

Từ những ưu điểm nêu trên của loài cây này, tôi chọn đề tài “Nghiên cứu một số đặc

điểm sinh lý - sinh thái cây Đầu lân (Couroupita guianensis Aubl.) thuộc họ Lộc

vừng (Lecythidaceae) trong giai đoạn vườn ươm” để nghiên cứu sâu hơn về quá trình

sinh trưởng của cây trong giai đoạn vườn ươm và tiến tới phát triển loài cây có giá trị

trang trí ngoại thất cao và có ý nghĩa Phật giáo đặc biệt này.

1.2.Mục tiêu nghiên cứu

- Mô tả các đặc điểm hình thái, minh họa bằng hình ảnh các bộ phận của cây như thân,

lá, hoa, quả...

- Xác định được các điều kiện thích hợp cho cây con phát triển ở giai đoạn vườn ươm

như:

+ Xác định thành phần hỗn hợp ruột bầu khi gieo ươm

+ Xác định độ che bóng phù hợp

1.3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.3.1.Đối tượng nghiên cứu:

Cây Đầu lân (Couroupita guianensis) trong tự nhiên và được nhân giống trong vườn

ươm.

1.3.2.Phạm vi nghiên cứu:

+ Nghiên cứu hình thái các bộ phận của cây Đầu lân để từ đó tra cứu theo các khóa tra mà

định danh tên khoa học của loài.

+ Nghiên cứu các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây Đầu lân với các điều kiện ánh

sáng, thành phần hỗn hợp ruột bầu khác nhau để chọn ra công thức gieo ươm tốt nhất.

1.4.Đóng góp của luận văn

- Bước đầu cung cấp một số thông tin làm cơ sở cho việc gieo ươm cây Đầu Lân con.

- Miêu tả cụ thể, định danh và đặc điểm sinh lý của cây tại TpHCM.

1.5.Bố cục của luận văn

Chương 1 – Mở đầu

Chương 2 – Tổng quan tài liệu

Chương 3 – Phương pháp nghiên cứu

Chương 4 – Kết quả và thảo luận

Chương 5 – Kết luận và kiến nghị

Chương 2 – Tổng quan tài liệu

2.1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên của khu vực nghiên cứu

2.1.1. Điều kiện tự nhiên

a. Vị trí địa lý:

Với tổng diện tích đất tự nhiên là 543,8884 ha, Hiệp Thành mang hình dáng của một tứ giác

lồi về hướng Tây và Tây Bắc, nằm gọn giữa khúc lưng của Quận 12 – Thành phố Hồ Chí

Minh, bốn hướng tiếp giáp với:

Hướng Đông : Phường Thới An – Quận 12

Hướng Tây : Phường Tân Chánh Hiệp – Quận 12 và xã Thới Tam Môn – Hóc Môn

Hướng Nam : Phường Tân Chánh Hiệp và phường Tân Thới Hiệp – Quận 12

Hướng Bắc : Xã Đông Thạnh – Huyện Hóc Môn.

b. Địa hình, địa mạo:

Hiệp Thành thuộc vùng đồng bằng Nam bộ, mang 2 dạng địa hình : thấp và cao.

- Địa hình thấp : tương đối thấp và bằng phẳng, độ cao trung bình từ 0,6 – 0,8 m.

- Địa hình cao : độ cao trung bình là 4,5 – 5 m.

Với những đặc điểm trên, Hiệp Thành có khả năng phát triển cả về canh tác nông nghiệp

cũng như thuận lợi cho xây dựng cơ sở hạ tầng – kỹ thuật.

c. Khí hậu:

- Nằm trong vùng xích đạo nhiệt đới gió mùa của nước ta nên Hiệp Thành mang nét đặc

trưng của khí hậu Đông Nam Bộ có 2 mùa rõ rệt : mùa khô và mùa mưa.

+ Mùa khô bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 4, chiếm 10% lượng mưa cả năm.

+ Mùa mưa kéo dài từ tháng 5 và kết thúc vào tháng 11, với số ngày mưa khoảng 132 ngày,

với lượng mưa bình quân là 1980 mm/ năm, chiếm 90% lượng mưa cả năm.

- Nhiệt độ bình quân là 29P

0

PC, độ ẩm không khí trung bình 61%.

- Hai hướng gió chủ đạo là Đông Nam và Tây Bắc, với vận tốc trung bình 2,5 m/s.

d. Thủy văn :

Phường được bao bọc về hướng Tây Bắc bởi kênh Trần Quang Cơ và rạch Cầu Dừa. Ngoài

ra toàn lãnh thổ của phường không còn sông suối chảy qua nên cũng gặp nhiều khó khăn

trong việc xử lý chất thải sinh hoạt và chất thải công nghiệp, gây ít nhiều ảnh hưởng đến mùa

màng ở địa phương.

2.1.2. Các nguồn tài nguyên

a. Tài nguyên đất:

Tổng diện tích đất tự nhiên của phường Hiệp Thành là 543,8884 ha được chia theo từng

loại đất như sau:

- Đất nông nghiệp : 200,6440 ha

- Đất ở : 195,7374 ha

- Đất chuyên dùng : 147,5070 ha

Hiện nay, trên địa bàng phường, toàn bộ diện tích đất đã được đưa vào sử dụng. Vì vậy,

phần diện tích đất chưa sử dụng là 0,0 ha.

Trong đó, về thổ nhưỡng có 3 thành phần đất chính:

- Đất xám bạc màu

- Đất cát pha

- Đất xám trên phù sa cổ

Ngoài ra có một phần nhỏ diện tích đất phù sa nhiễm phèn nhiều.