Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Sinh Học Và Thực Trạng Khai Thác Sử Dụng Loài Vầu Đắng Indosasa Angustata Mcclure Tại Tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN TUẤN TRƯỞNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ THỰC TRẠNG

KHAI THÁC, SỬ DỤNG LOÀI VẦU ĐẮNG (INDOSASA

ANGUSTATA MCCLURE) TẠI TỈNH QUẢNG NINH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG

MÃ SỐ: 8620211

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. VƯƠNG DUY HƯNG

Hà Nội, 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Đây là công trình nghiên cứu thuộc Đề tài quỹ gen cấp Nhà nước:

Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen cây Vầu đắng (Indosasa

angustata Mc. Clure) tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, mã số: NVQG￾2021/ĐT.29 do tiến sỹ Vương Duy Hưng chủ trì. Các số liệu, kết quả nêu

trong luận văn là một phần kết quả của Đề tài trên. Các số liệu, kết quả trong

báo cáo này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nghiên cứu nào khác và được chủ trì Đề tài quỹ gen cho phép sử dụng

trong luận văn tốt nghiệp của tôi.

Quảng Ninh, ngày tháng năm 2022

Người cam đoan

Nguyễn Tuấn Trưởng

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được hoàn thành từ sự nỗ lực học tập, nghiên cứu của bản

thân, sự quan tâm giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy giáo hướng dẫn,

của các cán bộ phòng Sau đại học và khoa QLTNR&MT, trường Đại học

Lâm nghiệp.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Vương Duy Hưng – Trường Đại

học Lâm nghiệp, là người thầy đã dành nhiều thời gian và công sức giúp đỡ

hướng dẫn khoa học cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn.

Xin cảm ơn các cơ quan, đơn vi, cá nhân, quản lý, chủ trì đề tài quỹ

gen: Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen cây Vầu đắng (Indosasa

angustata Mc. Clure) tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, mã số: NVQG￾2021/ĐT.29 đã cho tôi được tham gia nghiên cứu cũng như cho phép sử dụng

1 phần số liệu trong đề tài cho Luận văn tốt nghiệp của tôi.

Xin chân thành cảm ơn Chi cục Kiểm lâm Quảng Ninh, Hạt Kiểm lâm

Thành phố Hạ Long, Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên nhiên Đồng Sơn –

Kỳ Thượng, Hạt kiểm lâm Thành phố Hạ Long, Hạt kiểm lâm Đầm Hà, Hạt

kiểm lâm Bình Liêu đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành các nội dung

nghiên cứu của Luận văn tốt nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn cán bộ, người dân các xã thuộc Thành phố Hạ

Long, huyện Bình Liêu và Đầm Hà đã giúp đỡ chúng tôi trong quá trình điều

tra nghiên cứu tại hiện trường.

Cảm ơn sự quan tâm chia sẻ, động viên ủng hộ của gia đình, bạn bè cả

về mặt tinh thần và vật chất để tôi có thể hoàn thành luận văn. Tôi xin trân

trọng bày tỏ lòng cảm ơn tới tất cả những sự giúp đỡ quý báu đó.

Quảng Ninh, ngày tháng năm 2022

Tác giả

Nguyễn Tuấn Trưởng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT............................................ vi

DANH MỤC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC HÌNH .......................................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1

Chương 1.TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................................... 3

1.1. Trên Thế giới.......................................................................................... 3

1.1.1. Phân loại, phân bố của tre trúc ...................................................... 3

1.1.2. Kỹ thuật gây trồng và phát triển tre trúc........................................ 4

1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................ 6

1.2.1. Sinh thái tre trúc ............................................................................. 6

1.2.2. Kỹ thuật nhân giống, gây trồng phát triển tre trúc......................... 7

1.3. Nghiên cứu về cây Vầu đắng ............................................................... 11

1.3.1. Phân loại....................................................................................... 11

1.3.2. Đặc điểm phân bố, sinh thái ......................................................... 11

1.3.3. Giá trị sử dụng .............................................................................. 13

1.3.4. Nhân giống.................................................................................... 13

1.3.5. Kỹ thuật gây trồng và khai thác phát triển Vầu đắng................... 15

1.3.6. Sâu bệnh hại Vầu đắng……………………………………………… 16

1.3.7. Thị trường cây Vầu đắng .............................................................. 17

Chương 2 .MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU............................................................................................... 18

2.1. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 18

2.1.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................ 18

iv

2.1.2. Mục tiêu cụ thể.............................................................................. 18

2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................ 18

2.2.1. Đối tượng ...................................................................................... 18

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu...................................................................... 18

2.3. Nội dung nghiên cứu............................................................................ 18

2.4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 18

2.4.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học loài Vầu đắng........ 18

2.4.2. Phương pháp điều tra tình hình khai thác, sử dụng loài Vầu đắng25

Chương 3. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ XÃ HỘI................... 29

3.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................ 29

3.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 29

3.1.2. Khí hậu.......................................................................................... 29

3.1.3. Địa hình......................................................................................... 30

3.1.4. Sông ngòi và chế độ thuỷ văn ....................................................... 31

3.1.5. Tài nguyên thiên nhiên.................................................................. 32

3.2. Kinh tế xã hội....................................................................................... 34

3.2.1. Dân số, dân tộc ............................................................................. 34

3.2.2. Tôn giáo ........................................................................................ 35

3.2.3. Di tích lịch sử - Văn hóa - Danh lam thắng cảnh......................... 36

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................ 37

4.1. Đặc điểm sinh học loài Vầu đắng ........................................................ 37

4.1.1. Đặc điểm hình thái cây Vầu đắng................................................. 37

4.1.2. Đặc điểm vật hậu của Vầu đắng................................................... 46

4.1.3. Đặc điểm cấu trúc quần thể Vầu đắng………………......……..…..45

4.1.4. Đặc điểm thực vật tại khu vực Vầu đắng phân bố........................ 54

4.1.5. Đặc điểm đất tại khu vực Vầu đắng phân bố................................ 55

4.1.6. Đặc điểm sâu bệnh hại Vầu đắng ................................................. 55

4.2. Tình hình sử dụng Vầu đắng tại khu vực nghiên cứu.......................... 60

v

4.2.1. Tình hình khai thác Vầu đắng....................................................... 60

4.2.2. Tình hình chế biến Vầu đắng ........................................................ 61

4.2.3. Thị trường tiêu thụ Vầu đắng........................................................ 62

4.3. Đề xuất giải pháp quản lý, phát triển loài Vầu đắng............................ 62

4.3.1. Giải pháp kỹ thuật......................................................................... 62

4.3.2. Giải pháp kinh tế, xã hội............................................................... 64

KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ ................................................... 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 69

PHỤ LỤC...........................................................................................................

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa

D1.3 Đường kính cây ở vị trí 1,3 m

ĐK Đường kính

DL Dài lóng

ĐD Độ dày

ĐLC Độ lệch chuẩn

Dt Đường kính tán

Doo Đường kính gốc

Hvn Chiều cao vút ngọn

Hdc Chiều cao dưới cành

KV Khu vực

KVNC Khu vực nghiên cứu

NC Nghiên cứu

N.T. Trưởng Nguyễn Tuấn Trưởng

OTC Ô tiêu chuẩn

T1..T12 Tháng 1… Tháng 12

TB Trung bình

V.D. Hưng Vương Duy Hưng

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Bảng tổng hợp tuyến điều tra và ô tiêu chuẩn điều tra Vầu đắng tại

Quảng Ninh ..................................................................................................... 22

Bảng 4.1. Thông tin vật hậu của Vầu đắng tại khu vực nghiên cứu............... 47

Bảng 4.2. Đặc điểm các lâm phần Vầu đắng tại khu vực nghiên cứu ............ 48

Bảng 4.3. So sánh mật độ và kích thước thân Vầu đắng……….....…………52

Bảng 4.4. Cấu trúc quần thể Vầu đắng theo đai cao....................................... 53

Bảng 4.5. Danh lục sâu hại Vầu đắng tại khu vực nghiên cứu....................... 56

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Đo kích thước thân khí sinh Vầu đắng ........................................... 21

Hình 2.2. Bản đồ tuyến và OTC điều tra Vầu đắng tại tỉnh Quảng Ninh....... 24

Hình 2.3. Sinh cảnh Vầu đắng tại Đầm Hà..................................................... 26

Hình 2.4. Lập ô tiêu chuẩn điều tra Vầu đắng thu mẫu tại Đầm Hà............... 27

Hình 2.5. Do cây Vầu đắng thu mẫu tại Thành phố Hạ Long ........................ 27

Hình 2.6. Điều tra măng Vầu đắng tại Đầm Hà.............................................. 28

Hình 4.1. Mẫu chuẩn loài Vầu đắng W.T. Tsang 30050 thu tại Sai Vong Mo

Leng, Đầm Hà, Quảng Ninh ........................................................................... 38

Hình 4.2. Thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng ............................. 39

Hình 4.3. Thân ngầm, thân khí sinh, lá mo, lá quang hợp Vầu đắng tại Sai

Vong Mo Leng ................................................................................................ 39

Hình 4.4. Thân ngầm Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng ................................. 40

Hình 4.5. Thân ngầm Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng ................................. 40

Hình 4.6. Thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng. ............................ 41

Hình 4.7. Một đoạn lóng thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng...... 41

Hình 4.8. Một đốt thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng................. 42

Hình 4.9. Vách lóng đốt 5 thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng.... 42

Hình 4.10. Đốt phân cành trên thân khí sinh Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng.43

Hình 4.11. Đốt phân ba cành của Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng............... 43

Hình 4.12. Lá mo và lông trên bẹ mo Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng........ 44

Hình 4.13. Tai mo, thìa lìa, lưỡi mo Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng. ......... 44

Hình 4.14. Lá quang hợp Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng. .......................... 45

Hình 4.15. Lá quang hợp Vầu đắng tại Sai Vong Mo Leng. .......................... 45

Hình 4.16. Cụm quả non Vầu đắng tại Đầm Hà ............................................. 46

Hình 4.17. Lâm phần Vầu đắng tại Bình Liêu, Quảng Ninh .......................... 49

Hình 4.18. Lâm phần Vầu đắng tại Thành phố Hạ Long, Quảng Ninh.......... 50

ix

Hình 4.19. Lâm phần Vầu đắng tại Đầm Hà, Quảng Ninh............................. 51

Hình 4.20. Sinh cảnh rừng Vầu thoái hóa tại Bình Liêu................................. 53

Hình 4.21. Bọ sừng hại Vầu đắng................................................................... 58

Hình 4.22. Vòi voi nhỏ hại Vầu đắng ............................................................. 58

Hình 4.23. Vòi voi chân dài hại Vầu đắng...................................................... 59

Hình 4.24. Rệp hại Vầu đắng.......................................................................... 59

Hình 4.25. Chổi xể hại Vầu đắng.................................................................... 60

Hình 4.26. Lâm phần Vầu đắng bị thoái hóa nghiêm trọng tại Hạ Long ....... 63