Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và sinh thái học loài mỡ Sa Pa (Manglietia sapaensis N.H.Xia & Q. L Vu) tại vườn quốc gia Hoàng Liên, huyện Sa Pa tỉnh Lào Cai

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ XUÂN THẮNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ

SINH THÁI HỌC LOÀI MỠ SA PA

(Manglietia sapaensis N.H. Xia & Q.N. Vu)

TẠI VƢỜN QUỐC GIA HOÀNG LIÊN

HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI

CHUYÊN NGÀNH: LÂM HỌC

MÃ SỐ: 60 62 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Thái Nguyên - 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

LÊ XUÂN THẮNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ SINH THÁI HỌC

LOÀI MỠ SA PA (Manglietia sapaensis N.H. Xia & Q.N. Vu) TẠI VƢỜN

QUỐC GIA HOÀNG LIÊN, HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI

Chuyên ngành: Lâm học

Mã số: 60.62.60

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Vũ Quang Nam

Thái Nguyên, 2013

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ XUÂN THẮNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ

SINH THÁI HỌC LOÀI MỠ SA PA

(Manglietia sapaensis N.H. Xia & Q.N. Vu)

TẠI VƢỜN QUỐC GIA HOÀNG LIÊN

HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI

Chuyên ngành: Lâm học

Mã số: 60 62 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS. VŨ QUANG NAM

Thái Nguyên - 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong bất

kỳ công trình nào để bảo vệ luận án Thạc sĩ, Tiến sĩ. Các hình và ảnh sử dụng

trong công trình là của tác giả và tập thể cộng tác./.

Tác giả

Lê Xuân Thắng

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ii

Tên đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và sinh thái học loài Mỡ

sa pa (Manglietia sapaensis N.H. Xia & Q.N. Vu) tại Vườn Quốc gia

Hoàng Liên - tỉnh Lào Cai” được hoàn thành theo chương trình đào tạo

Cao học nông lâm, chuyên ngành Lâm học, khoá 19 (2011 - 2013).

Trường Đại học Nông lâm – Đại học Thái Nguyên.

Trong quá trình học tập cũng như hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận

được sự quan tâm, giúp đỡ của Ban giám hiệu, khoa Đào tạo Sau đại học và

các thầy giáo, cô giáo thuộc Trường Đại học nông lâm Thái nguyên. Nhân dịp

này cho tôi xin chân thành cảm ơn về sự giúp đỡ quý báu đó.

Đặc biệt tác giả xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới TS. Vũ Quang Nam –

Trường Đại học Lâm nghiệp - Hà Nội với tư cách là những người hướng dẫn

khoa học, đã tận tình giú

hiện luận văn này.

Tôi cũng xin cảm ơn Ban Giám đốc Vườn Quốc gia Hoàng Liên, tỉnh Lào

Cai là nơi tác giả đang công tác đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá

trình học tập và thu thập số liệu ngoại nghiệp để hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và người

thân trong gia đình đã giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt thời gian học tập

và hoàn thành luận văn.

Vì điều kiện thời gian, nhân lực và những khó khăn khách quan nên bản

luận văn này chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong

nhận được những ý kiến đóng góp của các các thầy, cô giáo, bạn bè đồng

nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả

Lê Xuân Thắng

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

DANH MỤC CÁC HÌNH

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU.................................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề.............................................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................................3

3. Ý nghĩa khoa học của đề tài................................................................................................3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......................................................4

1.1. Trên thế giới......................................................................................................................4

1.1.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học loài cây .......................................................................4

1.1.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái học ..............................................................................5

1.1.3. Nghiên cứu về cây Mỡ sa pa.........................................................................................8

1.2. Ở Việt Nam.....................................................................................................................10

1.2.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học loài cây .....................................................................10

1.2.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái loài cây.....................................................................11

1.2.3. Nghiên cứu về cây Mỡ Sa Pa......................................................................................13

1.3. Nhận xét, đánh giá chung...............................................................................................14

1.4. Tổng quan khu vực nghiên cứu.....................................................................................15

1.4.1. Điều kiện tự nhiên......................................................................................................15

1.4.1.1. Vị trí địa lý, địa giới hành chính...........................................................................15

1.4.1.2. Địa hình, địa mạo.....................................................................................................16

1.4.1.3. Địa chất, đất đai.......................................................................................................17

1.4.1.4. Khí hậu, thủy văn.....................................................................................................19

1.4.2. Đặc điểm kinh tế - Xã hội............................................................................................24

1.4.2.1. Dân tộc, dân số và lao động ..............................................................................25

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......29

2.1. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................................29

2.2. Nội dung nghiên cứu......................................................................................................29

2.2.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái loài Mỡ sa pa...........................................................29

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iv

2.2.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái và phân bố Mỡ sa pa tại VQG Hoàng Liên .............29

2.2.3. Nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên của Mỡ sa pa tại VGQ Hoàng Liên ..................30

2.2.4. Đề xuất giải pháp bảo vệ và giải pháp phát triển các loài cây................................30

2.3. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................................30

2.4. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................................30

2.4.1. Phương pháp nghiên cứu chung ................................................................................30

2.4.2. Phương pháp điều tra cụ thể ......................................................................................31

2.4.2.1. Điều tra sơ thám.......................................................................................................31

2.4.2.2. Điều tra chi tiết.........................................................................................................31

2.4.4. Phương pháp nội nghiệp.............................................................................................38

2.4.4.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc quần xã thực vật rừng....................38

2.4.4.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm tái sinh loài....................................................40

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..........................................42

3.1. Đặc điểm hình thái loài Mỡ sa pa..................................................................................42

3.1.1. Đặc điểm hình thái thân, cành, lá, tán lá, hoa, quả, hạt...........................................42

3.1.2. Vật hậu .........................................................................................................................44

3.2. Đặc điểm sinh thái và phân bố loài Mỡ sa pa tại VQG Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai....46

3.2.1. Đặc điểm hoàn cảnh rừng nơi có loài Mỡ sa pa phân bố tự nhiên .........................46

3.2.1.1. Đặc điểm địa hình nơi có loài Mỡ sa pa tự nhiên tại VQG Hoàng Liên, tỉnh Lào

Cai...........................................................................................................................................46

3.2.1.2. Đặc điểm khí hậu nơi có loài Mỡ sa pa phân bố tự nhiên ....................................47

3.2.1.3. Đặc điểm đất đai nơi có loài Mỡ sa pa phân bố tự nhiên. ....................................48

3.2.2. Đặc điểm phân bố của loài Mỡ sa pa theo đai cao, trạng thái rừng.......................48

3.2.3. Đặc điểm cấu trúc quần xã thực vật rừng nơi có loài Mỡ sa pa phân bố tự nhiên

tại VQG Hoàng Liên..............................................................................................................50

3.3. Đặc điểm tái sinh tự nhiên của loài Mỡ sa pa tại VQG Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai....62

3.3.1. Đặc điểm cấu trúc mật độ tầng cây tái sinh ..............................................................62

3.3.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh............................................................64

3.3.3. Đặc điểm chất lượng, nguồn gốc tầng cây tái sinh...................................................68

3.3.4. Phân cấp cây tái sinh theo cấp chiều cao và tỷ lệ cây tái sinh có triển vọng tại khu

vực nghiên cứu.......................................................................................................................69

3.4. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài Mỡ sa pa tại VQG Hoàng Liên,

tỉnh Lào Cai............................................................................................................................70

KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KHUYẾN NGHỊ......................................................................73

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

v

1. Kết luận ..............................................................................................................................73

2. Tồn tại.................................................................................................................................76

3. Khuyến nghị.......................................................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................76

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ .................79

PHỤ BIỂU

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.1: Thống kê diện tích các loại đất, loại rừng VQG Hoàng Liên...........................22

Bảng 1.2: Hiện trạng dân số và lao động các xã năm 2011..............................................26

Bảng 3.1: Mô tả đặc điểm hình thái thân, cành, lá, tán lá, hoa, quả, hạt........... 42

Bảng 3.2: Sơ đồ hóa hiện tượng sinh học trong các pha vật hậu Mỡ sa pa, năm 2012

– 2013..................................................................................................................45

Bảng 3.3: Đặc trưng các kiểu khí hậu VQG Hoàng Liên ..................................................47

Bảng 3.4: Đặc điểm phân bố của loài Mỡ sa pa phân theo đai cao, trạng thái rừng tại

VQG Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai ........................................................................49

Bảng 3.5: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố (độ

cao 2.017m; trạng thái: Rừng giàu IIIA3) ........................................................51

Bảng 3.6: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố (độ

cao 2.050m; trạng thái: Rừng trung bình IIIA2) ..............................................52

Bảng 3.7: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố (độ

cao 2.234m; rừng phục hồi IIb, đất trống cây gỗ Ic)........................................54

Bảng 3.8: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố (độ

cao 2.300m; Rừng phục hồi IIb, đất trống cây gỗ Ic) ......................................54

Bảng 3.9: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố (độ

cao 2.400m; Rừng phục hồi IIb, đất trống cây gỗ Ic) ......................................55

Bảng 3.10: Cấu trúc tổ thành tầng cây cao rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố

(độ cao 2.581m; Rừng phục hồi IIb, đất trống cây gỗ Ic)................................55

Bảng 3.11: Công thức tổ thành rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố theo đai cao

tại VQG Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai...................................................................57

Bảng 3.12: Cấu trúc mật độ Mỡ sa pa phân bố theo đai cao tại VQG Hoàng Liên,

tỉnh Lào Cai.........................................................................................................58

Bảng 3.13: Mức độ thường gặp loài Mỡ sa pa thuộc khu vực nghiên cứu VQG

Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai...................................................................................60

Bảng 3.14: Mức độ thường gặp của một số loài cây thuộc khu vực nghiên cứu VQG

Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai...................................................................................61

Bảng 3.15: Mức độ thân thuộc của loài Mỡ sa pa với một số loài quan trọng trong

khu vực phân bố từ độ cao 2.234 m đến 2.581 m............................................61

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vii

Bảng 3.16: Cấu trúc mật độ tầng cây tái sinh rừng tự nhiên nơi có Mỡ sa pa phân bố

tại VQG Hoàng Liên..........................................................................................63

Bảng 3.17: Cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố ở VQG

Hoàng Liên, độ cao 2.234m...............................................................................65

Bảng 3.18: Cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố ở VQG

Hoàng Liên, độ cao 2.300m...............................................................................65

Bảng 3.19: Cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố ở

VQG Hoàng Liên, độ cao 2400m ...........................................................65

Bảng 3.20: Cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố ở VQG

Hoàng Liên, độ cao 2.581m...............................................................................66

Bảng 3.21: Công thức tổ thành tầng cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố tại VQG

Hoàng Liên theo đai cao ....................................................................................67

Bảng 3.22: Chất lượng và nguồn gốc cây tái sinh nơi có Mỡ sa pa phân bố tại VQG

Hoàng Liên theo đai cao ....................................................................................68

Bảng 3.23: Phân bố cây tái sinh theo cấp chiều cao tại khu vực có Mỡ sa pa phân bố

tại VQG Hoàng Liên theo đai cao.....................................................................70

Mẫu biểu 01: Điều tra đặc tính vật hậu học của cây...........................................................33

Mẫu bảng 01: Điều tra phân bố của loài theo tuyến...........................................................34

Mẫu bảng 02: Điều tra tầng cây cao....................................................................................35

Mẫu bảng 03: Điều tra cây tái sinh dưới tán rừng ..............................................................36

Mẫu bảng 04: Điều tra tái sinh của loài quanh gốc cây mẹ ...............................................37

Mẫu bảng 05: Điều tra cây bụi, thảm tươi dưới tán rừng...................................................37

Mẫu bảng 06: Điều tra ô hình tròn 6 cây.............................................................................38

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Thân cây Mỡ sa pa ....................................................................................42

Hình 3.2. Lá Mỡ sa pa...............................................................................................42

Hình 3.3. Nụ hoa Mỡ sa pa .......................................................................................43

Hình 3.4. Hoa Mỡ sa pa ............................................................................................43

Hình 3.5. Quả Mỡ sa pa ............................................................................................44

Hình 3.6. Hạt Mỡ sa pa .............................................................................................44

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CTTT : Công thức tổ thành

DT : Đường kính tán

D1.3 : Đường kính 1,3 m

D00 : Đường kích gốc

D1.3tb : Đường kính ngang ngực trung bình

HDC : Chiều cao dưới cành

HVN : Chiều cao vút ngọn

Hvntb : Chiều cao vút ngọn trung bình

OTC : Ô tiêu chuẩn

ODB : Ô dạng bản

QXTVR : Quần xã thực vật rừng

TS : Tái sinh

VQG : Vườn Quốc Gia