Nghiên cứu một số đặc điểm hình thái và sinh học của bướm phượng vàng (Papilio demoleus L.) (Papilionidae, Lepidoptera) hại cam quýt tại Đại học Nông nghiệp I - Hà Nội

NGHI£N CøU MéT Sè §ÆC §IÓM H×NH TH¸I Vµ SINH HäC CñA B¦íM

PH¦îNG VµNG (Papilio demoleus L.) (Papilionidae, Lepidoptera) H¹I

CAM QUýT T¹I §¹I HäC N¤NG NGHIÖP I – Hµ NéI

Morphological and Biological Characteristics of Swallow-tail Papilio demoleus L.)

(Papilionidae, Lepidoptera) on Citrus at

Hanoi Agricultural University Area

§Æng ThÞ Dung

Summary

The adult is rather big with beautiful color. The general color is dark brown with

numerous pale yellow markings. The average size of its body is 29.2 ± 0.83 mm; wings length is

90.3 ± 2.38mm. The caterpillar has 5 instars, The first 4 are dark brown with white markings and

resemble pins on the body. The fifth instar is green caterpillar with black markings. Fully

caterpillar is about 33.4-52mm, average 39.7mm. Pupa is yellow green to brown and about

30.5mm length. Oviposition capacity of Papilio demoleus is very low, average 22.9 ± 6.57

eggs/female in condition of temperature is 28.40

C and 75.2% average humidity respectively.

Life cycle of Papilio demoleus is about 25 – 36 days, average 29.5 ± 2.74 days in condition of

average temperature and humidity of 28.60

C and 77.5%. In among egg average period is 3.4 ±

0.25 days; Larval 13.1 ± 1.13 days; Pupa 9.9 ± 0.78 days and adult 1.5 days.

Leaf-feeding of caterpillar is strong, one caterpillar can eat 31125.8 mm2

leaf.

Key words: citrus, Ýnect, swallow -tail

1. §ÆT VÊN §Ò

Cam, b−ëi lµ lo¹i qu¶ cao cÊp, cÇn thiÕt cho c¬ thÓ con ng−êi vÒ gi¸ trÞ dinh d−ìng, cã gi¸

trÞ kinh tÕ cao ®−îc thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÞ tr−êng thÕ giíi −a chuéng. Thµnh phÇn thÞt qu¶

cña cam b−ëi chøa 6-12% ®−êng, 40-90 mg vitamin C trong 100g qu¶ t−¬i; 0,4 – 1,2% c¸c lo¹i

axit amin h÷u c¬ cïng víi c¸c chÊt kho¸ng vµ dÇu th¬m. Qu¶ cam, b−ëi dïng ®Ó ¨n t−¬i, lµm

møt, n−íc gi¶i kh¸t rÊt bæ d−ìng. Tinh dÇu ®−îc chiÕt suÊt tõ vá qu¶, hoa ®−îc dïng trong c«ng

nghiÖp thùc phÈm, chÕ mü phÈm (TrÇn ThÕ Tôc, 1998; Vò C«ng HËu, 1999). Chñ tr−¬ng cña Bé

N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ më réng diÖn tÝch c¸c gièng c©y ¨n qu¶ cã mói cã chÊt

l−îng cao trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång ë c¸c ®Þa ph−¬ng, nh−ng diÖn tÝch trång c©y

cã mói n¨m 2000 cña n−íc ta chØ ®¹t 68.614 ha víi s¶n l−îng 426.774 tÊn (Tæng côc Thèng kª,

2001), do vËy tiÒm n¨ng më réng diÖn tÝch trång lµ rÊt lín. Tuy nhiªn, s©u h¹i lµ mét trong

nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù thiÖt h¹i vÒ n¨ng suÊt còng nh− chÊt l−îng s¶n phÈm c©y

¨n qu¶ cã mói, cã 96 loµi s©u h¹i cam quýt vµ b−ím ph−îng vµng lµ mét trong nh÷ng loµi s©u

h¹i phæ biÕn (ViÖn BVTV, 1999). V× vËy, t×m hiÓu vÒ quy luËt ph¸t sinh g©y h¹i, ®Æc ®iÓm h×nh

th¸i cña loµi s©u h¹i phæ biÕn ®Ó nhËn biÕt chóng trªn v−ên c©y ¨n qu¶; nh÷ng ®Æc tÝnh sinh vËt

häc cña nh÷ng loµi s©u h¹i chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt trong c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc.

2. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU

VËt liÖu nghiªn cøu

C¸c gièng cam, b−ëi ®ang ®−îc trång phæ biÕn t¹i §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi; B−ím

ph−îng vµng (Papilio demoleus L.) (Papilionidae, Lepidoptera)

Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 11 n¨m 2004.

Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i c¸c pha cña loµi b−ím ph−îng vµng (Papilio demoleus)

Nhéng ®−îc thu thËp tõ v−ên c©y ¨n qu¶ cã mói vÒ, cho vµo hép mica (20-22 x 15-18 cm),

chê vò ho¸. Ph©n biÖt ®ùc c¸i råi cho ghÐp ®«i. Sau ®ã th¶ vµo lång l−íi cã cµnh cam (b−ëi) non

®Ó ®Î trøng. Theo dâi trøng në, nu«i b»ng l¸ cam (b−ëi) non. Quan s¸t mµu s¾c, ®o kÝch th−íc ®Ó

m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i c¸c pha. Mçi chØ tiªu theo dâi 10 c¸ thÓ. Thøc ¨n thªm cho tr−ëng

thµnh lµ mËt ong nguyªn chÊt (ViÖn B¶o vÖ thùc vËt, 2003; Hill D. S vµ Waller J. M, 1985).

1