Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, xác định yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli trong bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú Thọ và biện pháp phòng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THANH HOA

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, XÁC ĐỊNH

YẾU TỐ GÂY BỆNH CỦA VI KHUẨN E. COLI TRONG

BỆNH PHÙ ĐẦU Ở LỢN CON TẠI TỈNH PHÚ THỌ

VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ

Chuyên ngành: Thú Y

Mã số: 60.62.50

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN SỬU

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THANH HOA

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, XÁC ĐỊNH

YẾU TỐ GÂY BỆNH CỦA VI KHUẨN E. COLI TRONG

BỆNH PHÙ ĐẦU Ở LỢN CON TẠI TỈNH PHÚ THỌ

VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng

được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Các tài liệu

tham khảo, trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Thanh Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn, cùng với sự nỗ lực của

bản thân, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình và trực tiếp của các Thầy, Cô

hướng dẫn, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới:

- T.S. Nguyễn Văn Sửu

- Th.S: Nguyễn Thị Kim Oanh

Đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tôi hoàn thành nội dung nghiên cứu đề

tài và mang lại kết quả ngày hôm nay.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự tạo điều kiện giúp đỡ của Lãnh đạo

Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên, Khoa sau đại học Trường Đại học

Nông lâm Thái Nguyên, Lãnh đạo và tập thể cán bộ Bộ môn Vi trùng, các

phòng ban chức năng của Trung tâm chẩn đoán Thú y Cục thú y, lãnh đạo,

phòng đào tạo và khoa chăn nuôi thú y Trường Trung học Nông lâm nghiệp

Phú Thọ.

Xin chân thành cảm ơn giúp đỡ quý báu của tập thể lãnh đạo và cán bộ

Chi cục Thú y tỉnh Phú Thọ, tập thể Lãnh đạo và cán bộ Trạm Thú y các huyện:

huyện Thanh Ba, huyện Phù Ninh, huyện Đoan Hùng và các anh, chị thú y viên

cơ sở, các hộ chăn nuôi thuộc các xã Khải Xuân, Võ Lao, Đông Thành, Phú Mỹ,

Tiên Phú, Hạ Giáp, Chân Mộng, Minh Phú và Vụ Quan.

Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới gia đình, bạn bè đồng

nghiệp đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2010

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Thanh Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................... 3

1.1. Tình hình nghiên cứu bệnh phù đầu..................................................... 3

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước ................................................3

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ...............................................5

1.2 Một số hiểu biết chung về bệnh phù đầu lợn con .................................. 7

1.2.1. Khái niệm về bệnh phù đầu lợn con...............................................7

1.2.2. Nguyên nhân gây bệnh phù đầu lợn con ........................................7

1.2.3. Dịch tễ học ....................................................................................8

1.2.4. Cơ chế gây bệnh ............................................................................8

1.2.5. Triệu chứng ...................................................................................9

1.2.6. Bệnh tích .....................................................................................10

1.2.7. Chẩn đoán....................................................................................11

1.2.8. Phòng bệnh..................................................................................11

1.2.9. Điều trị ........................................................................................12

1.3. Một số nghiên cứu về vi khuẩn E. coli gây bệnh phù đầu lợn con............... 13

1.3.1. Đặc điểm hình thái.......................................................................13

1.3.2. Đặc điểm nuôi cấy .......................................................................14

1.3.3. Đặc tính sinh vật học của vi khuẩn E. coli ...................................15

1.3.4. Cấu trúc kháng nguyên E. coli .....................................................15

1.3.5. Đặc tính gây bệnh của vi khuẩn E. coli........................................18

1.3.6. Vacxin phòng bệnh phù đầu lợn (E. coli dung huyết) ..................29

CHƢƠNG 2: NỘI DUNG - NGUYÊN LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 30

2.1. Nội dung nghiên cứu ......................................................................... 30

2.1.1. Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh phù đầu ở lợn con tại

tỉnh Phú Thọ ................................................................................30

2.1.2. Xác định yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli trong bệnh phù

đầu ở lợn con tại tỉnh Phú Thọ .....................................................30

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.1.2.6. Xác định độc tố VT2e và kháng nguyên F18 bằng phương pháp PCR. ..31

2.1.2.7. Xác định khả năng mẫn cảm kháng sinh của vi khuẩn E. coli

phân lập. ......................................................................................31

2.1.3. Thử nghiệm phác đồ phòng và điều trị bệnh phù đầu lợn con ......31

2.2. Nguyên liệu dùng trong nghiên cứu................................................... 31

2.2.1. Mẫu bệnh phẩm ...........................................................................31

2.2.2. Các loại hóa chất môi trường sử dụng trong nghiên cứu ..............31

2.2.3. Các loại kháng huyết thanh chuẩn để định type vi khuẩn E. coli

phân lập được: Kháng huyết thanh chế theo quy trình của Nhật

bản (JICA) và do Nhật Bản cung cấp. ..........................................32

2.2.4. Các loại vacxin phòng bệnh phù đầu............................................32

2.2.5. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ...............................32

2.2.6. Nguyên liệu dùng cho PCR..........................................................32

2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 33

2.3.1. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ học ...........................................33

2.3.2. Phương pháp phân lập vi khuẩn E. coli........................................37

2.3.3. Phương pháp giám định một số đặc tính sinh vật hóa học của các

chủng vi khuẩn E. coli phân lập được bằng phương pháp thường quy ..39

2.3.4. Phương pháp xác định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn phân lập ........42

2.3.5. Đánh giá hiệu quả sử dụng vacxin phòng bệnh phù đầu cho lợn

con từ sơ sinh đến 60 ngày tuổi...................................................50

2.3.6. Thử nghiệm một số phác đồ điều trị phù đầu cho lợn...................51

2.3.7. Phương pháp xử lý số liệu ...........................................................51

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.......................... 52

3.1. Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh phù đầu ở lợn con tại Phú Thọ.... 52

3.1.1. Kết quả điều tra bệnh phù đầu ở lợn con tại một số huyện của

tỉnh Phú Thọ ................................................................................52

3.1.2. Kết quả điều tra tình hình bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú

Thọ qua các tháng trong năm.......................................................57

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.1.3. Tình hình bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú Thọ theo giai

đoạn tuổi......................................................................................59

3.1.4. Kết quả điều tra tình hình bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú

Thọ theo phương thức chăn nuôi..................................................62

3.1.5. Những biểu hiện lâm sàng và bệnh tích của lợn mắc bệnh phù đầu ...66

3.2. Xác định yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E. coli trong bệnh phù đầu ở

lợn con tại tỉnh Phú Thọ ........................................................................... 70

3.2.1. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli trên các loại mẫu bệnh phẩm...70

3.2.2. Kết quả giám định một số đặc tính sinh hoá của các chủng vi

khuẩn E. coli phân lập được.........................................................72

3.2.3. Kết quả xác định serotype kháng nguyên O của các chủng vi

khuẩn E. coli phân lập được.........................................................74

3.2.4. Xác định khả năng gây dung huyết của các chủng E. coli phân

lập được.......................................................................................76

3.2.5. Xác định độc tố đường ruột (Enterotoxin) của vi khuẩn E. coli

phân lập được ..............................................................................78

3.2.6. Xác định độc tố VT2e và kháng nguyên F18 bằng phương pháp PCR..... 80

3.2.7. Xác định khả năng mẫn cảm kháng sinh của vi khuẩn E. coli

phân lập .......................................................................................82

3.2.8. Xác định độc lực của các chủng vi khuẩn E. coli trên chuột bạch...........85

3.3. Thử nghiệm phác đồ phòng và điều trị bệnh phù đầu ở lợn con.................. 87

3.3.1. Kết qủa thử nghiệm vacxin phòng bệnh .......................................87

3.3.2. Kết quả thử nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh phù đầu ở lợn con ...88

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 92

1. Kết luận ............................................................................................. 92

2. Kiến nghị........................................................................................... 94

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 95

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

olV : Colicin V

cs : Cộng sự

ETEC : Enterotoxigenic Escherichia coli

EMB : Eosin Methylene Blue Agar

E. coli : Escherichia coli

Hly : Heamolyzin

LT : Heat-Labile enterotoxin

ST (a,b) : Heat-Stable Enterotoxin (a, b)

Kg : Kilogram

ml : Mililit

NXB : Nhà xuất bản

PCR : Polymerase Chain Reaction

RR : Relative Risk

Stx : Shiga toxin

Stx2 : Shiga toxin 2

Stx2e : Shiga toxin 2e

SLT : Shiga-like toxin

SLT1 : Shiga-like toxin 1

SLT2 : Shiga-like toxin 2

n : Số lượng

tr : Trang

TSI : Triple Sugar Iron

% : Tỷ lệ phần trăm

VTEC : Verotoxigenic Escherichia coli

VT2e : Veterotoxin 2e

VP : Voges Pros Kaver

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Bảng đánh giá kết quả đường kính vòng vô khuẩn theo tiêu

chuẩn của Hội đồng Quốc gia Hoa Kỳ.........................................46

Bảng 2.2: Chu trình của phản ứng PCR……………………………………..49

Bảng 2.3: Sơ đồ bố trí thí nghiệm đánh giá hiệu quả phòng bệnh phù đầu bằng

Vacxin…………………………………………………………...50

Bảng 3.1: Kết quả điều tra bệnh phù đầu ở lợn con tại một số huyện của tỉnh

Phú Thọ........................................................................................52

Bảng 3.2. So sánh nguy cơ mắc phù đầu ở lợn con giữa các huyện ...............54

Bảng 3.3. So sánh nguy cơ chết ở lợn con do mắc phù đầu giữa các

huyện...........................................................................................55

Bảng 3.4: Tình hình bệnh phù đầu ở lợn tại tỉnh Phú Thọ qua các tháng

trong năm (1/2009 - 1/2010) ........................................................58

Bảng 3.5: Tình hình bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú Thọ theo

giai đoạn tuổi .............................................................................59

Bảng 3.6. So sánh nguy cơ mắc phù đầu giữa các lứa tuổi lợn.....................61

Bảng 3.7. So sánh nguy cơ chết ở lợn mắc phù đầu giữa các lứa tuổi lợn ...62

Bảng 3.8: Kết quả về bệnh phù đầu ở lợn con tại tỉnh Phú Thọ theo phương

thức chăn nuôi...............................................................................63

Bảng 3.9. So sánh nguy cơ mắc phù đầu giữa các phương thức chăn nuôi ..........64

Bảng 3.10. So sánh nguy cơ chết ở lợn mắc phù đầu giữa các phương

thức chăn nuôi .............................................................................65

Bảng 3.11: Những biểu hiện lâm sàng chủ yếu của lợn bị phù đầu ................66

Bảng 3.12: Bệnh tích chủ yếu của lợn bị bệnh phù đầu .................................68

Bảng 3.13. Tỷ lệ phân lập vi khuẩn E. coli từ bệnh phẩm..............................71

Bảng 3.14: Kết quả giám định một số đặc tính sinh hoá của các chủng vi

khuẩn E. coli phân lập được.........................................................73

Bảng 3.15: Kết quả xác định Serotype kháng nguyên O của các chủng

E. coli phân lập được ..................................................................75

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.16: Kết quả xác định khả năng gây dung huyết của các chủng E.

coli phân lập được........................................................................77

Bảng 3.17: Kết quả xác định khả năng sản sinh độc tố đường ruột của các

chủng E. coli phân lập..................................................................79

Bảng 3.18: Kết quả xác định độc tố Vero (VT2e) và kháng nguyên F18

của vi khuẩn E. coli phân lập được ..............................................80

Bảng 3.19: Kết quả kiểm tra khả năng mẫn cảm với một số kháng sinh

của các chủng E. coli phân lập được ............................................83

Bảng 3.20: Kết quả xác định độc lực của các chủng vi khuẩn E. coli

phân lập được ..............................................................................86

Bảng 3.21. Kết qủa thử nghiệm vacxin phòng bệnh phù đầu lợn con ............87

Bảng 3.22. Kết quả thử nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh phù đầu ở

lợn con.........................................................................................90

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Chẩn đoán bệnh phù đầu do vi khuẩn E. coli........................................... 39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

x

DANH MỤC CÁC ẢNH

Ảnh 1: Triệu chứng bệnh phù đầu lợn con ở Phú Thọ

Ảnh 2: Đàn lợn con ở Phú Thọ mắc bệnh phù đầu

Ảnh 3: Bệnh tích hầu sưng tích dịch phù

Ảnh 4: Bệnh tích ruột non căng phồng, chứa đầy hơi và dịch lỏng, gan sưng

Ảnh 5: Màng treo ruột thuỷ thũng, ruột già viêm sưng, hạch ruột sưng,

thuỷ thũng.

Ảnh 6: Dạ dày chứa đầy thức ăn và căng phồng, mật và gan sưng

Ảnh 7: Vi khuẩn E. coli trên môi trường Macconkey

Ảnh 8: Hình thái vi khuẩn E. coli trên kính hiển vi

Ảnh 9: Phản ứng sinh hoá của vi khuẩn trên môi trường 4 ống nghiệm

Ảnh 10: Vi khuẩn E. coli trên môi trường thạch máu

Ảnh 11: Tiêm độc tố canh khuẩn nội bì da thỏ

Ảnh 12: Thẩm xuất của Evans Blue

Ảnh 13: Thẩm xuất của Evans Blue trên da thỏ

Ảnh 14: Thẩm xuất của Evans Blue trên da thỏ

Ảnh 15: Các sản phẩm của phản ứng PCR phức hợp sau quá trình điện di.

Ảnh 16: Khả năng mẫn cảm hoặc kháng kháng sinh của chủng E. coli

phân lập được

Ảnh 17: Tiêm canh khuẩn vào phúc xoang

Ảnh 18: Chuột chết do độc lực của vi khuẩn