Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ; sự lưu hành của virus cúm gia cầm và hiệu quả phòng bệnh của vắc xin cúm A/H5N1 tại Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

––––––––––––––––––––

NGUYỄN TRƯỜNG SƠN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ,

SỰ LƯU HÀNH CỦA VIRUS CÚM GIA CẦM

VÀ HIỆU QUẢ PHÒNG BỆNH CỦA VẮC XIN

CÚM A/H5N1 TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

------------------------------

NGUYỄN TRƯỜNG SƠN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ,

SỰ LƯU HÀNH CỦA VIRUS CÚM GIA CẦM

VÀ HIỆU QUẢ PHÒNG BỆNH CỦA VẮC XIN

CÚM A/H5N1 TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành : Thú y

Mã số ngành: 8.64.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y

Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Trần Đức Hạnh

2. GS.TS. Nguyễn Quang Tuyên

Thái Nguyên - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này

là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Trường Sơn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự nỗ lực có gắng hết mình của bản thân,

tôi luôn nhận được sự quan tâm giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp.

Nhân dịp này, trước tiên tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ quý báu của

Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Phòng Đào tạo, Khoa Chăn nuôi - Thú y

đã tổ chức và tạo điều kiện cho tôi tham dự khóa học Cao học Thú y K24, đồng thời

giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn: GS.TS. Nguyễn Quang

Tuyên và TS. Trần Đức Hạnh đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong quá trình thực

hiện và hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, tập thể cán bộ, nhân viên của Chi cục

Chăn nuôi và Thú y tỉnh Thái Nguyên, Trạm Chẩn đoán xét nghiệm và điều trị bệnh

động vật tỉnh Thái Nguyên, Trung tâm Chẩn đoán Thú y Trung ương, Chi cục Thú y

vùng II và các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới người thân trong gia đình đã luôn giúp đỡ, động

viên tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, tháng năm 2018

Tác giả

Nguyễn Trường Sơn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................i

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT.................................................................vi

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................. vii

MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................1

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .....................................................................................2

3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .....................2

3.1. Ý nghĩa khoa học ...................................................................................................2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn....................................................................................................2

CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................3

TỔNG QUAN TÀI LIỆU.............................................................................................3

1.1. KHÁI NIỆM VỀ BỆNH CÚM GIA CẦM............................................................3

1.2. TÌNH HÌNH BỆNH CÚM GIA CẦM TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM..........3

1.2.1. Tình hình thế giới................................................................................................3

1.2.2. Tình hình dịch cúm ở Việt Nam .........................................................................7

1.3. VIRUS HỌC BỆNH CÚM GIA CẦM TYPE A.................................................11

1.3.1. Cấu trúc chung của virus cúm...........................................................................11

1.3.2. Nét đặc trưng về cấu trúc hệ gen ......................................................................12

1.3.3. Kháng nguyên của virus ...................................................................................13

1.3.4. Độc lực của virus..............................................................................................15

1.3.5. Cơ chế xâm nhập, nhân lên và gây bệnh của virus...........................................16

1.3.6. Sức đề kháng của virus.....................................................................................17

1.4. TRUYỀN NHIỄM HỌC......................................................................................18

1.4.1. Động vật cảm nhiễm.........................................................................................18

1.4.2. Sự truyền lây bệnh ............................................................................................19

1.5. TRIỆU CHỨNG, BỆNH TÍCH...........................................................................19

1.5.1. Triệu chứng.......................................................................................................19

1.5.2. Bệnh tích ...........................................................................................................20

iv

1.6. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN ...............................................................21

1.6.1.Dựa vào dịch tễ. .................................................................................................22

1.6.2. Dựa vào triệu chứng, bệnh tích.........................................................................22

1.6.3. Phân lập và định danh virus..............................................................................22

1.7. PHÒNG BỆNH....................................................................................................22

1.7.1 Phòng bệnh bằng vệ sinh ...................................................................................22

1.7.2. Phòng bệnh bằng vắc xin ..................................................................................24

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

.....................................................................................................................................27

2.1. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU .........27

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................27

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ..........................................................................27

2.1.3. Địa điểm, thời gian nghiên cứu.........................................................................27

2.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU................................................................................27

2.3.1. Xác định một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm tại tỉnh Thái Nguyên ....27

2.3.2. Giám sát sự lưu hành của virus cúm gia cầm type A/H5N1

của tỉnh Thái Nguyên.................................................................................................27

2.3.3. Đánh giá tác dụng của vắc xin cúm A/H5N1 tại Thái Nguyên ........................27

2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................27

2.4.1. Điều tra một số chỉ tiêu và tình hình dịch cúm gia cầm trong 4 năm gần đây

(2015 - 2018)...............................................................................................................27

2.4.2. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ.......................................................................28

2.4.3. Phương pháp lấy mẫu và xử lý mẫu .................................................................28

2.4.4. Thực hiện các phản ứng....................................................................................29

2.4.5. Phương pháp RT - PCR ....................................................................................30

2.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU....................................................................32

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..............................................................34

3.1. KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ BỆNH CÚM GIA

CẦM TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN.............................................................................34

3.1.1. Tình hình chăn nuôi gia cầm tại Thái Nguyên

v

từ năm 2015 đến tháng 6/2018....................................................................................34

3.1.2. Diễn biến tình hình dịch cúm gia cầm tại tỉnh Thái Nguyên

từ năm 2015 đến nay...................................................................................................35

3.1.3. Tỷ lệ mắc bệnh cúm gia cầm theo mùa ............................................................36

3.1.4. Tỷ lệ mắc bệnh cúm theo loại gia cầm .............................................................38

3.1.5. Tỷ lệ mắc bệnh cúm gia cầm theo quy mô đàn ................................................39

3.2. KẾT QUẢ GIÁM SÁT SỰ LƯU HÀNH CỦA VIRUS CÚM A VÀ CÚM

A/H5N1 TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN........................................................................40

3.3. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA VẮC XIN PHÒNG BỆNH CÚM GIA CẦM

TẠI THÁI NGUYÊN .................................................................................................48

3.3.1. Kết quả tiêm phòng vắc xin cúm cho đàn gia cầm của tỉnh Thái Nguyên

năm 2017....................................................................................................................48

3.2.2. Kết quả khảo sát độ an toàn của vắc xin cúm gia cầm qua lâm sàng ...............49

3.3.3. Giám sát huyết thanh học của gà sau khi được tiêm phòng vắc xin .................51

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................................62

1. Kết luận...................................................................................................................62

2. Đề nghị....................................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................64

vi

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

ARN Acid ribonucleic

Cs Cộng sự

GMT Geometic Mean Titer

HA Hemagglutinin

HPAI High Pathogenicity Avian Influenza

LPAI Low pathogenic avian influenza

NA Neuraminidase

NN & PTNN Nông nghiệp và phát triển nông thôn

OIE Office International Epizooties

RT - PCR Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction

rtRT - PCR Real time Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction

WHO World Health Organization