Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng xà lách và cải củ nhập nội tại gia lâm hà nội

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

= = = = =
= = = = =

LÊ XUÂN THẢO

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRỒNG XÀ LÁCH

VÀ CẢI CỦ NHẬP NỘI TẠI GIA LÂM – HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HÀ NỘI – 2014

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

= = = = =
= = = = =

LÊ XUÂN THẢO

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRỒNG XÀ LÁCH

VÀ CẢI CỦ NHẬP NỘI TẠI GIA LÂM – HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành đào tạo : KHOA HỌC CÂY TRỒNG

Mã số: 60.62.01.10

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. VŨ THANH HẢI

TS. TÔ THỊ THU HÀ

HÀ NỘI – 2014

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ

nguồn gốc.

Hà Nội, ngày 20 tháng 7 năm 2014

Tác giả luận văn

Lê Xuân Thảo

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình hoàn thành luận văn “Nghiên cứu một số biện

pháp kỹ thuật trồng xà lách và cải củ nhập nội tại Gia Lâm- Hà Nội”, ngoài

những nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được những sự giúp đỡ hết sức tận

tình và quý báu từ nhiều tập thể và cá nhân.

Trước hết tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS.

Vũ Thanh Hải – Giảng viên bộ môn Rau, Hoa, Quả - Trường Đại học Nông

Nghiệp Hà Nội, TS. Tô Thị Thu Hà – Trưởng bộ môn Rau gia vị - Viện

nghiên cứu Rau Quả, đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo và tạo mọi điều

kiện để tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới dự án Nông nghiệp Quốc tế của Hàn Quốc

tại Việt Nam (KOPIA) cũng như cám ơn các thành viên của dự án đã tạo điều

kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cán bộ công nhân viên thuộc Bộ môn

Rau và Gia vị – Viện nghiên cứu Rau Quả, đã nhiệt tình giúp đỡ trong suốt

quá trình tôi thực tập tại Viện.

Đồng thời tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong

bộ môn Rau, Hoa, Quả - khoa Nông học, trường Đại học Nông Nghiệp Hà

Nội đã nhiệt tình dạy dỗ, chỉ bảo, hướng dẫn cho tôi trong suốt thời gian tôi

học tập tại trường cũng như thời gian thực hiện luận văn này.

Cuối cùng tôi xin được chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè đã

động viên, khích lệ, tạo điều kiện và hết lòng giúp đỡ tôi trong suốt quá trình

thực hiện và hoàn thành báo cáo.

Hà Nội, ngày 20 tháng 7 năm 2014

Tác giả luận văn

Lê Xuân Thảo

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii

MỤC LỤC .................................................................................................... iii

DANH MỤC BẢNG .................................................................................... vii

DANH MỤC HÌNH ...................................................................................... ix

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ x

PHẦN THỨ NHẤT. MỞ ĐẦU ...................................................................... 1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................... 1

1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài ................................................................ 2

1.2.1. Mục đích của đề tài ............................................................................... 2

1.2.2. Yêu cầu của đề tài ................................................................................. 3

1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.................................................. 3

1.3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................. 3

1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài .................................................................. 3

PHẦN THỨ HAI. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................. 4

2.1. Tình hình nghiên cứu, sản xuất, tiêu thụ rau trên thế giới và ở Việt Nam ......... 4

2.1.1. Tình hình nghiên cứu, sản xuất, tiêu thụ rau trên thế giới ..................... 4

2.2.2. Tình hình nghiên cứu, sản xuất, tiêu thụ rau ở Việt Nam .................... 10

2.2. Cây cải củ (Raphanus sativus L.) ........................................................... 17

2.2.1. Giới thiệu về cây cải củ ...................................................................... 17

2.2.2. Một số nghiên cứu về cây cải củ ......................................................... 19

2.3. Cây xà lách (Lactuca sativa L.)............................................................ 23

2.3.1. Giới thiệu về cây xà lách .................................................................... 23

2.3.2. Một số nghiên cứu về cây xà lách ....................................................... 28

PHẦN THỨ BA. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........... 33

3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 33

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page iv

3.1.1. Cây trồng ............................................................................................ 33

3.1.2. Các loại phân khoáng dùng trong thí nghiệm ...................................... 34

3.1.3. Giá thể, đất trồng, nước tưới ............................................................... 34

3.1.4. Dụng cụ thí nghiệm ............................................................................ 34

3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .......................................................... 34

3.2.1 Địa điểm nghiên cứu ............................................................................ 34

3.2.2. Thời gian nghiên cứu .......................................................................... 34

3.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 35

3.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 35

3.4.1. Thí nghiệm 1: Khảo nghiệm một số giống cải củ trong vụ Xuân Hè 2013 .. 35

3.4.2. Thí nghiệm 2: Nghiên cứu ảnh hưởng khoảng cách trồng đến sinh

trưởng và năng suất giống cải củ Song Jeong trong vụ Thu Đông 2013........ 36

3.4.3. Thí nghiệm 3: Nghiên cứu ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến

sinh trưởng, năng suất và chất lượng giống cải củ Song Jeong trong vụ Thu

Đông 2013. ................................................................................................... 36

3.4.4. Thí nghiệm 4: Khảo nghiệm một số giống xà lách trong vụ Xuân Hè

2013 ............................................................................................................. 37

3.4.5. Thí nghiệm 5: Nghiên cứu ảnh hưởng khoảng cách trồng đến sinh

trưởng và năng suất giống xà lách Ha Cheong trong vụ Thu Đông 2013 ...... 38

3.4.6. Thí nghiệm 6: Nghiên cứu ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến

sinh trưởng, năng suất và chất lượng giống xà lách Ha Cheong trong vụ Thu

Đông 2013 .................................................................................................... 38

3.4.7. Các chỉ tiêu theo dõi ........................................................................... 39

3.4.8. Cơ sở thiết lập công thức khoảng cách và phân bón ............................ 42

3.4.9. Phương pháp xác định mức độ sâu bệnh hại xà lách và cải củ ............ 42

3.4.10. Phương pháp phân tích mẫu và theo dõi thí nghiệm .......................... 43

3.4.11. Phương pháp phân tích số liệu .......................................................... 43

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page v

PHẦN THỨ TƯ. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................. 44

4.1. Thí nghiệm 1: Khảo nghiệm một số giống cải củ trong vụ Xuân Hè 2013 .. 44

4.1.1. Thời gian sinh trưởng của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ............ 44

4.1.2. Đặc điểm hình thái của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ................. 45

4.1.3. Một số chỉ tiêu về sinh trưởng của cải củ vụ Xuân Hè 2013 ............... 48

4.1.4. Đặc điểm khối lượng củ và kích thước củ của các giống cải củ trong vụ

Xuân Hè 2013 .............................................................................................. 50

4.1.5. Năng suất lý thuyết và thực thu của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 .... 52

4.1.6. Chất lượng các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ................................... 53

4.1.7. Sâu bệnh hại cải củ vụ Xuân Hè 2013 ................................................. 55

4.2. Thí nghiệm 2: Nghiên cứu ảnh hưởng khoảng cách trồng đến sinh trưởng

và năng suất giống cải củ Song Jeong trong vụ Thu Đông 2013 ................... 58

4.2.1. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến các chỉ tiêu sinh

trưởng của cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013. ........................................ 58

4.2.2. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến năng suất của cải củ

Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .................................................................... 60

4.3. Thí nghiệm 3: Nghiên cứu ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến sinh trưởng,

năng suất và chất lượng giống cải củ Song Jeong trong vụ Thu Đông 2013 .............. 62

4.3.1. Ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến các chỉ tiêu sinh trưởng của

cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .......................................................... 62

4.3.2. Ảnh hưởng của các mức bón đạm và kali khác nhau tới năng suất và

hàm lượng nitrat của cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 ......................... 63

4.3.3. So sánh hiệu quả kinh tế với các mức bón đạm và kali khác nhau đối

với cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .................................................... 65

4.4. Thí nghiệm 4: Khảo nghiệm một số giống xà lách trong vụ Xuân Hè 2013 ... 67

4.4.1. Đặc điểm cây con khi đưa ra trồng vụ Xuân Hè 2013 ......................... 67

4.4.2. Thời gian sinh trưởng của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 .......... 69

4.4.3. Đặc điểm hình thái của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 ............... 70

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page vi

4.4.4. Một số chỉ tiêu về sinh trưởng của xà lách vụ Xuân Hè 2013 ............. 73

4.4.5. Đặc điểm khối lượng lá và kích thước lá của các giống xà lách vụ Xuân

Hè 2013 ........................................................................................................ 75

4.4.6. Năng suất lý thuyết và thực thu của các giống xà lách thí nghiệm vụ

Xuân Hè 2013 .............................................................................................. 76

4.4.7. Chất lượng các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 ................................. 77

4.4.8. Sâu bệnh hại xà lách vụ Xuân Hè 2013 ............................................... 79

4.5. Thí nghiệm 5: Nghiên cứu ảnh hưởng khoảng cách trồng đến sinh trưởng

và năng suất giống xà lách Ha Cheong trong vụ Thu Đông 2013 ................. 81

4.5.1. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến các chỉ tiêu sinh

trưởng của xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. ...................................... 81

4.5.2. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến năng suất của xà lách

Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. .................................................................... 84

4.6. Thí nghiệm 6: Nghiên cứu ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến sinh trưởng,

năng suất và chất lượng giống xà lách Ha Cheong trong vụ Thu Đông 2013. ......... 85

4.6.1. Ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến các chỉ tiêu sinh trưởng của

xà lách Ha Cheong trong vụ Thu Đông 2013. ............................................... 86

4.6.2. Ảnh hưởng của các mức bón đạm và kali khác nhau tới năng suất và

hàm lượng nitrat của xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. ....................... 87

4.6.3. So sánh hiệu quả kinh tế với các mức bón đạm và kali khác nhau đối

với xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. .................................................. 88

PHẦN THỨ NĂM. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................... 90

5.1. Kết luận ................................................................................................. 90

5.2. Đề nghị ................................................................................................. 90

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 91

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Diện tích, năng suất và sản lượng rau tươi trên thế giới .................. 5

Bảng 2.2. 10 quốc gia sản xuất rau xà lách lớn nhất thế giới (2010-2012) ...... 8

Bảng 2.3. Diện tích trồng, thu hoạch, năng suất và giá trị xà lách tại Hoa Kỳ

từ 2010-2012 .................................................................................................. 9

Bảng 2.4. Diện tích, năng suất và sản lượng rau ở Việt Nam giai đoạn 2010-2012... 11

Bảng 2.5. Kim ngạch xuất khẩu rau, hoa, quả của Việt Nam giai đoạn 2007-2013 . 13

Bảng 2.6. Thị trường xuất khẩu rau quả của Việt Nam tháng 11 và 11 tháng

đầu năm 2013 ............................................................................................... 15

Bảng 2.7. Thành phần dinh dưỡng của cải củ (trong 100gr phần ăn được) ... 18

Bảng 2.8. Thành phần dinh dưỡng của xà lách ............................................. 27

Bảng 4.1. Thời gian sinh trưởng của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ...... 44

Bảng 4.2. Đặc điểm hình thái của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 .......... 46

Bảng 4.3. Động thái ra lá các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ....................... 48

Bảng 4.4. Động thái tăng đường kính tán các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ........ 49

Bảng 4.5 . Đặc điểm khối lượng củ và kích thước củ của các giống cải củ vụ

Xuân Hè 2013 .............................................................................................. 51

Bảng 4.6. Năng suất lý thuyết và thực thu của các giống cải củ vụ Xuân Hè 2013 ... 52

Bảng 4.7. Sâu bệnh hại cải củ vụ Xuân Hè 2013 .......................................... 56

Bảng 4.8. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến các chỉ tiêu sinh

trưởng của cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 ......................................... 59

Bảng 4.9. Ảnh hưởng của mức bón đạm và kali đến các chỉ tiêu sinh trưởng

của cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .................................................... 62

Bảng 4.10. Ảnh hưởng của các mức bón đạm và kali khác nhau tới năng suất

và hàm lượng nitrat của cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .................... 64

Bảng 4.11. So sánh hiệu quả kinh tế với các mức bón đạm và kali khác nhau

đối với cải củ Song Jeong vụ Thu Đông 2013 .............................................. 66

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page viii

Bảng 4.12. Một số đặc điểm của cây con xà lách trước khi trồng ra nhà lưới

vụ Xuân Hè 2013 (32 ngày sau gieo) ............................................................ 68

Bảng 4.13. Thời gian sinh trưởng của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 .. 69

Bảng 4.14. Đặc điểm hình thái của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 ...... 72

Bảng 4.15. Động thái ra lá của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 ............. 73

Bảng 4.16. Động thái tăng đường kính tán của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 . 74

Bảng 4.17. Đặc điểm khối lượng lá và kích thước lá của các giống xà lách vụ

Xuân Hè 2013 .............................................................................................. 75

Bảng 4.18. Năng suất lý thuyết và thực thu của các giống xà lách vụ Xuân Hè 2013 ... 77

Bảng 4.19. Sâu bệnh hại xà lách vụ Xuân Hè 2013 ...................................... 79

Bảng 4.20. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng khác nhau đến các chỉ tiêu sinh

trưởng của xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. ...................................... 83

Bảng 4.21. Ảnh hưởng của các mức bón đạm và kali khác nhau tới các chỉ

tiêu sinh trưởng của xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. ........................ 86

Bảng 4.22. Ảnh hưởng của các mức bón đạm và kali khác nhau tới năng suất

và hàm lượng nitrat của xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. .................. 87

Bảng 4.23. So sánh hiệu quả kinh tế với các mức bón đạm và kali khác nhau

đối với xà lách Ha Cheong vụ Thu Đông 2013. ............................................ 89

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page ix

DANH MỤC HÌNH

Hình 4.1. Hình ảnh 8 giống cải củ khảo nghiệm vụ Xuân Hè 2013............... 47

Hình 4.2. Mặt cắt ngang các giống cải củ nghiên cứu ................................... 52

Hình 4.3. Hàm lượng chất khô, đường tổng số và vitamin C của các giống cải

củ thí nghiệm vụ Xuân Hè 2013 ................................................................... 54

Hình 4.4. Bọ nhảy sọc cong hại cải củ .......................................................... 57

Hình 4.5. Sâu khoang .................................................................................. 57

Hình 4.6. Bệnh lở cổ rễ ở cây con ................................................................ 57

Hình 4.7. So sánh khối lượng cả cây và khối lượng củ của cải củ giữa các

khoảng cách trồng khác nhau trong vụ Thu Đông 2013 ................................ 60

Hình 4.8. So sánh năng suất lý thuyết và năng suất thực thu của cải củ giữa

các khoảng cách trồng khác nhau trong vụ Thu Đông 2013 .......................... 61

Hình 4.9. Đo chiều dài rễ và đếm số rễ xà lách trước khi trồng ra nhà lưới vụ

Xuân Hè 2013 (32 ngày sau nảy mầm) ......................................................... 68

Hình 4.10. Hình ảnh 8 giống xà lách khảo nghiệm vụ Xuân Hè 2013 .......... 71

Hình 4.11. Hàm lượng chất khô, đường tổng số và vitamin C của các giống xà

lách thí nghiệm vụ Xuân Hè 2013 ................................................................ 78

Hình 4.12. Sâu đo ........................................................................................ 80

Hình 4.13. Bệnh thối thân ............................................................................ 80

Hình 4.14. Sâu khoang hại xà lách ............................................................... 80

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page x

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

AVRDC : Trung tâm Rau Thế giới

BVTV : Bảo vệ thực vật

FAO (FAOSTAT) : Tổ chức Nông Lương thế giới

KQTN : Kết quả thí nghiệm

MARD (NN-PTNT) : Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

USDA : Bộ nông nghiệp Hoa Kỳ

VNCRQ : Viện Nghiên cứu Rau Quả

WHO : Tổ chức Y tế Thế giới

WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 1

PHẦN THỨ NHẤT

MỞ ĐẦU

1.1. Tính cấp thiết của đề tài

Cây rau có vị trí và tầm quan trọng hết sức to lớn đối với đời sống con

người, bởi chúng cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết. Rau tươi là nguồn

vitamin và muối khoáng quan trọng, nhất là các chất khoáng có tính kiềm như

kali, canxi, magie (trong 100gr phần ăn được rau xà lách có 238mg kali,

35mg canxi, 13mg magie; cải củ có 233mg kali, 25mg canxi, 10mg magie)

(USDA nutrient database, 2013). Trong cơ thể những chất này cho những gốc tự

do cần thiết để trung hòa các sản phẩm axit do thức ăn hoặc do quá trình

chuyên hóa tạo thành. Đặc biệt rau có nhiều kali ở dưới dạng kali cacbonat,

muối kali của các axit hữu cơ và nhiều chất khác dễ tan trong nước và dịch

tiêu hóa. Các muối kali làm giảm khả năng tích chứa nước của protid ở tổ

chức, do đó có tác dụng lợi tiểu. Các loại rau đậu, xà lách, cải củ là nguồn

mangan rất tốt (xà lách chứa 0,179mg mangan/100gr,cải củ chứa 0,069mg

mangan/100gr) (USDA nutrient database, 2013). Ngoài ra men trong rau tươi có

ảnh hưởng tốt tới quá trình tiêu hóa, như các men của xà lách cũng có tác

dụng tương tự trypsin của tuyến tụy.

Trong những năm gần đây, nhu cầu của người dân về mặt hàng rau tươi

ngày càng tăng lên, nhưng số lượng cung ứng cũng như chất lượng sản phẩm

không được ổn định và đảm bảo. Nguyên nhân chủ yếu do bộ giống rau năng

suất cao, phẩm chất tốt, của nước ta còn ít, các giống sử dụng trong một thời

gian dài, không tiến hành phục tráng hay lai tạo dẫn đến chất lượng giống bị

thoái hóa. Theo Nguyễn Quốc Vọng (2010), lượng hạt giống rau quả sử dụng

tại Việt Nam năm 2009 khoảng 8000 tấn/năm. Trong số này có khoảng 4160

tấn (52%) là hạt giống nhập khẩu, 3280 tấn (41%) nông dân tự giữ giống và

khoảng 560 tấn (7%) do các công ty hạt giống trong nước cung cấp . Chiếm

gần một nửa lượng hạt giống rau sử dụng tại Việt Nam (41%) nhưng hạt