Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống lúa JO2 và ĐS1 tại Phú Lương Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------

NGUYỄN MINH KHÔI

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP

KỸ THUẬT THÂM CANH GIỐNG LÚA J02 VÀ ĐS1

TẠI PHÚ LƢƠNG - THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------

NGUYỄN MINH KHÔI

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP

KỸ THUẬT THÂM CANH GIỐNG LÚA J02 VÀ ĐS1

TẠI PHÚ LƢƠNG - THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: trồng trọt

Mã số : 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : TS. ĐẶNG QUÝ NHÂN

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Khôi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bản luận văn này, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản

thân, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ quý báu tận tình của các cấp lãnh đạo, các

tập thể, cá nhân và gia đình.

Trƣớc tiên, cho phép tôi bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới

thầy giáo TS. Đặng Quý Nhân đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình

thực hiện cũng nhƣ hoàn chỉnh luận văn.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn đến lãnh đạo và cán bộ Trạm Khuyến

nông huyện Phú Lƣơng - Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành

luận văn này.

Toàn bộ thí nghiệm trong luận văn đƣợc thực hiện tại xã Ôn Lƣơng -

Phú Lƣơng - Thái Nguyên. Tại đây tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ và tạo mọi

điều kiện của lãnh đạo xã Ôn Lƣơng cũng nhƣ sự giúp đỡ của bà con nông

dân trong xã trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn

những sự giúp đỡ quý báu đó.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình và bạn bè đã luôn

quan tâm, động viên khích lệ tôi.

Một lần nữa cho phép tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến tất cả những

sự giúp đỡ quý báu này.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 9 năm 2011

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Khôi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan......................................................................................................i

Lời cảm ơn ........................................................................................................ii

Mục lục.............................................................................................................iii

Danh mục các từ viết tắt.................................................................................... v

Danh mục các bảng, hình trong luận văn.........................................................vi

PHẦN I: MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1

1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1

1.2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................... 2

1.2.1. Mục tiêu tổng thể .................................................................................... 2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể........................................................................................ 3

1.3. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 3

PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................. 4

2.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 4

2.2. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lúa trên thế giới.................................... 5

2.2.1. Tình hình sản xuất lúa trên thế giới ........................................................ 5

2.2.2. Tình hình nghiên cứu phân bón trên thế giới........................................ 12

2.2.3. Những kết quả nghiên cứu về mật độ cấy trên thế giới ........................ 14

2.3. Tình hình sản xuất nghiên cứu lúa ở Việt Nam ....................................... 15

2.3.1. Tình hình nghiên cứu phân bón ở Việt Nam ........................................ 20

2.3.2. Những kết quả nghiên cứu về mật độ cấy ở Việt Nam......................... 24

2.3.3. Những kết quả nghiên cứu về khoảng cách cấy.................................... 27

PHẦN III: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................... 29

3.1. Nội dung nghiên cứu............................................................................... 29

3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 29

3.3. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................... 29

3.4. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................ 29

3.5. Các chỉ tiêu và phƣơng pháp theo dõi ......................................................... 34

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

3.5.1. Thời gian sinh trƣởng, phát triển .......................................................... 34

3.5.2. Chiều cao của cây và khả năng chống đổ ............................................. 34

3.5.3. Khả năng đẻ nhánh................................................................................ 35

3.5.4. Các chỉ tiêu về sâu hại........................................................................... 35

3.5.5. Đánh giá phẩm chất, chất lƣợng các giống lúa ..................................... 38

PHẦN IV: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...................................................... 41

4.1. Điều kiện thời tiết khí hậu........................................................................ 41

4.2. Thời gian sinh trƣởng của các giống lúa tham gia thí nghiệm ................ 45

4.3. Khả năng đẻ nhánh của các giống lúa ở từng công thức thí nghiệm....... 49

4.4. Chiều cao cây và khả năng chống đổ của các giống lúa thí nghiệm ....... 60

4.5. Khả năng chống chịu sâu bệnh ................................................................ 64

4.6. Năng suất của các giống lúa tham gia thí nghiệm ................................... 70

4.7. Phẩm chất và chất lƣợng các giống lúa.................................................... 77

4.8. Hiệu quả kinh tế của đề tài....................................................................... 80

PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................ 84

5.1. Kết luận .................................................................................................... 84

5.1.1. Thời gian sinh trƣởng và phát triển của lúa .......................................... 84

5.1.2. Khả năng đẻ nhánh của các giống lúa trong thí nghiệm...................... 84

5.1.3. Chiều cao cây của các giống lúa trong thí nghiệm ............................... 84

5.1.4. Đối với khả năng chống chịu sâu, bệnh hại .......................................... 85

5.1.5. Năng suất thực thu của các giống lúa trong thí nghiệm........................ 85

5.1.6. Chất lƣợng gạo của các giống lúa thí nghiệm....................................... 85

5.1.7. Hiệu quả kinh tế .................................................................................... 85

5.2. Kiến nghị.................................................................................................. 86

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

 Bộ NN và PTNT : Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

 CCCC : Chiều cao cuối cùng

 CV : Hệ số biến thiên - Coefficient of Variation

 ĐBSCL : Đồng bằng sông Cửu Long

 FAO : Food and Agricuture Organization

 IRRI : Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế

(International Rice Research Institute)

 KL1000 hạt : Khối lƣợng 1000 hạt

 NHH : Nhánh hữu hiệu

 NTĐ : Nhánh tối đa

 NSLT : Năng suất lý thuyết

 NSTT : Năng suất thực thu

 TGST : Thời gian sinh trƣởng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH TRONG LUẬN VĂN

Bảng 2.1. Tình hình sản xuất lúa trên thế giới trong vài thập kỷ gần đây........ 5

Bảng 2.2. Tình hình sản xuất lúa gạo của 10 nƣớc đứng đầu thế giới năm 2009 .........6

Bảng 2.3. Sản xuất lúa ở Việt Nam qua các thời kỳ ....................................... 16

Bảng 4.1. Diễn biến thời tiết khí hậu từ tháng 6 năm 2010 đến tháng 6 năm

2011 ở huyện Phú Lƣơng Thái Nguyên.......................................... 42

Bảng 4.2. Ảnh hƣởng của tổ hợp phân bón đến các giai đoạn sinh trƣởng, phát

triển của các giống lúa trong thí nghiệm 1 ..................................... 47

Bảng 4.3. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp làm mạ và mật độ cấy đến thời gian

sinh trƣởng phát triển của các giống lúa trong thí nghiệm 2 .......... 48

Bảng 4.4. Ảnh hƣởng của các tổ hợp phân bón đến động thái đẻ nhánh của

các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2010 .......................................... 50

Bảng 4.5. Động thái đẻ nhánh của các giống lúa ở từng công thức thí nghiệm

vụ Xuân 2011.................................................................................. 52

Bảng 4.6. Ảnh hƣởng của phân bón đến khả năng đẻ nhánh của các giống lúa

ở từng công thức trong thí nghiệm 1............................................... 54

Bảng 4.7. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp làm mạ và mật độ cấy đến khả năng

đẻ nhánh của các giống lúa trong thí nghiệm 2 .............................. 58

Bảng 4.8. Ảnh hƣởng của phân bón đến chiều cao cây và khả năng chống đổ

của các giống lúa trong thí nghiệm 1.............................................. 61

Bảng 4.9. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp làm mạ và mật độ cấy đến chiều cao

cây và khả năng chống đổ của các giống lúa trong thí nghiệm 2 ... 63

Bảng 4.10. Đánh giá khả năng chống chịu sâu bệnh của các giống lúa thí

nghiệm ở các công thức phân bón khác nhau trong thí nghiệm 1 .. 65

Bảng 4.11. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp làm mạ và mật độ cấy đến khả năng

chống chịu sâu bệnh của các giống lúa trong thí nghiệm 2............ 68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

Bảng 4.12. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của các giống lúa

trong thí nghiệm 1........................................................................... 71

Bảng 4.13. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của các giống lúa

trong thí nghiệm 2........................................................................... 75

Bảng 4.14. Chất lƣợng gạo của các giống lúa thí nghiệm .............................. 79

Bảng 4.15. Hoạch toán kinh tế cho 1 ha trong thí nghiệm 1 .......................... 81

Bảng 4.16. Hoạch toán kinh tế cho 1 ha trong thí nghiệm 2 .......................... 83

Hình 4.1. Thời tiết vụ mùa năm 2010 tại Thái Nguyên .................................. 43

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN I

MỞ ĐẦU

1.1. Đặt vấn đề

Cây lúa (Oryza sativa L) là cây trồng có từ lâu đời và gắn liền với quá

trình phát triển của loài ngƣời. Từ buổi đầu của nền văn minh, cây lúa là cây

trồng đƣợc gắn liền với quá trình phát triển của loài ngƣời và đã trở thành cây

lƣơng thực chính của Châu Á nói chung, ngƣời Việt Nam ta nói riêng và có

vai trò quan trọng trong nét văn hoá ẩm thực của dân tộc ta.

Khi xã hội càng phát triển, nhu cầu ăn ngon của ngƣời dân ngày càng

tăng vì vậy lúa chất lƣợng đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong bữa ăn

hằng ngày của ngƣời dân trong và ngoài nƣớc.

Theo Yuan Longping (2004) dân số hiện nay của thế giới đã là hơn 6

tỷ ngƣời. Con số này sẽ đạt tới 8 tỷ vào năm 2030. Trong khi dân số tăng thì

diện tích đất canh tác bị thu hẹp dần, do đất đƣợc chuyển sang các mục đích

sử dụng khác. Áp lực của tăng dân số cùng với áp lực từ thu hẹp diện tích đất

trồng trọt nên sản xuất lƣơng thực của thế giới ngày càng tăng. Cách duy nhất

để con ngƣời giải quyết vấn đề này là ứng dụng khoa học kỹ thuật tìm cách

nâng cao năng suất các loại cây trồng [51].

Lúa là loại cây lƣơng thực chính và cung cấp lƣơng thực cho hơn một

nửa dân số thế giới. Ngƣời ta ƣớc tính đến năm 2030 sản lƣợng lúa của thế

giới phải tăng thêm 60% so với sản lƣợng năm 1995. Về mặt lý thuyết, lúa có

khả năng cho sản lƣợng cao hơn nếu điều kiện canh tác nhƣ hệ thống tƣới

tiêu, chất lƣợng đất, biện pháp thâm canh và giống đƣợc cải thiện. Trong tất

cả các yếu tố đó, cải tạo giống đóng vai trò rất quan trọng [51].

Thực tế sản xuất cho thấy năng suất và chất lƣợng của một số giống lúa

phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhƣ: Giống, kỹ thuật trồng trọt, thời tiết. Trong đó

kỹ thuật trồng trọt nhƣ mật độ và phân bón có ảnh hƣởng quyết định đến năng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

suất lúa. Mật độ cùng với tỷ lệ đẻ nhánh quyết định yếu tố cấu thành năng suất cơ

bản nhất đó là số bông/m2

. Giống mới cũng chỉ phát huy đƣợc tiềm năng của mình

cho năng suất cao khi đƣợc bón đủ phân và bón phân hợp lý [21].

Ôn Lƣơng là một xã phía tây của huyện Phú Lƣơng - tỉnh Thái Nguyên

có trên 300 ha diện tích lúa/năm. Việc khai thác sử dụng đất 2 vụ trong vụ

xuân và vụ mùa hiện nay ở Ôn Lƣơng đang đƣợc thúc đẩy theo hƣớng chuyển

dịch cơ cấu sản xuất, nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng và hiệu quả kinh tế

góp phần không nhỏ trong công cuộc xoá đói giảm nghèo của xã, giải quyết

vấn đề lƣơng thực nhất là gạo có chất lƣợng cao cho ngƣời dân đô thị, tận

dụng nguồn lao động nông nhàn sẵn có, ngoài ra khai thác đất 2 vụ gieo trồng

bằng các giống lúa chất lƣợng cũng góp phần làm thay đổi tập quán, phƣơng thức

sản xuất tự cung, tự cấp, chuyển sang sản xuất hàng hoá của một bộ phận nông

dân nông thôn, đó là những mặt tích cực mà việc chuyển dịch cơ cấu sản xuất nhất

là chuyển dịch cơ cấu giống lúa trong nông nghiệp đem lại cho nông dân.

Mục tiêu phấn đấu trong thời gian tới là góp phần nâng cao thu nhập

cho nông dân trên một đơn vị diện tích, thực hiện thành công chủ trƣơng

chuyển dịch cơ cấu cây trồng trong vụ mùa, vụ xuân tiến tới khai thác cây trồng

vụ đông, xây dựng thành công mô hình những cánh đồng đạt và vƣợt 50 triệu

đồng trên một ha theo phong trào thi thi đua mà ngành nông nghiệp phát động.

Muốn làm đƣợc điều đó, trƣớc hết cần phải có những nghiên cứu thử

nghiệm ban đầu để làm mô hình khuyến cáo mở rộng.

Xuất phát từ tình hình trên chúng tôi thực hiện đề tài:

“ Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống lúa JO2

và ĐS1 tại Phú Lƣơng Thái Nguyên.”

1.2. Mục tiêu của đề tài

1.2.1. Mục tiêu tổng thể

Nâng cao năng suất, chất lƣợng lúa cho vùng sản xuất lúa cao sản.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

Nghiên cứu ảnh hƣởng của một số tổ hợp phân bón đến năng suất, chất

lƣợng giống lúa J02 và ĐS1.

Xác định phƣơng pháp làm mạ và mật độ cấy thích hợp cho các giống

lúa thí nghiệm.

Xác định công thức có năng suất, chất lƣợng và đạt hiệu quả kinh tế

cao để nhân ra diện rộng.

1.3. Ý nghĩa của đề tài

* ý nghĩa khoa học

Nghiên cứu xác định đƣợc thời gian sinh trƣởng, phát triển, khả năng

thích ứng, năng suất của các giống lúa thí nghiệm.

Là cơ sở cho việc đề xuất hƣớng chuyển dịch cơ cấu giống cây trồng

theo hƣớng hàng hoá.

* Ý nghĩa thực tiễn

Lựa chọn giống lúa có chất lƣợng, có hiệu quả kinh tế cao, khuyến cáo

nhân rộng mô hình với quy mô hợp lý.

Góp phần định hƣớng cho nông dân chuyển từ sản xuất tự cung tự cấp

sang sản xuất hàng hoá.

Đa dạng hoá thêm bộ giống lúa chất lƣợng tại địa phƣơng.

Đề tài mang tính ứng dụng cao, đƣợc ứng dụng vào thực tiễn sản xuất

góp phần làm thay đổi tập quán sản xuất tự cung, tự cấp, chuyển sang sản

xuất hàng hoá của nông dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

PHẦN II

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cơ sở khoa học của đề tài

Các giống lúa khác nhau có khả năng thích ứng với điều kiện sinh thái,

thổ nhƣỡng ở mỗi vùng khác nhau. Để xác định đƣợc giống tốt cho một vùng

sản xuất nào đó cần phải tiến hành khảo nghiệm, gieo cấy thử nghiệm qua

một vài vụ sản xuất để đánh giá khả năng thích ứng của giống đó. Do đó việc

xác định tính thích nghi của giống nào đó trƣớc khi đƣa ra sản xuất trên diện

rộng phải tiến hành bố trí gieo trồng tại nhiều vùng có đặc điểm sinh thái khác

nhau nhằm đánh giá khả năng thích ứng, độ đồng đều, tính ổn định, khả năng

chống chịu sâu, bệnh, mức độ chịu đất chua mặn, khả năng cho năng suất,

hiệu quả kinh tế của giống đó so với các giống đang gieo trồng đại trà hiện có

tại một khu vực hoặc một địa phƣơng nào đó.

Hoạt động chính của ngƣời nông dân là sản xuất nông nghiệp. Trong

lĩnh vực trồng trọt đối tƣợng cần nghiên cứu là giống cây trồng và các yếu tố

ảnh hƣởng đến chất lƣợng của nó nhƣ nƣớc, phân bón, thời tiết, khí hậu…

Năng suất cây trồng nói chung và cây lúa nói riêng chịu tác động của

các yếu tố tự nhiên nhƣ đất, nƣớc, dinh dƣỡng, khí hậu, thời tiết đồng thời nó

cũng chịu tác động trực tiếp của các yếu tố kinh tế - xã hội nhƣ trình độ canh

tác, biện pháp kỹ thuật, khả năng đầu tƣ, thâm canh…việc bón phân và bố trí

mật độ hợp lý nhằm phân bố hợp lý đơn vị diện tích lá/đơn vị diện tích đất,

tận dụng nguồn năng lƣợng ánh sáng mặt trời, hạn chế sâu bệnh hại, tạo tiền

đề cho năng suất cao. Ngoài ra, việc bố trí mật độ hợp lý còn tiết kiệm đƣợc

hạt giống công lao động và các chi phí khác góp phần nâng cao hiệu quả kinh

tế trong sản xuất lúa hiện nay. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu về phân bón

và phƣơng pháp cấy chƣa nhiều và thiếu các nghiên cứu hệ thống vấn đề này.

Thực tế đây là một biện pháp kỹ thuật quan trọng trong thâm canh lúa. Với