Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống chuối phấn vàng tại Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN TẤN TÀI

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ

BIỆN PHÁP KỸ THUẬT THÂM CANH GIỐNG

CHUỐI PHẤN VÀNG TẠI THÁI NGUYÊN

Ngành: Khoa học cây trồng

Mã số: 60.62.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN MINH QUÂN

Thái Nguyên, năm 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là

trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được

chỉ rõ nguồn gốc.

Học viên

Nguyễn Tấn Tài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành Luận văn này, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi

còn nhận được sự nhiệt tình giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin bày

tỏ biết ơn chân thành tới:

TS. Trần Minh Quân, giảng viên Khoa Nông học – Trường Đại học

Nông lâm Thái Nguyên, giáo viên hướng dẫn đã có nhiều công sức trong việc

hướng dẫn tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này.

Gia đình ông Trần Xuân Hiến, xóm Ao Trám, xã Động Đạt, huyện Phú

Lương, tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện về địa điểm thực hiện đề tài.

Nhân dịp này, tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới những

người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và

khích lệ tôi trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận văn.

Học viên

Nguyễn Tấn Tài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích, yêu cầu của đề tài..............................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài...........................................................................3

Chƣơng 1....................................................................................................................4

TỔNG QUAN TÀI LIỆU .........................................................................................4

1.1. Cơ sở khoa học và thực tiễn............................................................................................4

1.2. Nguồn gốc, phân loại và một số giống chuối phổ biến ở Việt Nam...............................5

1.2.1. Nguồn gốc và phân bố ........................................................................................................... 5

1.2.2. Phân loại.................................................................................................................................. 6

1.2.3. Đặc điểm của một số giống đang trồng phổ biến hiện nay 8

1.3. Đặc điểm thực vật học, sinh thái học của cây chuối.......................................................9

1.3.1. Các nghiên cứu về đặc điểm thực vật học ............................................................................ 9

1.3.2. Những nghiên cứu về sinh thái học..................................................................................... 12

1.4. Một số kết quả nghiên cứu về kỹ thuật đối với cây chuối ............................................15

1.4.1. Trên thế giới.......................................................................................................................... 17

1.4.2. Tình hình nghiên cứu chuối trong nước..........................................................18

1.5. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chuối trên thế giới và Việt Nam...................................21

1.5.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chuối trên thế giới.............................................................. 21

1.5.2. Tình hình sản xuất chuối ở Việt Nam................................................................................. 24

1.5.3. Chuối phấn vàng-Musa paradisiacal L. .............................................................................. 29

1.6. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chuối ở Thái Nguyên............................................................ 30

1.6.1. Điều kiện tự nhiên, thời tiết tại tỉnh Thái Nguyên.............................................................. 30

Chƣơng 2..................................................................................................................33

NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................33

2.1. Vật liệu thí nghiệm, địa điểm, thời gian nghiên cứu ....................................................33

2.1.2. Địa điểm và thời gian tiến hành.................................................................................33

2.2. Nội dung nghiên cứu.....................................................................................................33

2.3. Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................................33

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

2.3.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón lót đến sinh trưởng,

phát triển và năng suất cây chuối Phấn Vàng ............................................................................... 33

2.3.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của biện pháp canh tác đến sinh trưởng, phát triển và năng suất

cây Chuối Phấn Vàng..................................................................................................................... 35

2.4. Chỉ tiêu theo dõi............................................................................................................36

2.5. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................................................37

Chƣơng 3..................................................................................................................38

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .....................................................38

3.1. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón lót đến sinh trưởng, phát triển và

năng suất cây chuối Phấn Vàng..................................................................................................... 38

3.1.1. Động thái tăng trưởng chiều cao thân giả cây.................................................38

3.1.2. Động thái tăng trưởng chu vi gốc....................................................................41

3.1.3. Động thái ra lá của cây....................................................................................44

3.1.4. Một số đặc điểm nông học của cây Chuối ......................................................47

3.1.5. Các yếu tố cấu thành năng suất.......................................................................47

3.1.6. Tình hình sâu, bệnh hại ...................................................................................54

3.2. Ảnh hưởng của biện pháp canh tác đến sinh trưởng, phát triển và năng suất cây chuối Phấn

Vàng ……………………………………………………………………………………….. 55

3.2.1. Ảnh hưởng của biện pháp canh tác đến động thái tăng trưởng chiều cao thân

giả cây .......................................................................................................................55

3.2.2. Tốc độ tăng trưởng chu vi gốc ........................................................................57

3.2.3. Động thái ra lá của cây....................................................................................58

3.2.4. Một số đặc điểm nông học của cây chuối .......................................................59

3.2.5. Các yếu tố cấu thành năng suất.......................................................................59

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ.....................................................................................63

1. Kết luận............................................................................................................................63

2. Đề nghị.............................................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................64

PHỤ LỤC ................................................................................................................68

KẾT QUẢ PHÂN TÍCH IRISTART SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU........................70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Phân loại các nhóm chuối ở Việt Nam theo đặc điểm hình thái..............07

Bảng 1.2: Số lượng quả/buồng,cấp buồng cây chuối theo từng tháng thu

hoạch ............................................................................................................13

Bảng 1.3. Sản lượng chuối thế giới năm 2011............................................................22

Bảng 1.4. Một số nước nhập khẩu chuối chủ yếu .....................................................23

Bảng 1.5. Diện tích chuối cho thu hoạch tại một số vùng ........................................26

Bảng 1.6. Sản lượng chuối tại một số vùng................................................................27

Bảng 1.7. Tình hình sản xuất chuối ở Thái Nguyên năm 2012 ................................30

Bảng 3.1. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón đến động

thái tăng trưởng chiều cao cây chuối Phấn Vàng ….................................38

Bảng 3.2. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón đến động

thái tăng trưởng chu vi gốc của cây chuối Phấn Vàng .............................41

Bảng 3.3. Ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón đến động

thái ra lá của cây chuối Phấn Vàng ...........................................................44

Bảng 3.4. Ảnh hưởng đến sinh trưởng thân, lá chuối Phấn Vàng ............................46

Bảng 3.5. Ảnh hưởng của khoảng cách và phân bón đến chỉ tiêu về

quả.......47

Bảng 3.6. Ảnh hưởng của mật độ trồng, phân bón đến các yếu tố cấu thành

năng suất ......................................................................................................50

Bảng 3.7. Theo dõi tình hình sâu, bệnh hại ................................................................52

Bảng 3.8. Ảnh hưởng của một số biện pháp canh tác đến động thái tăng

trưởng chiều cao thân giả ...........................................................................54

Bảng 3.9. Ảnh hưởng của các đến động thái tăng trưởng chu vi gốc của

cây chuối Phấn Vàng .................................................................................55

Bảng 3.10. Ảnh hưởng của một số biện pháp canh tác đến động thái ra lá

của cây chuối Phấn Vàng............................................................................56

Bảng 3.11. Ảnh hưởng của biện pháp canh tác đến sinh trưởng thân, lá cây

chuối Phấn Vàng ........................................................................................57

Bảng 3.12. Ảnh hưởng của một số biện pháp canh tác đến chỉ tiêu về quả ............58

Bảng 3.13. Ảnh hưởng của một số biện pháp canh tác đến các yếu tố cấu

thành năng suất ...........................................................................................59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BNNPTNT : Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn

CA : Bảo quản trong khí quyển điều chỉnh

EU : Cộng đồng chung Châu Âu

FAO : Tổ chức nông lương Thế giới

MA : Bảo quản trong khí quyển cải biến

QCVN : Quy chuẩn Việt Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cây chuối (Musa paradisiaca L.) thuộc họ Chuối (Musaceae), là loại

trái cây nhiệt đới được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia và vùng miền trên thế

giới, đồng thời chiếm một tỷ trọng đáng kể trong thương mại rau quả của toàn

cầu, là cây có ưu thế xuất khẩu đứng đầu về khối lượng và đứng thứ hai về

kim ngạch. Là loại cây ăn quả có nhiều tác dụng tốt, dễ trồng, yêu cầu đầu tư

thấp, hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là hàm lượng đường. Ngoài lượng

hydratcacbon phong phú, chuối giàu kali và chứa nhiều loại vitamin khác như

vitamin B1, B6, B12, C,… đặc biệt là vitamin A, đây là loại vitamin thường

thiếu hụt trong bữa ăn của người dân vùng nhiệt đới. Theo đánh giá của FAO,

tổng kim ngạch xuất khẩu chuối đạt 16,8 triệu tấn vào năm 2010. Cùng với

gạo, lúa mỳ, chuối là một trong số những mặt hàng chủ lực của nhiều nước

đang phát triển.

Ở Việt Nam cây chuối đã được trồng phổ biến từ lâu đời, rải rác

trong các vườn gia đình khắp cả nước và có vai trò quan trọng trong đời

sống của người dân. Quả chuối được sử dụng làm lương thực, ăn tươi, làm

bánh, kẹo, nước giải khát, bột dinh dưỡng cho trẻ em… Ngoài sản phẩm

quả, các bộ phận khác của cây chuối đều có thể sử dụng vào mục đích khác

như chăn nuôi, dùng làm rau, làm phân bón… hoặc phơi khô làm chất đốt.

Với những đặc điểm trên, cây chuối đã và đang trở thành một trong những

cây trồng tiềm năng có thể mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần vào

công tác xóa đói giảm nghèo của người dân, đặc biệt đối với những người

nông dân dân tộc thiểu số vùng núi và trung du phía bắc. Hiện nay, chuối

được đánh giá là một trong ba loại cây ăn quả chính là cam, Chuối, dứa và

diện tích trồng không ngừng tăng lên. Năm 2010 diện tích chuối cả nước là

119.500 ha với sản lượng 1.660.800 tấn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

Tuy nhiên, hiện nay, năng suất chuối ở Việt Nam còn rất thấp, trung

bình là 13,14 tấn/ha. Một trong những nguyên nhân dẫn đến năng suất thấp là

do sản xuất chuối ở nước ta đang sử dụng nhiều giống cũ với chất lượng chưa

đồng đều; chưa được đầu tư đúng mức; chưa có quy trình chính thức trong

sản xuất và phát triển sản xuất. Vì vậy, việc chọn lựa các biện pháp canh tác

phù hợp với điều kiện của địa phương để tăng năng suất là hết sức cần thiết.

Thái Nguyên là tỉnh trung du miền núi phía bắc, có điều kiện tự nhiên

tương đối thuận lợi, phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của nhiều loại

cây ăn quả nhiệt đới, trong đó, cây chuối được trồng ở hầu hết các huyện,

thành, thị của tỉnh, từng bước được đầu tư, phát triển sản xuất theo hướng

hàng hóa.

Cây chuối Phấn Vàng được đánh giá là giống có chất lượng cao và có

tiềm năng phát triển của tỉnh Phú Thọ. Trong những năm qua, cây chuối Phấn

Vàng nuôi cấy mô được trồng, nghiên cứu tại vườn thí nghiệm trường Đại học

Nông lâm Thái Nguyên, đã cho thấy sự thích hợp về điều kiện sinh thái, cây

trồng sinh trưởng, phát triển tốt và có khả năng nhân rộng diện tích, phát triển

trên địa bàn các tỉnh miền núi phía Bắc. Tuy nhiên, để cây chuối Phấn Vàng

trồng trên diện rộng ở Thái Nguyên có thể sinh trưởng phát triển tốt, cho năng

suất cao, đem lại hiệu quả tối ưu về kinh tế, chúng tôi thực hiện đề tài

"Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống chuối Phấn Vàng

tại Thái Nguyên”. Đây là một đề tài nhỏ, nằm trong đề tài tổng thể, góp phần

đạt được mục tiêu nghiên cứu, phát triển giống chuối Phấn Vàng trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên cũng như cho các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc.

2. Mục đích, yêu cầu của đề tài

2.1. Mục đích

Nghiên cứu ảnh hưởng của tổ hợp phân bón, biện pháp canh tác đến

sinh trưởng, phát triển của cây chuối Phấn Vàng; sử dụng một số biện pháp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

kỹ thuật để xác định tổ hợp phân bón lót, khoảng cách trồng và biện pháp

chăm sóc thích hợp nhất cho sự sinh trưởng, phát triển của cây chuối Phấn

Vàng nuôi cấy mô tại Thái Nguyên, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và

hiệu quả kinh tế trong sản xuất tại tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Yêu cầu

Đánh giá ảnh hưởng của khoảng cách trồng và tổ hợp phân bón lót đến

sinh trưởng, phát triển của giống chuối Phấn Vàng.

Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp canh tác và phân bón đến

sinh trưởng, phát triển và năng suất cây chuối Phấn Vàng.

Theo dõi, đánh giá tình hình sâu, bệnh hại.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa trong việc định hướng sản

xuất và thâm canh cây chuối Phấn Vàng nuôi cấy mô. Lựa chọn được biện

pháp kỹ thuật canh tác thích hợp, góp phần nâng cao năng suất, phẩm chất

chuối Phấn Vàng trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

3.2. Ý nghĩa khoa học

Bổ sung tư liệu để xây dựng hoàn thiện quy trình kỹ thuật thâm canh

trong sản xuất chuối Phấn Vàng tại tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

4

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Cơ sở khoa học và thực tiễn

Cây chuối là loại cây ăn quả nhiệt đới, ngắn ngày, khả năng thích nghi

rộng, sau trồng 12 - 24 tháng là đã cho thu hoạch, cho sản lượng khá cao,

trung bình có thể đạt năng suất 20-30 tấn/ha. Chuối có giá trị kinh tế khá lớn

và là mặt hàng xuất khẩu của nhiều nước. Bên cạnh đó, chuối cũng là cây có

giá trị dinh dưỡng cao: gồm nhiều chất bột, chất đạm, chất xơ, sinh tố và

khoáng chất. Đặc biệt chuối có hàm lượng kali rất cao và cả 10 loại axit amin

thiết yếu của cơ thể. Theo Viện Nghiên Cứu và Phát Triển Nông Nghiệp

Malaysia (MARDI), chuối là loại trái cây duy nhất hội tụ đầy đủ thành phần

những chất dinh dưỡng cần thiết cho con người.

Ở nước ta, điều kiện khí hậu, đất đai thuận lợi cho cây chuối phát triển.

Sản lượng chuối hàng năm khá cao, ngoài việc tiêu thụ nội địa, chúng ta còn

xuất khẩu một lượng khá lớn. Tuy vậy, so với nhiều nước xuất khẩu chuối thì

năng suất trồng chuối nước ta còn thấp. Do việc trồng chuối ở nước ta hiện

nay chưa áp dụng được những biện pháp kỹ thuật hợp lý trong sản xuất, chủ

yếu sản xuất theo phương pháp truyền thống, chưa được đầu tư nhiều.

Cây chuối được trồng từ vật liệu nuôi cấy mô có các ưu điểm nổi bật:

sạch bệnh, cây sinh trưởng khỏe, đồng đều, chất lượng đảm bảo như cây mẹ.

Qua nghiên cứu sự sinh trưởng, phát triển của cây chuối nuôi cấy mô để phát

hiện các biểu hiện hình thái, các hiện tượng sinh lý của cây, nhằm xác định

được giai đoạn, chu kỳ sinh trưởng khác nhau của cây, trên cơ sở đó nghiên

cứu, áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác, có ảnh hưởng tốt đến năng suất,

chất lượng chuối. Hiện nay cây chuối trồng từ cây nuôi cấy mô tế bào rất phổ

biến trên thế giới và đã được áp dụng tại một số vùng trồng chuối thâm canh:

Hưng Yên, Hải Dương, Hà Nội…

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

5

Thái Nguyên là một trong những địa phương có điều kiện thuận lợi để

phát triển cây chuối, đã hình thành một số khu vực sản xuất chuối theo hướng

hàng hoá, việc nghiên cứu, phát triển những giống chuối có chất lượng cao là

cần thiết. Đề tài được triển khai sẽ góp phần xây dựng được quy trình kỹ thuật

thâm canh hợp lý, phù hợp với điều kiện tự nhiên của tỉnh và góp phần nâng

cao năng suất, chất lượng sản phẩm chuối, đem lại hiệu quả cao nhất.

1.2. Nguồn gốc, phân loại và một số giống chuối phổ biến ở Việt Nam

1.2.1. Nguồn gốc và phân bố

Cây chuối được con người sớm biết đến và được đưa về trồng cách đây

3000-4000 năm. Là thức ăn chính của người nguyên thủy, khi chuyển từ hình

thức hái lượm sang trồng tỉa, con người đã biết đưa cây chuối về trồng.

Về nguồn gốc cây chuối, nhiều tác giả nghiên cứu đã thống nhất là

chuối có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới Đông Nam Á, Ấn Độ, Nê Pan, Miến

Điện, bán đảo Đông Dương, Malaixia, Philippin...

Từ vùng khởi sinh cây chuối được đưa đi theo 2 đường:

- Phát triển về phía Tây: Ấn Độ - Ả Rập - Trung Mỹ - Nam Mỹ.

- Phát triển về phía Đông: Indonesia - châu Úc, Tân Ghinê và các quần

đảo Thái Bình Dương, Trung Mỹ.

Cây chuối được trồng ở Nam Ấn Độ khoảng 500 năm trước công

nguyên và được đưa đến Malaixia qua Madagascar rồi chuyển dịch về

phương đông qua Thái Bình Dương đến Nhật Bản và Samoa ở miền trung

Thái Bình Dương khoảng 1.000 năm sau công nguyên. Chuối được du nhập

vào Đông Phi khoảng 500 năm sau công nguyên và được ổn định ở Tây Phi

khoảng 1400 năm sau công nguyên, có mặt ở vùng Carib và Mỹ La Tinh sau

năm 1500 sau công nguyên. Cuối thế kỷ XI cây chuối đã được trồng phổ biến

khắp các vùng nhiệt đới.