Nghiên Cứu Một Số Bệnh Hại Lá Thường Gặp Trên Cây Làm Thuốc Và Đưa Ra Biện Pháp Phòng Trừ Tại Vườn Quốc Gia Ba Vì

1

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, em

còn nhận đƣợc sự dạy bảo tận tình của các thầy cô giáo và sự giúp đỡ của gia

đình cùng các cơ quan tập thể.

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Thầy giáo hƣớng dẫn TS.

Nguyễn Thành Tuấn, đã tận tình, tâm huyết hƣớng dẫn và giúp đỡ em trong quá

trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp.

Nhân dịp này, em cũng xin trân trọng cảm ơn ban lãnh đão, các cán bộ của

vƣờn quốc gia Ba Vì đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn

thành tốt công việc trong thời gian thực tập tốt nghiệp tại vƣờn quốc gia Ba Vì .

Sau cùng, em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã tận tình hƣớng

dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình 4 năm học tập, nghiên cứu và rèn luyện tại

trƣờng Đại học Lâm nghiệp.

Em xin chân thành cảm ơn !

Xuân Mai, ngày 31 tháng 5 năm 2016

Sinh viên

Đặng Ngọc huyền

2

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 1

PHẦN 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................. 3

1.1. Tình hình nghiên cứu bệnh cây trên thế giới ................................................. 3

1.2. Tình hình nghiên cứu bệnh cây trong nƣớc ................................................... 4

1.3. Tình hình nghiên cứu cây làm thuốc và bệnh hại lá cây làm thuốc............... 5

PHẦN 2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN

CỨU ...................................................................................................................... 7

2.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................... 7

2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................................. 7

2.1.2. Địa hình, địa thế .......................................................................................... 7

2.1.3. Khí hậu, thủy văn ........................................................................................ 8

2.1.4. Đất và thổ nhƣỡng....................................................................................... 9

2.1.5. Tài nguyên đa dạng sinh học..................................................................... 10

2.2.3 Sản xuất lâm nghiệp................................................................................... 12

2.2.6. Giáo dục, văn hoá, y tế, du lịch................................................................. 13

PHẦN III. MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU... 15

3.1. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 15

3.1.1. Mục tiêu chung.......................................................................................... 15

3.3. Địa điểm, thời gian nghiên cứu.................................................................... 15

3.4. Nội dung nghiên cứu.................................................................................... 15

3.5. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................. 16

PHẦN IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................ 21

4.1. Tỷ lệ bị bệnh và mức độ gây hại lá cây thuốc tại VQG Ba Vì .................... 21

3

4.2. Danh lục vật gây bệnh trên lá cây làm thuốc tại VQG Ba Vì...................... 22

4.3 Đặc điểm nhận biết bệnh hại lá trên một số cây làm thuốc .......................... 24

4.3.1. Bệnh khô xám lá cây Lƣợc vàng............................................................... 24

4.3.2. Bệnh đốm lá cây Chóc gai ........................................................................ 25

4.3.3. Bệnh rỉ sắt lá Sâm sắn ............................................................................... 27

4.3.4. Bệnh đốm lá Bƣởi bung do Tảo................................................................ 29

4.3.5. Bệnh đốm lá Thiên niên kiện do Tảo........................................................ 30

4.3.6. Bệnh khô lá Thiên niên kiện ..................................................................... 32

4.4 Ảnh hƣởng một số yếu tố sinh thái tới mức độ bị bệnh hại lá cây thuốc........ 33

4.4.1. Ảnh hƣởng của địa hình đến mức độ gây hại của bệnh............................ 33

4.4.2. Ảnh hƣởng của mật độ cây trồng tới mức độ bị bệnh............................... 35

4.5. Đề xuất biện pháp phòng trừ bệnh hại lá trên một số cây làm thuốc tại VQG

Ba Vì.................................................................................................................... 36

PHẦN 5. KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ........................................... 40

5.1. Kết luận ........................................................................................................ 40

5.2. Tồn tại........................................................................................................... 41

5.3. Kiến nghị...................................................................................................... 41

TÀI LIỆU THAM KHẢO

4

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Tên bảng Trang

1 Bảng 2.1. Các nhóm công dụng của hệ thực vật tại VQG

Ba Vì

10

2 Bảng mẫu 01. Đặc điểm ô tiêu chuẩn 17

3 Bảng mẫu 02. Điều tra mức độ hại lá cây thuốc 18

4 Bảng 4.1. Tỷ lệ bị bệnh và mức độ gây hại lá cây thuốc

tại VQG Ba Vì

21

5 Bảng 4.2 Danh lục vật gây bệnh và cây chủ 23

6 Bảng 4.3. Ảnh hƣởng của địa hình tới mức độ bị bệnh 34

7 Bảng 4.4 Ảnh hƣởng của mật độ cây trồng tới mức độ bị

bệnh

35

5

DANH MỤC CÁC HÌNH

STT Tên hình Trang

1 Hình 4.1.Triệu chứng bệnh khô héo lá Lƣợc vàng 25

2 Hình 4.2. Cơ quan sinh sản của nấm gây bệnh 25

3 Hình 4.3. Triệu chứng bệnh đốm lá Chóc gai 26

4 Hình 4.4. Cơ quan sinh sản của nấm gây bệnh trên lá

Chóc gai

26

5 Hình 4.5. Triệu chứng bệnh rỉ sắt lá Sâm sắn 27

6 Hình 4.6. Cơ quan sinh sản của nấm rỉ sắt liền kim (a,b) 28

7 Hình 4.7. Triệu chứng bệnh đốm lá Bƣởi bung do Tảo rỉ

gáy ra

29

8 Hình 4.8. Tảo rỉ gây bệnh đốm lá Bƣởi bung 30

9 Hình 4.9. Triệu chứng bệnh đốm lá Thiên niên kiện do

Tảo rỉ gây ra

31

10 Hình 4.10. Tảo rỉ (Cephaleuros viescens Kunze) 31

11 Hình 4.11. Triệu chứng bệnh khô lá Thiên niên kiện 32

12 Hình 4.12. Cơ quan sinh sản của nấm gây bệnh khô lá

Thiên niên kiện

33

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Việt Nam là một nƣớc nhiệt đới, hệ thực vật có tính đa dạng cao, rừng và

đất rừng chiếm 2/3 diện tích cả nƣớc. Thực vật rừng là nguồn tài nguyên thiên

nhiên có thể tái tạo, cung cấp cho con ngƣời từ lƣơng thực, thực phẩm đến các

vật liệu sử dụng hàng ngày. Trong đó, cây làm thuốc là tài nguyên thực vật có

giá trị thiết thực nhất cho cộng đồng địa phƣơng trong việc phòng chữa bệnh,

ngoài ra nó còn có giá trị bảo tồn nguồn gen, cung cấp cho lĩnh vực dƣợc học,…

Theo thống kê chƣa đầy đủ, nƣớc ta có khoảng 10.000 loài thực vật có mạch đã

đƣợc mô tả, trong đó có đến 1/3 số loài cây cỏ đã và đang đƣợc sử dụng để làm

thuốc chữa bệnh.

Trải qua lịch sử hơn bốn nghìn năm hình thành và phát triển, nhân dân ta đã

không ngừng tìm tòi, nghiên cứu, tích lũy kinh nghiệm về mọi mặt trong cuộc

sống. Đặc biệt là việc sử dụng các cây cỏ quanh mình để chăm sóc, bảo vệ sức

khỏe cho bản thân, cho gia đình và cho cả cộng đồng. Trong những năm gần

đây, dƣới áp lực của phát triển kinh tế và sự bùng nổ dân số nên nguồn tài

nguyên rừng nói chung, cây thuốc nói riêng đang bị suy thoái nghiêm trọng.

Những cây thuốc có giá trị đƣợc thƣơng mại hóa, cung cấp cho các thầy lang,

những công ty dƣợc phẩm với giá thành ngày càng cao. Các hoạt động khai thác,

sử dụng bừa bãi không hợp lý, nhiều loài cây thuốc đang đứng trên bờ vực tuyệt

chủng, những tri thức sử dụng đang bị thất truyền. Bên cạnh đó, việc gây trồng

và nghiên cứu bệnh hại của các loài cây thuốc còn hạn chế, chƣa đáp ứng đƣợc

nhu cầu của thị trƣờng cũng là nguy cơ rất lớn đối với sự tồn tại và phát triển

của các loài cây làm thuốc giá trị .

Các Vƣờn Quốc gia (VQG) và khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) gần nhƣ là

thành lũy vững chắc nhất bảo vệ cho tƣơng lai của các loài động thực vật nói

chung, cây thuốc nói riêng cũng đang bị xâm hại. Trong số đó có VQG Ba Vì có

diện tích rừng trồng và rừng tự nhiên lớn với 1.407,0 ha. Thành phần các loài

cây làm thuốc tại đây rất phong phú và đa dạng nhƣng đang đối mặt với nhiều