Nghiên cứu một số bất cập về nội dung và cấu trúc chương trình hóa học lớp 10 (nâng cao) hiện hành và đề xuất một số giải pháp khắc phục.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA HÓA



TẠ THỊ KIM DUNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BẤT CẬP VỀ NỘI DUNG VÀ CẤU TRÚC

CHƢƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 (NÂNG CAO) HIỆN HÀNH

VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN SƢ PHẠM

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2015

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA HÓA



NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BẤT CẬP VỀ NỘI DUNG VÀ CẤU TRÚC

CHƢƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 (NÂNG CAO) HIỆN HÀNH VÀ

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN SƢ PHẠM

Lớp : 11SHH

SVTH : Tạ Thị Kim Dung

GVHD : ThS. Nguyễn Thị Lan Anh

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2015

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích - nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................2

2.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................................2

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................................2

3. Khách thể - đối tƣợng nghiên cứu...........................................................................2

3.1. Khách thể nghiên cứu...........................................................................................2

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu...........................................................................................2

4. Phƣơng pháp nghiên cứu.........................................................................................2

4.1. Nghiên cứu lý luận ...............................................................................................2

4.2. Điều tra cơ bản và trao đổi kinh nghiệm..............................................................2

4.3. Phƣơng pháp hỏi ý kiến chuyên gia .....................................................................3

4.4. Phƣơng pháp toán học..........................................................................................3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÝ LUẬN .....................................................4

1.1. Mục tiêu, nguyên lí, phƣơng pháp giáo dục THPT .............................................4

1.2.1. Về kiến thức ......................................................................................................4

1.2.2. Về kĩ năng .........................................................................................................5

1.2.3. Về thái độ ..........................................................................................................6

1.3. Đổi mới các yếu tố cơ bản của chƣơng trình giáo dục phổ thông ......................6

1.3.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học....................................6

1.3.2. Những định hƣớng đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông ..............................8

1.3.2.1. Chuyển từ chƣơng trình định hƣớng nội dung dạy học sang chƣơng trình

định hƣớng năng lực....................................................................................................8

1.3.2.2. Định hƣớng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực của chƣơng trình giáo

dục cấp trung học phổ thông .....................................................................................15

1.3.3. Mối quan hệ giữa năng lực với kiến thức, kỹ năng, thái độ ...............................23

1.4. Mối quan hệ giữa chƣơng trình và sách giáo khoa ...........................................24

1.4.1. Chƣơng trình giáo dục.....................................................................................24

1.4.2. Sách giáo khoa ................................................................................................26

1.5. Vai trò và chức năng của sách giáo khoa hóa học ............................................27

1.5.1. Vai trò của sách giáo khoa Hóa học phổ thông...............................................27

1.5.2. Chức năng của sách giáo khoa hóa học ..........................................................28

Chƣơng 2: NGHIÊN CỨU CHƢƠNG TRÌNH SÁCH GIÁO KHOA HÓA HỌC

LỚP 10 HIỆN HÀNH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.........................29

2.1. Nguyên tắc xây dựng chƣơng trình hóa học phổ thông hiện hành ...................29

2.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính khoa học (bao gồm cả tính cơ bản và tính hiệu quả)

...................................................................................................................................29

2.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính tƣ tƣởng..................................................................30

2.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn và giáo dục kỹ thuật tổng hợp.................31

2.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính sƣ phạm..................................................................32

2.1.4.1. Nguyên tắc phân tán các khó khăn...............................................................32

2.1.4.2. Nguyên tắc đƣờng thẳng và nguyên tắc đồng tâm.......................................33

2.1.4.3. Nguyên tắc phát triển các khái niệm.............................................................33

2.1.4.4. Nguyên tắc bảo đảm tính lịch sử.................................................................34

2.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đặc trƣng bộ môn ...................................................34

2.2. So sánh chƣơng trình hóa học lớp 10 chuẩn và nâng cao.................................34

2.2.1. Nhận xét chung về chƣơng trình cơ bản và nâng cao lớp 10..........................38

2.3. Phân tích chƣơng trình hóa học lớp 10 nâng cao ..............................................39

2.3.1. Phân phối chƣơng trình môn hóa học lớp 10 nâng cao...................................39

2.3.2. Phân tích chƣơng trình Hóa học lớp 10 nâng cao hiện hành ..........................40

2.4. Phân tích sách giáo khoa hóa học hiện hành......................................................43

2.5. Phân tích ý kiến của giáo viên về nội dung cấu trúc chƣơng trình hóa học lớp 10

nâng cao.....................................................................................................................47

Chƣơng 3: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH SÁCH

GIÁO KHOA HÓA HỌC LỚP 10 SAU NĂM 2015 ...............................................51

3.1.1. Về phƣơng pháp trình bày...............................................................................51

3.1.2. Những kiến thức hóa học cần bổ sung vào nội dung chƣơng trình,

sách giáo khoa hóa học lớp 10 ..................................................................................60

3.1.3. Những kiến thức hóa học cần trình bày rõ ràng, chính xác, khoa học............62

3.1.4. Những kiến thức hóa học nên giảm tải trong chƣơng trình ............................65

3.1.5. Xây dựng hệ thống bài tập trong sách giáo khoa...........................................66

3.2. Đánh giá những đề xuất xây dựng chƣơng trình Hóa học lớp 10

sau năm 2015.............................................................................................................73

3.2.1. Mục đích đánh giá...........................................................................................73

3.2.2. Thời gian .........................................................................................................73

3.2.3. Đối tƣợng đánh giá..........................................................................................73

3.2.4. Nội dung đánh giá ...........................................................................................73

3.2.5. Kết quả đánh giá..............................................................................................73

3.2.6. Nhận xét kết quả đánh giá...............................................................................78

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................79

1. Kết luận .................................................................................................................79

2. Kiến nghị...............................................................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................82

PHỤ LỤC..................................................................................................................84

DANH MỤC HÌNH ẢNH VÀ ĐỒ THỊ

Hình 2.1. Sách Hóa học 10 NC.................................................................................43

Hình 2.2. Hình ảnh minh họa bài học có sự kết hợp giữa kênh chữ

và kênh hình ..............................................................................................................44

Hình 2.3. Cách trình bày ở mỗi chƣơng....................................................................45

Hình 2.4. Cách trình bày ở mỗi bài...........................................................................46

Hình 2.5. Ý iến của giáo viên về mức độ cần thiết của việc đổi mới

chƣơng trình sách giáo khoa hóa học lớp 10 ............................................................50

Hình 3.1. Quy luật biến đổi tuần hoàn một số đại lƣợng vật lý và

tính chất của các nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn .....................................52

Hình 3.2. Mô hình của nguyên tử .............................................................................53

Hình 3.3. Các kim loại nhóm IA...............................................................................53

Hình 3.4. Các nguyên tố hóa học của 3 phân nhóm chính trong bảng

hệ thống tuần hoàn ....................................................................................................54

Hình 3.5. Năng lƣợng ion hóa thứ nhất của các nguyên tố nhóm A.........................55

Hình 3.6. Sự hình thành ion của một số nguyên tử...................................................56

Hình 3.7. Thí nghiệm tính tẩy màu của nƣớc Javen .................................................58

Hình 3.8a. Chuẩn bị 4 cốc thủy tinh .........................................................................61

Hình 3.8b. Trà chanh đổ vào cốc 1 thành dung dịch không màu .............................61

Hình 3.8c. Trà chanh đổ vào cốc 2 thành dung dịch màu xanh đen .........................61

Hình 3.8d. Trà chanh đổ vào cốc 3 xuất hiện kết tủa vàng.......................................61

Hình 3.9a. Cho dung dịch axit clohidric vào chai thủy tinh ....................................62

Hình 3.9b. Cho magiê vào quả bóng bay..................................................................62

Hình 3.9c. Đổ magiê vào chai đựng dịch axit ..........................................................62

Hình 3.9d. Quả bóng từ từ đƣợc thổi to ....................................................................62

Hình 3.10. Phân tử CO2 ...........................................................................................................................................63

Đồ thị 3.1. Phần trăm ý kiến của giáo viên về các đề xuất trong việc xây dựng lại

chƣơng trình sách giáo khoa .....................................................................................77

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. So sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình định hướng

nội dung và chương trình định hướng năng lực .......................................................11

Bảng 1.2. Các nhóm nội dung phát triển các lĩnh vực năng lực ..............................15

Bảng 1.3. Định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất của chương trình giáo dục

phổ thông...................................................................................................................16

Bảng 1.4. Định hướng chuẩn đầu ra về các năng lực chung của chương trình

giáo dục phổ thông....................................................................................................19

Bảng 2.1. Nội dung các chương và sự phân bố các tiết học ở 2 chương trình

chuẩn và nâng cao ....................................................................................................35

Bảng 2.2. Phân phối chương trình môn hóa học lớp 10 nâng cao ...........................39

Bảng 2.3. Kết quả điều tra nhận xét của giáo viên về cấu trúc, nội dung chương

trình hóa học lớp 10 (nâng cao). ..............................................................................48

Bảng 3.1. Kết quả khảo sát ý kiến giáo viên về những nội dung đề xuất xây dựng

chương trình hóa học lớp 10.....................................................................................73

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮC

THPT : trung học phổ thông

THCS : trung học cơ sở

GV : giáo viên

HS : học sinh

SGK : sách giáo khoa

NC : nâng cao

PT : phổ thông

Đại học Đà Nẵng Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Khoa Hóa

NHIỆM VỤ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Họ và tên sinh viên: TẠ THỊ KIM DUNG

Lớp : 11SHH

1. Tên đề tài: “NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BẤT CẬP VỀ NỘI DUNG VÀ CẤU

TRÚC CHƢƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 (NÂNG CAO) HIỆN HÀNH

VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC”

2. Nguyên liệu, dụng cụ và thiết bị

- Các tài liệu tham khảo liên quan đến việc đổi mới chƣơng trình sách giáo khoa sau

năm 2015.

- Sách giáo khoa Hóa học lớp 10, các tài liệu liên quan đến nội dung trong chƣơng

trình sách giáo khoa Hóa học lớp 10.

3. Nội dung nghiên cứu

- Nghiên cứu nội dung cấu trúc chƣơng trình sách giáo khoa Hóa học lớp 10.

- Điều tra những bất cập về nội dung và chƣơng trình sách giáo khoa Hóa học lớp

10 (nâng cao).

- Đƣa ra ý kiến đề xuất cho việc xây dựng chƣơng trình và sách giáo khoa Hóa học

lớp 10 sau năm 2015.

4. Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Lan Anh

5. Ngày giao đề tài : Tháng 7/2014

6. Ngày hoàn thành : Tháng 4/2015

Chủ nhiệm khoa Giáo viên hƣớng dẫn

(Ký và ghi rõ họ tên) (Ký và ghi rõ họ tên)

Sinh viên đã hoàn thành và nộp báo cáo về cho Khoa ngày 27 tháng 4 năm 2015

Kết quả điểm đánh giá

Ngày…tháng…năm 2015

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

(Ký và ghi rõ họ tên)

LỜI CẢM ƠN

Lần đầu tiên làm quen với công việc nghiên cứu, em đã gặp không ít khó

khăn trong suốt quá trình thực hiện. Tuy nhiên em đã nhận đƣợc nhiều sự ủng hộ,

giúp đỡ của quý thầy cô trong khoa Hóa và đặc biệt là cô giáo hƣớng dẫn.

Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn cô giáo ThS.

Nguyễn Thị Lan Anh đã tận tình chỉ dẫn và động viên em trong suốt thời gian thực

hiện khóa luận này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo giảng dạy bộ môn đã dạy dỗ và

dìu dắt em trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trƣờng. Cảm ơn các thầy cô ở

các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Ngãi đã hỗ trợ cho

em để em hoàn thành luận văn này.

Tuy nhiên, do thời gian hạn hẹp và trình độ của bản thân nên đề tài không

tránh khỏi những sai sót, hạn chế. Do đó, em mong thầy cô góp ý để em hoàn thiện

hơn các kĩ năng nghiên cứu khoa học của mình.

Cuối cùng em kính chúc thầy cô luôn dồi dào sức khỏe, đạt nhiều thành công

trong cuộc sống.

Đà nẵng, ngày 27 tháng 4 năm 2015

Sinh Viên

Tạ Thị Kim Dung

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hóa học là một ngành khoa học thực nghiệm, có vai trò quan trọng trong

cuộc sống và cần thiết đối với các ngành khoa học công nghệ khác. Kho tàng kiến

thức Hóa học vô cùng to lớn và ngày càng đƣợc mở rộng cùng sự phát triển của

nhân loại. Vì vậy, việc xây dựng chƣơng trình, sách giáo khoa môn Hóa học ở bậc

phổ thông cho học sinh là rất quan trọng để làm sao chƣơng trình, sách giáo khoa

vừa cung cấp những kiến thức cơ bản và ứng dụng của khoa học Hóa học, vừa cập

nhật đƣợc các kiến thức mới, vừa phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh và

đảm bảo tính liên thông ở các cấp học.

Nhìn chung, nội dung chƣơng trình, sách giáo khoa môn Hóa học (nâng cao)

hiện nay đã có nhiều điểm mới cải tiến hơn so với chƣơng trình, sách giáo khoa

trƣớc đây và cũng đã có những tham khảo so với chƣơng trình Hóa học của một số

nƣớc và giáo trình bậc Đại học . Tuy nhiên, trƣớc yêu cầu phát triển nguồn nhân lực

chất lƣợng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, trƣớc sự

phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ và khoa học giáo dục, trƣớc những

đòi hỏi hội nhập quốc tế, chƣơng trình và sách giáo khoa hiện hành đã bộc lộ một số

hạn chế, bất cập. Nghị quyết 29 của Ban Chấp Hành Trung ƣơng Đảng khẳng định:

Phải chuyển đổi căn bản toàn bộ nền giáo dục từ chủ yếu nhằm trang bị kiến thức

sang phát triển phẩm chất và năng lực ngƣời học, biết vận dụng tri thức vào giải

quyết các vấn đề thực tiễn; chuyển nền giáo dục nặng về dạy chữ, ứng thí sang một

nền giáo dục thực học, thực nghiệm.

Trong bối cảnh toàn bộ ngành giáo dục đang chuẩn bị một công cuộc đổi mới

toàn diện trong đó có đổi mới chƣơng trình sách giáo khoa, tôi chọn “ NGHIÊN

CỨU MỘT SỐ BẤT CẬP VỀ NỘI DUNG VÀ CẤU TRÚC CHƢƠNG TRÌNH

HÓA HỌC LỚP 10 (NÂNG CAO) HIỆN HÀNH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI

PHÁP KHẮC PHỤC” là đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình. Tôi hi

vọng rằng kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là những ý kiến đƣợc các nhà nghiên

cứu, biên soạn chƣơng trình sách giáo khoa lƣu ý, quan tâm, sử dụng và sẽ là tài liệu