Nghiên cứu kinh tế hộ trong mô hình xây dựng nông thôn mới của huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THU TRANG

NGHIÊN CỨU KINH TẾ HỘ

TRONG MÔ HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

CỦA HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THU TRANG

NGHIÊN CỨU KINH TẾ HỘ

TRONG MÔ HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

CỦA HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

Chuyên ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS DƢƠNG VĂN SƠN

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn

này là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự

giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích

dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Giang, ngày tháng năm 2014

Tác giả

Hoàng Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã đƣợc nhiều sự

giúp đỡ nhiệt tình của các đơn vị,cá nhân trong và ngoài trƣờng.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến

PGS.TS.Dƣơng Văn Sơn, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, định hƣớng và

giúp đỡ tôi về chuyên môn trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành

luận văn tốt nghiệp này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể các thầy cô giáo trong Phòng QLĐT

Sau Đại học, Trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi thực hiện tốt đề tài này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, cán bộ Trung tâm Khuyến

nông tỉnh Hà Giang, UBND huyện Bắc Quang, UBND các xã, đặc biệt là 3

xã: Đồng Yên, Vĩnh Phúc, Vĩnh Hảo, các ban ngành đoàn thể đã quan tâm,

tạo điều kiện giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này.

Tôi xin chân thành cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình ngƣời

thân, anh em, và bạn bè, những ngƣời luôn ủng hộ, động viên và tạo điều kiện cho

tôi trong quá trình học tập, công tác và thực hiện luận văn.

Trong quá trình thực hiện đề tài khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu

sót. Kính mong đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, đồng nghiệp và

bạn đọc để luận văn đƣợc hoàn chỉnh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Giang, ngày tháng năm2014

Tác giả

Hoàng Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ....................................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... vi

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu chung.............................................................................................. 2

3. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

4. Ý nghĩa của đề tài.......................................................................................... 2

Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4

1.1. Khái niệm và thuật ngữ liên quan .............................................................. 4

1.1.1. Khái niệm về hộ, hộ nông dân, kinh tế hộ nông dân .............................. 4

1.1.2. Vai trò của kinh tế nông hộ gắn với xây dựng nông thôn mới ............... 7

1.1.3. Đặc điểm và nội dung hoạt động của kinh tế hộ..................................... 7

1.1.4. Khái niệm nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới ............... 8

1.1.5. Khái niệm sinh kế.................................................................................. 10

1.1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển kinh tế hộ............................... 10

1.2. Thực tiễn phát triển kinh tế hộ ................................................................. 13

1.2.1. Kinh nghiệm và tình hình phát triển kinh tế hộ ở các nƣớc trên thế giới. .... 14

1.2.2. Xu hƣớng phát triển khinh tế nông hộ .................................................. 14

1.2.3. Kinh nghiệm và tình hình phát triển kinh tế hộ ở Việt Nam ................ 15

1.2.4. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam................... 19

1.3. Mô tả địa bàn nghiên cứu......................................................................... 24

Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU .............................................................................. 30

2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 30

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 31

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

2.3. Tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................... 31

2.3.1. Tiếp cận nghiên cứu .............................................................................. 31

2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................... 31

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 35

3.1. Thực trạng phát triển kinh tế hộ tại địa bàn nghiên cứu .......................... 35

3.1.1. Thực trạng chung về kinh tế hộ của huyện năm 2013 .......................... 35

3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ tại 3 xã điều tra.................................. 37

3.2. Một số nhân tố ảnh hƣởng đến kết quả sản xuất nông - lâm nghiệp

của hộ .............................................................................................. 72

3.2.1. Ảnh hƣởng trình độ học vấn, nguồn gốc và thành phần dân tộc của

chủ hộ nghiên cứu........................................................................... 72

3.2.2. Ảnh hƣởng của yếu tố thị trƣờng đến sản xuất của hộ ......................... 73

3.2.3. Ảnh hƣởng của một số yếu tố đến sản xuất của hộ............................... 75

3.3. Những thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức đối với phát triển

kinh tế hộ trong xây dựng NTM ..................................................... 77

3.3.1. Thuận lợi ............................................................................................... 77

3.3.2. Khó khăn ............................................................................................... 78

3.3.3. Cơ hội.................................................................................................... 79

3.3.4. Thách thức............................................................................................. 80

3.4. Định hƣớng và giải pháp phát triển kinh tế hộ ........................................ 81

3.4.1. Định hƣớng phát triển trong những năm tới ......................................... 81

3.4.2. Giải pháp phát triển kinh tế hộ trong xây dựng NTM .......................... 81

...................................................................... 86

1. Kết luận ....................................................................................................... 86

2. Kiến nghị..................................................................................................... 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 90

Phụ lục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Ký hiệu viết tắt Nghĩa

ATSH : An toàn sinh học

BQ : Bình quân

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

ĐVT : Đơn vị tính

KHKT : Khoa học kỹ thuật

LĐ : Lao động

NTM : N ông thôn mới

SLBQ : Sản lƣợng bình quân

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TN : Thu nhập

UBND : Ủy ban nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu về phát triển kinh tế nông nghiệp của hộ năm

2012 - 2013 ..................................................................................... 35

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu chung ....................................... 37

........................................................................... 38

Bảng 3.4. Một số chỉ tiêu về kết quả sản xuất trong kinh tế hộ nghiên

cứu xã ............................................................................ 39

Bảng 3.5. Một số chỉ tiêu về kết quả

............................................................................ 40

Bảng 3.6. Một số chỉ tiêu về kết quả sản xuất trong kinh tế hộ nghiên

cứu xã Vĩnh Hảo qua 3 năm ........................................................... 42

Bảng 3.7. Tình hình chủ hộ............................................................................. 43

Bảng 3.8. Thông tin cơ bản về nhóm hộ......................................................... 45

Bảng 3.9. Một số chỉ tiêu về lao động và nhân khẩu của hộ .......................... 48

Bảng 3.10. Tỷ lệ lao động trong độ tuổi của nhóm hộ ................................... 48

Bảng 3.11. Trình độ học vấn của chủ hộ ........................................................ 49

Bảng 3.12.Thực trạng cơ cấu đất đai của hộ................................................... 51

Bảng 3.13. Vốn sản xuất bình quân của hộ..................................................... 52

Bảng 3.14. Vốn bình quân của hộ................................................................... 53

Bảng 3.16. Kết quả sản xuất một số cây trồng chính của hộ .......................... 58

Bảng 3.17. Kết quả sản xuất và thu nhập từ cây lâm nghiệp của hộ .............. 61

Bảng 3.18. Những khó khăn trong sản xuất nông nghiệp của hộ ................... 62

Bảng 3.19. Kết quả sản xuất một số loại vật nuôi chính của hộ ..................... 66

Bảng 3.20. Phƣơng thức sử dụng sản phẩm ngành chăn nuôi của hộ ............ 67

Bảng 3.21. Tổng thu nhập phi nông nghiệp của hộ ........................................ 70

Bảng 3.22. Cơ cấu thời gian dành cho hoạt động sản xuất của hộ ................. 71

Bảng 3.23. Phƣơng thức tiêu thụ một số sản phẩm của hộ............................. 73

Bảng 3.24. Ảnh hƣởng của một số yếu tố đến sản xuất của hộ ...................... 75

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

Bảng 3.25. Đánh giá sự cần thiết của xây dựng NTM trong phát triển

kinh tế hộ......................................................................................... 76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Cơ cấu sử dụng đất của hộ điều tra năm 2013 ................................ 52

Hình 3.2. Hình thể hiện phần trăm các khó khăn trong sản xuất nông

nghiệp của hộ .................................................................................. 66

Hình 3.3. Cơ cấu % đánh giá sự cần thiết của xây dựng NTM trong phát

triển kinh tế hộ.................................................................................. 77