Nghiên Cứu Hiện Trạng Và Đề Xuất Giải Pháp Quản Lý Sử Dụng Bền Vững Lâm Sản Ngoài Gỗ Tại Hai Xã Háng Đồng Và Tà Xùa Thuộc Vùng Đệm Khu Rừng Đặc Dụng Tà Xùa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

------------------------

ĐÀO VĂN TƯỞNG

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

QUẢN LÝ, SỬ DỤNG BỀN VỮNG LÂM SẢN NGOÀI GỖ

TẠI HAI XÃ HÁNG ĐỒNG VÀ TÀ XÙA THUỘC VÙNG ĐỆM

KHU RỪNG ĐẶC DỤNG TÀ XÙA

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Hà Nội – 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

------------------------

ĐÀO VĂN TƯỞNG

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

QUẢN LÝ, SỬ DỤNG BỀN VỮNG LÂM SẢN NGOÀI GỖ

TẠI HAI XÃ HÁNG ĐỒNG VÀ TÀ XÙA THUỘC VÙNG ĐỆM

KHU RỪNG ĐẶC DỤNG TÀ XÙA

Chuyên ngành: Lâm học

Mã Số: 60.62.02.01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. TRẦN VIỆT HÀ

Hà Nội - 2012

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan mọi thông tin và số liệu được sử dụng trong luận văn

được thu thập công khai chính xác và có nguồn gốc rõ ràng. Các số liệu này

chưa được sử dụng cho công trình nghiên cứu khoa học hoặc bảo vệ cho học

vị nào.

Tác giả

Đào Văn Tưởng

ii

LỜI NÓI ĐẦU

Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới ban giám hiệu, khoa đào

tạo sau đại học Trường đại học Lâm nghiệp và toàn thể các thầy cô giáo đặc

biệt là TS. Trần Việt Hà là người hướng dẫn trực tiếp tôi thực hiện đề tài này.

Tôi xin chân thành cảm ơn đến Lãnh đạo Sở NN&PTNT, Chi cục Kiểm

lâm Sơn La, Ban quản lý rừng đặc dụng Tà Xùa đã tạo mọi điều kiện thuận

lợi cho tôi theo học và hoàn thiện bản Luận văn này. Tôi xin chân thành cảm

ơn đến cá nhân, những đồng nghiệp đã dành thời gian giúp đỡ tôi trong suốt

thời gian khảo sát thực địa, thu thập điều tra hiện trường và xữ lý số liệu trong

quá trình thực hiện đề tài.

Tôi cũng xin cảm ơn người dân, các cơ sở thu mua, chế biến hàng

LSNG tại hai xã Háng Đồng và Tà Xùa, tham gia các buổi họp, phỏng vấn,

cung cấp thông tin và đống góp nhiều ý kiến về các vấn đề liên quan đến đề

tài nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo, bộ phận chuyên môn

của UBND 2 xã Háng Đồng và Tà Xùa giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập,

cung cấp tài liệu, số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài.

Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng để hoàn thành đề tài nghiên cứu này

nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được

những ý kiến đống góp của các nhà khoa học và các đồng nghiệp để luận văn

tốt nghiệp này được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cản ơn.

Hà Nội, ngày tháng 9 năm 2012

Tác giả

Đào Văn Tưởng

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan......................................................................................................i

Lời mở đầu ........................................................................................................ii

Mục lục.............................................................................................................iii

Danh mục các chữ viết tắt................................................................................vi

Danh mục các bảng .........................................................................................vii

Danh mục các hình.........................................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1

Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................................... 3

1.1. Trên thế giới............................................................................................ 3

1.1.1. Khái niệm và phân loại LSNG......................................................... 3

1.1.2. Một số nghiên cứu về LSNG............................................................ 5

1.2. Ở trong nước ........................................................................................... 7

1.2.1. Khái niệm LSNG.............................................................................. 7

1.2.2. Một số chính sách liên quan đến LSNG.......................................... 8

1.2.3. Thực trạng về bảo tồn LSNG......................................................... 10

1.2.4. Thực trạng về phát triển và kinh doanh LSNG ............................. 11

Chương 2 MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...14

2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 14

2.1.1. Mục tiêu tổng quát......................................................................... 14

2.1.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................. 14

2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 14

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................... 14

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................... 14

2.3. Nội dung nghiên cứu............................................................................. 14

iv

2.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 15

2.4.1. Phương pháp kế thừa .................................................................... 15

2.4.2. Phương pháp điều tra thực địa ..................................................... 15

2.4.3. Phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia ........................ 15

2.4.4. Phương pháp chuyên gia............................................................... 15

2.4.5. Phương pháp phân tích hiệu quả kinh tế ..................................... 16

Chương 3 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC

NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 17

3.1. Điều kiện tự nhiên của khu rừng đặc dụng Tà Xùa .............................. 17

3.1.1. Lịch sử hình thành và phân khu chức năng .................................. 17

3.1.2. Vị trí địa lý..................................................................................... 18

3.1.3. Địa hình, địa mạo.......................................................................... 18

3.1.4. Thổ nhưỡng (Có bản đồ hiện trạng các loại đất tại vùng lõi khu rừng

đặc dụng Tà Xùa tại phần phụ biểu)....................................................... 19

3.1.5. Khí hậu, thủy văn .......................................................................... 20

3.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội khu rừng đặc dụng Tà Xùa.......................... 21

3.2.1. Dân số, dân tộc và lao động.......................................................... 21

3.2.2. Hiện trạng sản xuất nông, lâm nghiệp .......................................... 22

3.2.3. Cơ sở hạ tầng ................................................................................ 26

Chương 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 29

4.1. Đánh giá hiện trạng cây LSNG tại khu rừng đặc dụng Tà Xùa............ 29

4.1.1 Hiện trạng thảm thực vật tự nhiên tại khu rừng đặc dụng Tà Xùa 29

4.1.2. Hiện trạng tài nguyên cây LSNG tại khu rừng đặc dụng Tà Xùa. 32

4.2. Đánh giá các mối đe doạ tới tình hình quản lý cây LSNG tại khu vực

nghiên cứu................................................................................................. 36

4.2.1. Ảnh hưởng từ khai thác trái phép cây LSNG................................ 36

4.2.2. Ảnh hưởng từ khai thác trái phép gỗ, củi đun .............................. 41

v

4.2.3. Ảnh hưởng từ lửa rừng.................................................................. 43

4.2.4. Các mối đe dọa khác ..................................................................... 44

4.3. Đánh giá vai trò và nhu cầu phát triển câyLSNG đối với kinh tế hộ gia đình ...47

4.3.1. Đánh giá vai trò của cây LSNG đối với phát triển kinh tế hộ gia đình..... 47

4.3.2. Đánh giá nhu cầu phát triển cây LSNG tại địa bàn nghiên cứu... 48

4.3.3. Đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của một số mô hình phát triển cây

LSNG tại khu vực nghiên cứu. .................................................................. 54

4.4. Một số giải pháp quản lý bền vững tài nguyên LSNG tại khu vực ...... 57

4.4.1. Quan điểm đề xuất giải pháp ........................................................ 57

4.4.2. Các giải pháp đề xuất.................................................................... 58

KẾT LUẬN- TỒN TẠI – KHUYẾN NGHỊ ............................................... 64

1. Kết luận ....................................................................................................... 64

2. Tồn tại ......................................................................................................... 65

3. Khuyến nghị ................................................................................................ 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BTTN Bảo tồn thiên nhiên

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

UBND Uỷ ban nhân dân

LSNG Lâm sản ngoài gỗ

VCF Quỷ bảo tồn việt nam

PRA Phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia

của người dân (PRA)

FAO Tổ chức nông lương liên hiệp quốc

ĐDSH Đa dạng sinh học

QĐ- TTg Quyết định thủ tướng chính phủ

QĐ-UB Quyết định uỷ ban

TT- BNN Thông tư bộ nông nghiệp

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Nội dung Trang

3.1 Thống kê dân số và mật độ dân số năm 2011 21

3.2 Kết quả các hoạt động sản xuất nông nghiệp ở các xã năm 2011 24

4.1 Hình thức khai thác cây LSNG 37

4.2 Cơ cấu thu nhập trung bình của các hộ gia đình 47

4.3 Đánh giá cho điểm các loài thực vật cho LSNG phổ biến

nhằm lựa chọn để phát triển 53

4.4 Tổng thu chi (10 năm) đối với các loài cây LSNG (cây dài ngày) 54

4.5 Tổng hợp chỉ tiêu kinh tế cho các loài lựa chọn 55

4.6 Tổng thu chi đối với các loài cây hàng năm (cây ngắn ngày) 56

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Nội dung Trang

1.1 Phân nhóm các sản phẩm từ rừng và cây rừng 3

4.1 Điểm thu mua LSNG tại khu vực nghiên cứu 37

4.2 Các loại cây LSNG người dân thường xuyên khai thác 40

4.3 Biểu đồ tỷ trọng thu nhập trung bình các hộ gia đình 48