Nghiên cứu hiện trạng quản lý môi trường tại Công ty than Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

NGUYỄN VĂN NINH

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG TẠI

CÔNG TY THAN QUANG HANH, THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,

TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN MÔI TRƯỜNG

Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và Môi trường

Mã số: 8850101

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Văn Giới

Chữ ký của GVHD

Thái Nguyên – 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu do cá nhân tôi

thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Ngô Văn Giới, không sao

chép các công trình nghiên cứu của người khác. Số liệu và kết quả của luận văn

chưa từng được công bố ở bất kì một công trình khoa học nào khác.

Các thông tin thứ cấp sử dụng trong luận văn là có nguồn gốc rõ ràng,

được trích dẫn đầy đủ, trung thực và đúng qui định của đơn vị đào tạo.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn.

Tác giả

Nguyễn Văn Ninh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này tôi đã

nhận được sự giúp đỡ tận tình của rất nhiều thầy cô giáo, cá nhân, các cơ quan

và các tổ chức. Tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới

tất cả các thầy cô giáo, cá nhân, các cơ quan và tổ chức đã quan tâm giúp đỡ, tạo

mọi điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này.

Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Ngô Văn Giới –Trưởng

Khoa Tài nguyên và Môi trường, Trường Đại học Khoa học Thái Nguyên đã

trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình

nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Khoa học –

Đại học Thái Nguyên, Ban Chủ nhiệm Khoa Tài nguyên và Môi trường, các

thầy cô giáo khoa Tài Nguyên và Môi trường đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ

tôi về nhiều mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu của Công ty TNHH MTV

than Quang Hanh; xin trân trọng cảm ơn Sở Tài nguyên & Môi trường Quảng

Ninh, UBND TP Cẩm Phả, Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản Việt Nam

đã cung cấp số liệu, tư liệu để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè và gia đình đã chia

sẻ cùng tôi những khó khăn, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi học

tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng 6 năm 2020

Tác giả

Nguyễn Văn Ninh

iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BVMT Bảo vệ môi trường

CTNH Chất thải nguy hại

CTPHMT Cải tạo, phục hồi môi trường

CTR Chất thải rắn

ĐTM Đánh giá Tác động Môi trường

ĐVT Đơn vị tính

HĐQT Hội đồng quản trị

HTKT Hệ thống khai thác

KTCN Kỹ thuật công nghệ

MBCL Mặt bằng cửa lò

MTV Một thành viên

pH Nồng độ [H+]

QCVN Quy chuẩn Việt Nam

QLMT Quản lý Môi trường

TCCP Tiêu chuẩn cho phép

TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

TNMT Tài nguyên Môi trường

TKV Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam

UBND Ủy ban nhân dân

XLNT Xử lý nước thải

iv

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.............................................................................iii

DANH MỤC HÌNH VẼ ..................................................................................... vi

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài............................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu:....................................................................................... 3

4. Cấu trúc luận văn............................................................................................... 3

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................. 4

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý môi trường khai thác than ..................................... 4

1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .................................................... 4

1.1.2. Tác động của hoạt động khai thác mỏ đến môi trường .......................... 6

1.1.3. Vai trò của công tác quản lý môi trường................................................ 8

1.1.4. Công cụ quản lý môi trường trong khai thác khoáng sản .................... 10

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý môi trường khai thác than................................. 15

1.2.1. Hiện trạng quản lý môi trường khai thác than trên thế giới................. 15

1.2.2. Hiện trạng quản lý môi trường khai thác than tại Việt Nam................ 18

1.2.3. Hiện trạng khai thác và quản lý môi trường khai thác than tại Quảng

Ninh ..................................................................................................................... 21

1.3. Tổng quan về công ty than Quang Hanh...................................................... 24

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU.................................................................................................................... 26

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................ 26

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 26

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 26

2.2. Nội dung nghiên cứu.................................................................................... 26

2.3. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 26

2.3.1. Quan điểm tiếp cận ............................................................................... 26

2.3.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 28

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 31

v

3.1. Hiện trạng môi trường tại công ty than Quang Hanh .................................. 31

3.1.1. Hiện trạng môi trường không khí.......................................................... 31

3.1.2. Hiện trạng môi trường đất .................................................................... 37

3.1.3. Hiện trạng môi trường nước ................................................................. 39

3.1.4. Hiện trạng quản lý chất thải ................................................................. 42

3.1.5. Hiện trạng rủi ro, sự cố môi trường ..................................................... 43

3.2. Đánh giá tác động môi trường từ hoạt động sản xuất và khai thác than tại

công ty than Quang Hanh.................................................................................... 44

3.2.1. Tác động đến môi trường không khí ..................................................... 44

3.2.2. Tác động đến môi trường nước............................................................. 45

3.2.3. Tác động đến rừng ................................................................................ 47

3.2.4. Tác động đến địa hình và quá trình ngoại sinh .................................... 47

2.3.5. Tác động đến cảnh quan ....................................................................... 47

3.3. Đánh giá công tác quản lý môi trường tại công ty than Quang Hanh ......... 48

3.3.1. Mô hình quản lý môi trường và các vấn đề môi trường phát sinh tại công

ty than Quang Hanh.................................................................................................48

3.3.2. Đánh giá các hoạt động quản lý và bảo vệ môi trường tại công ty than

Quang Hanh.............................................................................................................51

3.3.3. Đánh giá các giải pháp xử lý môi trường tại công ty than quang Hanh.55

3.3.3. Đánh giá những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý và xử lý môi

trường tại công ty than quang Hanh.......................................................................61

3.4. Đề xuất một số giải pháp trong công tác quản lý môi trường tại công ty than

Quang Hanh......................................................................................................... 62

3.4.1. Giải pháp nâng cấp mô hình quản lý môi trường................................. 62

3.4.2. Giải pháp cải tiến công nghệ khai thác và sàng tuyển ......................... 64

3.4.3. Các giải pháp tăng cường giảm thiểu ô nhiễm môi trường.................. 66

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 73

1. Kết luận ........................................................................................................... 73

2. Kiến nghị......................................................................................................... 75

vi

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 1.1. Tiêu chuẩn ISO 1400 về quản lý môi trường [12]........................................10

Hình 3.1 Sơ đồ các hoạt động khai thác hầm lò kèm dòng thải...................................31

Hình 3.2 Sơ đồ công nghệ khai thác lộ thiên lộ vỉa khu mỏ Ngã Hai (Nguồn: Công ty

than Quang Hanh).............................................................................................................34

Hình 3.3 Mô hình quản lý môi trường của Công ty than Quang Hanh.......................49

Hình 3.4 Mô hình đề xuất để QLMT của Công ty than Quang Hanh.........................63

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1 Trữ lượng các mỏ than Quảng Ninh..............................................................19

Bảng 3.1 Kết quả phân tích chất lượng không khí khu vực khai thác hầm lò tại công

ty than Quang Hanh..........................................................................................................32

Bảng 3.2 Quy mô của các bãi thải của Công ty than Quang Hanh..............................35

Bảng 3.3 Kết quả phân tích chất lượng không khí khu vực khai thác lộ thiên tại công

ty than Quang Hanh..........................................................................................................35

Bảng 3.4: Kết quả phân tích một số chỉ số môi trường nước mặt khu vực khai thác

than Ngã Hai, công ty than Quang Hanh........................................................................40

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hoạt động khai thác than ở nước ta đã và đang gây ra nhiều tác động đến

môi trường. Hoạt động này đang phá vỡ cân bằng điều kiện sinh thái được hình

thành từ hàng triệu năm, gây ô nhiễm nặng nề đối với môi trường, trở thành vấn

đề cấp bách tại các khu mỏ. Trong quá trình khai thác than, có nhiều yếu tố tác

động, gây ô nhiễm môi trường. Theo báo cáo về môi trường năm 2019 của Tập

đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam (TKV), hàm lượng bụi tại các khu vực khai

thác, chế biến than ở nước ta đều vượt QCVN 02: 2019/BYT cho phép từ 1,2 –

5,2 lần. Độ pH của nước thải mỏ luôn dao động từ 3,1 – 6,5. Hàm lượng cặn lơ

lửng thường vượt tiêu chuẩn cho phép từ 1,7 – 2,4 lần. Lượng chất thải rắn trong

quá trình khai thác than cũng rất lớn [5].

Công ty TNHH MTV than Quang Hanh – TKV (gọi tắt là Công ty than

Quang Hanh) đóng trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Công ty

than Quang Hanh là đơn vị thành viên thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than –

Khoáng Sản Việt Nam. Công ty được thành lập theo Quyết định số 617/QĐ￾HĐQT ngày 26/04/2003 trên cơ sở tách ra từ Công ty Địa chất và Khai thác

khoáng sản. Từ khi thành lập đến nay, Công ty than Quang Hanh đã không

ngừng tăng sản lượng từ 200.000 – 250.000 tấn/năm đến 1 – 2 triệu tấn/năm và

khai thác bằng hai hình thức là lộ thiên và hầm lò. Quy mô khai thác cũng không

ngừng mở rộng và xuống sâu mức âm 100 m, đầu tư lắp đặt nhiều hệ thống như

chống giữ lò chợ bằng cột thủy lực, giá thủy lực di động, băng tải vận chuyển

than liên tục từ mức âm 110 lên mặt bằng, hệ thống sàng tuyển than công suất 1

triệu tấn/năm; số lượng công nhân từ 1.800 (năm 2003) đến 4.200 (năm 2019)

[3]. Tuy nhiên sự phát triển đó cũng gây ra nhiều hệ lụy về môi trường, theo các

báo cáo môi trường của Công ty và của Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng

Ninh thì trải qua gần 20 năm hoạt động, Công ty than Quang Hanh đã phát sinh

một lượng chất thải rất lớn. Các yếu tố gây ô nhiễm môi trường bao gồm: Đất đá

thải hàng năm khoảng hơn 2 triệu m3

/năm; nước thải 1,6 triệu m3/năm; rác thải