Nghiên cứu hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý một số loài thực vật đặc hữu trên các đảo của Vịnh Hạ Long

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

BÙI THỊ THU HƯƠNG

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ

MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT ĐẶC HỮU TRÊN CÁC ĐẢO

CỦA VỊNH HẠ LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và Môi trường

Mã số: 8850101

THÁI NGUYÊN – 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ

MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT ĐẶC HỮU TRÊN CÁC ĐẢO

CỦA VỊNH HẠ LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trường

Mã số: 8850101

Học viên: Bùi Thị Thu Hương

Lớp khóa học: CHQLTNMT K12A3

Cán bộ hướng dẫn: TS. Kiều Quốc Lập

Chữ ký của học viên

Bùi Thị Thu Hương

Chữ ký của cán bộ hướng dẫn

Kiều Quốc Lập

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Bùi Thị Thu Hương, xin cam đoan luận văn Nghiên cứu hiện trạng

và đề xuất giải pháp quản lý một số loài thực vật đặc hữu trên các đảo của vịnh

Hạ Long là công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn

khoa học của TS. Kiều Quốc Lập, không sao chép các công trình nghiên cứu của

người khác. Số liệu và kết quả của luận văn chưa từng được công bố ở bất kì

một công trình khoa học nào khác.

Các thông tin thứ cấp sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, được

trích dẫn đầy đủ, trung thực và đúng qui cách.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của

luận văn.

Tác giả

Bùi Thị Thu Hương

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này tôi đã

nhận được sự giúp đỡ tận tình của rất nhiều thầy cô, cá nhân, các cơ quan và các

tổ chức. Tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới các thầy

cô, cá nhân, các cơ quan và tổ chức đã quan tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho

tôi hoàn thành luận văn này.

Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn TS. Kiều Quốc Lập đã trực tiếp hướng

dẫn và tận tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn

thành luận văn tốt nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Khoa Tài nguyên và Môi trường,

trường Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp

đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè và gia đình đã chia

sẻ cùng tôi những khó khăn, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi học

tập, nghiên cứu và hoàn thành đề tài nghiên cứu.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng 07 năm 2020

Tác giả

Bùi Thị Thu Hương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................ii

MỤC LỤC............................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................ vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH ẢNH .................................................................................viii

MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1

1. Lý do lựa chọn đề tài......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 2

4. Những đóng góp của đề tài ............................................................................... 2

5. Cấu trúc đề tài ................................................................................................... 3

Chương 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................... 4

1.1. Các khái niệm có liên quan đến đề tài ........................................................... 4

1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ....................................... 5

1.2.1 Trên thế giới........................................................................................................5

1.2.2. Tại Việt Nam .....................................................................................................6

1.2.3. Tại vịnh Hạ Long ..............................................................................................9

1.3. Hiện trạng đa dạng thực vật, các loài đặc hữu và công tác quản lý đa dạng

sinh học tại vịnh Hạ Long ................................................................................... 10

1.3.1. Hiện trạng hệ thực vật khu vực vịnh Hạ Long - Vườn Quốc gia Cát Bà...10

1.3.2. Hiện trạng thực vật khu vực vịnh Hạ Long ............................................12

1.3.3. Hiện trạng các loài quý hiếm, đặc hữu khu vực Hạ Long...........................17

1.3.4. Hiện trạng công tác quản lý, bảo tồn giá trị đa dạng sinh học và các loài

đặc hữu, quý hiếm trên vịnh Hạ Long........................................................................23

1.4. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của không gian nghiên cứu.... 24

1.4.1. Vị trí địa lý .......................................................................................................24

1.4.2. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................25

1.4.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................................28

iv

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG, CÁCH TIẾP CẬN VÀ

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................... 30

2.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................... 30

2.2. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................... 30

2.3. Nội dung nghiên cứu.................................................................................... 31

2.4. Cách tiếp cận ................................................................................................ 31

2.5. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................. 32

2.5.1. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu..........................................................32

2.5.2. Phương pháp phỏng vấn.................................................................................32

2.5.3. Phương pháp điều tra, khảo sát thực địa .......................................................33

2.5.4. Phương pháp phân tích SWOT......................................................................33

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................ 35

3.1. Hiện trạng một số loài thực vật đặc hữu trên các đảo của vịnh Hạ Long.... 35

3.1.1. Hiện trạng loài Cọ Hạ Long trên các đảo của vịnh Hạ Long......................35

3.1.2. Hiện trạng loài Bông mộc trên các đảo của vịnh Hạ Long .........................40

3.1.3. Khả năng tái sinh trong tự nhiên của loài Cọ Hạ Long, Bông mộc ...........44

3.2. Đánh giá hiện trạng quản lý, bảo tồn một số loài thực vật đặc hữu trên các

đảo của vịnh Hạ Long ......................................................................................... 44

3.2.1. Cơ chế chính sách quản lý, bảo vệ các giá trị của Di sản vịnh Hạ Long...44

3.2.2. Các cơ quan tham gia quản lý, bảo tồn .........................................................46

3.2.3. Kết quả phân tích công tác quản lý, bảo tồn thảm thực vật và một số loài

thực vật đặc hữu trên các đảo của vịnh Hạ Long......................................................48

3.3. Các giải pháp quản lý một số loài thực vật đặc hữu trên các đảo của vịnh Hạ

Long..................................................................................................................... 53

3.3.1. Giải pháp thể chế chính sách và tổ chức .......................................................53

3.3.2. Giải pháp về khoa học kĩ thuật.......................................................................54

3.3.3. Giải pháp nâng cao năng lực của cơ quan quản lý nhà nước, nhận thức của

người dân trong công tác quản lý, bảo vệ các loài thực vật đặc hữu trên vịnh Hạ

Long ............................................................................................................................66

v

3.3.4. Giải pháp giám sát, tuần tra và kiểm sát tại các khu vực khoanh vùng bảo

tồn................................................................................................................................66

3.3.5. Giải pháp tuyên truyền, quảng bá các loài thực vật đặc hữu trên các đảo

của vịnh Hạ Long.......................................................................................................67

3.3.6. Giải pháp phát triển du lịch gắn với giá trị đa dạng sinh học với các loài

thực vật đặc hữu vịnh Hạ Long ................................................................................68

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 72

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Tiếng Việt

ANTT An ninh trật tự

BQL Ban Quản lý

ĐDSH Đa dạng sinh học

IUCN

Liên minh Quốc tế bảo tồn thiên nhiên và Tài nguyên thiên

nhiên

TNTG Thiên nhiên thế giới

UBND Uỷ ban nhân dân

UNESCO

Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp

quốc

VQG Vườn quốc gia

VHL Vịnh Hạ Long

VPHC Vi phạm hành chính

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Các loài thực vật nguy cấp, được ưu tiên bảo vệ................................ 18

Bảng 1.2. Danh sách các loài thực vật đặc hữu trên các đảo vịnh Hạ Long....... 22

Bảng 2.1. Tọa độ địa lý của các điểm khảo sát................................................... 30

Bảng 2.2. Phân tích SWOT về công tác quản lý, bảo tồn một số loài thực vật đặc

hữu trên các đảo của vịnh Hạ Long .................................................................... 34

Bảng 3.1. Khu vực phân bố Cọ Hạ Long trong vùng lõi Di sản thiên nhiên thế

giới vịnh Hạ Long ............................................................................................... 38

Bảng 3.2. Khu vực phân bố Bông mộc trong vùng lõi Di sản TNTG ................ 42

Bảng 3.3. Thống kê vi phạm công tác quản lý, bảo tồn giá trị đa dạng sinh học

vịnh Hạ Long....................................................................................................... 49

Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về những tác động của người dân tới

thảm thực vật và một số loài thực vật đặc hữu trên các đảo vịnh Hạ Long........ 50

Bảng 3.5. Tổng hợp các yếu tố tác động đến một số loài thực vật đặc hữu trên

các đảo của vịnh Hạ Long................................................................................... 51

Bảng 3.6. Ma trận SWOT về công tác quản lý, bảo tồn một số loài thực vật đặc

hữu trên các đảo của vịnh Hạ Long .................................................................... 52

Bảng 3.7. Khu vực khoanh vùng quản lý để bảo tồn nguyên vị Cọ Hạ Long,

Bông mộc trên vịnh Hạ Long.............................................................................. 58

Bảng 3.8. Khu vực trồng chuyển vị cây Cọ Hạ Long, Bông mộc ...................... 61

Bảng 3.9. Chương trình giám sát các loài động thực vật đặc hữu, quý hiếm và

các loài ngoại lai xâm hại trên vịnh Hạ Long ..................................................... 63

viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1. Biểu đồ tỷ lệ các đơn vị phân loại thực vật........................................ 13

Hình 1.2. Biểu đồ tỷ lệ dạng sống thực vật trên các đảo Vịnh Hạ Long ............ 14

Hình 1.3. Khu vực Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long ........................... 25

Hình 2.1. Các địa điểm khảo sát trên vịnh Hạ Long........................................... 30

Hình 3.1. Cọ Hạ Long đang ra hoa ..................................................................... 36

Hình 3.2. Sơ đồ các khu vực phân bố Cọ Hạ Long trên vịnh Hạ Long.............. 39

Hình 3.3. Chùm quả cây Bông mộc khi chín...................................................... 41

Hình 3.4. Sơ đồ các khu vực phân bố của cây Bông mộc trên Vịnh Hạ Long... 43

Hình 3.5. Sơ đồ khoanh vùng khu vực Chân Voi ............................................... 57

Hình 3.6. Sơ đồ khoanh vùng khu vực Cát Lán.................................................. 57

Hình 3.7. Cắm biển báo khoanh vùng bảo tồn tại khu vực Cát Lán................... 59

Hình 3.8. Quy trình nhân giống Cọ Hạ Long, Bông mộc từ hạt......................... 60

Hình 3.9. Sơ đồ các địa điểm lựa chọn trồng cây Bông mộc.............................. 62